مدرسه هاي تاريخي تبريز

دبيرستان توحيد – تبريز

اين بنا مربوط به دوره اول پهلوي مي باشد به نام خانم پروين اعتصامي شاعر معروف نامگذاري شده است.
بنا شامل سه طبقه، زير زمين، همكف و اول مي باشد و شامل سه ورودي در شمال و جنوب و غرب ساختمان مي باشد طبقه همكف داراي 16 اتاق با تقسيم بندي تقريبا متقارن و يك 5 پله تك لامپه براي دسترسي به طبقه اول است و طبقه اول شامل يك راهروي مياني با 8 اتاق در طرفين راهرو كه از 6 اتاق آن به عنوان كلاس استفاده مي شود زير زمين نيز شامل 14 اتاق در غرب با 2 دسترسي از بيرون ساختمان است. نماي ساختمان آجري است ولي در سالهاي اخير با ملات سيمان اندود شده است و پايه ها پنجره ها به صورت مدون تكرار شده اند. سر درب ورودي بنا به شكل نيم دايره است و بنا داراي ازاره سنگي مي باشد. مساحت 1300 متر مربع، طول 36 متر، عرض 10 متر، ارتفاع 14 متر
كاربري قبلي و فعلي بنا كلاس درس مي باشد.
از ويژگي بارز بنا چهار فصل بودن ساختمان و تقارن و تكرار مدولهاي نما مي باشد.
تزئينات خاصي ندارد و فقط سر درب ورودي ها آجري و به صورت قوسي مي باشد.
نماي آجري سيمان با ملات سيمان اندود شده است تعميرات جزئي روي بنا انجام گرفته است.
به علت عدم رسيدگي داراي ترك هايي در كف و سقف مي باشد و كف طبقه اول از ديوارهاي جانبي جدا شده و نشت پيدا كرده كه عامل هر دو بنا نشت كلي ساختمان بدليل نزديكي آب هاي سطحي در كف زمين در آن منطقه مي باشد. اين بناها مانند كوشكي در وسط حياط دبيرستان مي باشد و به مرور زمان بقيه ساختمان هاي مدرسه در سه جبهه حياط بدون اتصال بنا ساخته شده است.

مدرسه تومانيان- تبريز

مدرسه در سال 1895 ميلادي در حدود صد و پنجاه سال پيش توسط خانواده ارمني تومانيان با اعتباري معادل جهيزيه دختر جوان ناكامشان تامارا ساخته شده است.
مدرسه داراي سه طبقه – زيرزمين – طبقه همكف و طبقه اول مي باشد.
اين بنا براي مدرسه ساخته شده است . از خصوصيات بارز آن عظمت و استخوان بندي محكم و اسكلت آجري آن است.
نما وقاب بندي هاي آجري و قوسهاي نيمدايره فوقاني پنجره ها كه بصورت ابرو بوده و برجسته تر از متن است زيبايي خاصي به آن بخشيده است.
مالكيت بنا وقفي و مديريت آن با خليفه گري ارامنه آذربايجان ميباشد.
تاكنون بنا به تعميرات جدي نياز نداشته است. در سالهاي اخير اقداماتي براي نم زدايي صورت گرفته است.

مدرسه خواجه علي‌اصغر

اين مدرسه در كوچه حرمخانه و انتهاي بازار كفاشان شرقي پشت عمارت عالي‌قاپو يا استانداري كنوني واقع است، باني آن‌ حاج ميرزا علي‌اصغر معروف به خواجة مازندراني بوده كه معاصر فتحعلي شاه بوده است.

مدرسه رشديه- تبريز

حاج ميرزاحسن رشديه در سال 1267 ه. ق در تبريز متولد شد. پس از كسب معلومات عصر خود در جواني مسافرتي به قفقاز كرد و در ايروان اقامت گزيد. او مدرسه اي تاسيس كرد و به تعليم و تربيت پرداخت. پس از چندي بدين فكر افتاد كه تمام قواعد و اصول تعليم و تربيت ( پداگوژي ) را كه در دبستانهاي خارج از ايران ديده است، در كشور خود مرسوم دارد. پس راهي ايران شد و در سال 1305 ه.ق در جنب «مسجد شيخ الالسلام » مدرسه اي با اسلوب جديد باز كرد كه «ميرزا حسن واعظ» يكي از آموزگاران آنجا بود ولي به تحريك و اغواي عوام مدرسه اش به غارت رفت و خود به مشهد سفر كرد پس از چندي به تبريز مراجعت نموده و مجددا" در سال 1311 ه. ق مدرسه اي بنام « رشديه » در كوي «جبه خانه» دائر كرد

مدرسه صادقيه

اين مدرسه در انتهاي شمالي راسته كهنه يا راسته بازار قديم كه به بازار صادقيه معروف است قرار گرفته و يك مسجد با طاقهاي آجري ضربي و ستونهاي سنگي دارد.
اين بنا هيچ نوع تزئين‌ كاشي و مرمري ندارد فقط يك قطعه پايه مرمرين ستون يا فانوس در كفشكن مسجد وجود دارد كه بسيار ماهرانه حجاري شده است.
باني آن ميرزا صادق از اهالي اشتهارد كرج بود كه در زمان شاه سليمان صفوي سمت استيفاء (مديركل دارايي) داشت. اين مسجد خود داراي موقوفات زيادي از قبيل روستا و كاروانسرا و حمام داشت. بازار صادقيه توسط نايب‌السطنه عباس‌ميرزا به سالي سيصد تومان براي سي سال از متولي آن خريده شد و موقوفات اين مدرسه درآمد.

مدرسه طالبيه

اين مدرسه در بازار مسجد جامع واقع شده است و مدخل آن دالاني است كه سطحش قريب به يك و نيم متر از كف بازار پايين‌تر است كه سابقا اين دالان داراي سقف طاق ضربي آجري بود كه در سال 1327 طاقها را برداشتند.
در سمت راست (شمال) دالان به ترتيب مسجد ميرزاصادق آقادينوري، چند حجره كتابخانه طالبيه و سمت چپ (جنوب) دالان حوضخانه،‌ چند حجره و مسجد اسماعيل خاله اوغلي و كفشكن مسجد جامع قرار گرفته است.
دالان منتهي به حياطي مي‌شود كه آن را صحن مسجد جامع مي‌گويند. طول آن چهل ‌و هشت متر و عرض اندكي كمتر است. در ضلع شرقي و غربي صحن عمارت دو طبقه وجود دارد و در ضلع جنوبي نيز از شرق به غرب مسجد جامع، مسجد حجت‌الاسلام و راهرو در جنوبي مدرسه طالبيه واقع است.
باني عمارت غربي معلوم نيست ولي عمارت شرقي در نيمه دوم قرن يازدهم هجري از طرف حاج طالب خان پسر حاج اسحق تبريزي ساخته شده است. و عمارت ضلع شرقي مدرسه يعني كتابخانه در سال 1327 به وسيله حاج محمدباقر خويي كلكته‌چي كه يكي از بازرگانان خوشنام و نيكوكار تبريز ساخته شده است. بالاي درب بزرگ ورودي مدرسه طالبيه زير طاق مقرنس زيباي مدخل مدرسه دو سنگ نبشته مرمري نفيس نصب شده است كه مربوط به بخش ماليات و عوارض شهر از طرف فتحعليشاه قاجار و سنگ‌نبشتة ديگر از هفت قطعه تشكيل يافته و به خط نستعليق جلي و نام چهارده معصوم سلام اله عليهم در سال 1294 هجري قمري نوشته شده است

مدرسه كاظميه

كاظميه نام مدرسه و مسجدي است كه در مجله چارمنار،‌ انتهاي بازار مسجد جامع واقع شده بود. باني آن سليمان خان بن شمخال خان افشار حاكم صانين قلعه بود و اين بنا را بنام سيدكاظم رشتي شاگرد معروف شيخ احمد احسايي ساخته و ثواب آن را به روان سيد رشتي هديه نموده است. بناي مسجد و مدرسه كاظميه در سال 1271 هجري قمري پايان يافته و نخستين امام آن آخوند ملاعلي مرندي بوده كه توليت آن نيز بعد از فوت آخوند ملاعلي به فرزند ارشدش معين الاسلام رسيد و از زمان وي نام مسجد به نام معين الاسلام معروف شد. بعد از فوت وي مسجد متروك و مدرسه بي‌سرپرست شد،‌ و به علل حوادث طبيعي كم‌كم عمارت كاظميه به ويراني كشيده شد، و آنچه از اين بنا باقي مانده است دو سنگ نبشته مرمرين منصوب به سردرب مدرسه و مسجد با خط نستعليق و برجسته مي‌باشد.

مدرسة‌ حاج‌صفرعلي‌

اين‌ مدرسه‌ در يمني‌ دوز بازار تقريباً روبروي‌ سراي‌ بزرگ‌ شازده‌ (شاهزاده‌) واقع‌ شده‌ است‌. كف‌ حياط‌ آن‌ سه‌ پله‌ پايين‌تر از كف‌ بازار است‌. دالان‌ كوتاهي‌ دارد و حياطش‌ چهارگوش‌ و طول‌ آن‌ از شمال‌ به‌ جنوب‌ كشيده‌ شده‌ است‌. در ضلع‌ شمالي‌حياط‌، مسجد باعظمتي‌ وجود دارد و در ضلع‌ شرقي‌ و غربي‌ آن‌ حجرات‌ كوچكي‌ جهت‌ اقامت‌ و بيتوتة‌ طلاب‌ علوم‌ ديني‌ساخته‌ شده‌ است‌.
در وسط‌ حياط‌ كوچكي‌ تعبيه‌ شده‌ و حوضخانة‌ مدرسه‌ در گوشة‌ جنوب‌ شرقي‌ حياط‌ قرار گرفته‌ است‌. باني‌ اين‌ مدرسه‌ تاجرنيكوكاري‌ بود به‌ نام‌ حاج‌صفرعلي‌ كه‌ در روزگار نايب‌ السلطنه‌ عباس‌ ميرزا در تبريز مي‌زيسته‌ است‌.