استان ايلام در غرب كشور با گسترشي بيش از 19044 كيلومتر مربع و تقريباً2/1 درصد از وسعت كشور وميان 31 درجه و 58 دقيقه تا 34 درجه و 15 دقيقه عرض شمالي از خط استوا و 45 درجه و 24 دقيقه تا 48 درجه و 10 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ قرار دارد و جمعيت اين استان بيش از 500 هزار نفر مي باشد اين استانن از سوي شمال به استان كرمانشاه و از جنوب به استان خوزستان و كشور عراق (430 كيلومتر مرز مشترك با عراق)و از مشرق به استان لرستان محدود مي شود
چهره تاريخي استان ايلام تا چند ده پيش شناخته نشده بود ولي از آن پس در نتيجه كشفيات و بررسي هاي باستانشناختي كه در شوش(پايتخت عيلام باستان)،دهلران،موسيان،دره شهر،هليلان،ايوان و مهران و ديگر مناطق استان بعمل آمد بخشي از چهره حقيقي تاريخ اين استان نمودار گشت و قدمت تاريخي اين سرزمين به حسب پژوهشهاي باستانشناسي چون(مادام ژان-ديولافوآ-دمرگان و پروفسور فرانك هول)به بيش از 8 هزار سال پيش از ميلاد مسيح مي رسد(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
استان ايلام با بين النهرين كه مركز تمدن هاي كهني چون:بابل،آكد،سومر،آشور است نزديك و هماسيه بوده و آثاري كه در طي كاوشهاي انجام شده به دست آمده اين است كه بابليها قسمت سرزميني كه در مشرق بابل كه همان استان ايلام و سرزمين همجوار آن مي باشد علامتو يا علام يعني كوهستان و شايد كشور طلوع خورشيد يعني مشرق مي ناميده اند و اين واژه در زبان سامي به معني كوهستان و سرزمين بلند است كه موقعيت آن با استان ايلام كنوني تطبيق مي كند(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
كاوشهاي كه در شهرستان دهلران انجام گرفته بيانگر آن است كه انسان در اين منطقه در حدود 8 هزار سال پيش از ميلاد از دو گونه نبات يعني گندم و جو و دو گونه جاندار يعني بز و ميش استفاده كرده اند،فزون بر اين شواهد به دست آمده به وسيله باستانشناساني چون(مارسل ديو لافوآ) و همسرش جين در سالهاي 1884 تا 1886 ميلادي در تپه موسيان و (ج.اي.گوتيه)و(جي لامپري)در سال 1913 ميلادي در مدتي بيش از دو ماه در تپه موسيان انجام داده اند و همچنين آزمايشهاي كه به وسيله(فرانك هول و كنت وي فلانري) در سال 1961 بر رويي تپه هاي علي كش و چغا سفيد و ديگر مكانهاي باستاني اين منطقه انجام گرفته بيانگر اين نكته است كه انسان در فاصله ميان 7500 تا 5500 سال پيش از ميلاد در اين منطقه به اهلي كردن گاو و كشت دانه هاي گياهان تازه اي مانند عدس،ماش،كتان توفيق يافته اند(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
بر اساس پژوهشهاي پروفسور فرانك هول بر روي تپه هاي بز مرده-محمد جعفر و .. مي توان نوعي از زندگي كوچنشيني در حد ابتدايي باز نمايند كه در دوران ميان سنگي(هزاره 12 تا 6 پيش از ميلاد) و عهد نوسنگي(هزاره 5 پيش از ميلاد يعني مدت 8 هزار سال )شيوه عمومي زيست همه انسانها به ويژه مناطق باستاني دهلران بوده است كه اين كوچنشيني مبتني بر شكار،دامداري خانگي و گرد آوري غذا بوده است(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
شواهدي كه در محل هاي باستاني در دهلران به دست آمده روشنگر آن است كه گله داران خيلي پيشتر از انكه باستانشناسان تصور مي كرده اند از دهكده هاي كشاورزي جدا گشته اند(دكتر امان الهي)
حفاري هاي باستانشناسي كه در محل انجام گرفته نشان كه ايران به ويژه منطقه دهلران و موسيان و تپه توله اي در اطراف انديمشك در چهارمين هزاره پيش از ميلاد داراي سطح عالي زراعت بوده اند و يكي از كهنترين كانونهاي كشاورزي در ايران به شمار مي رفته اند(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
با بررسي هاي متعدد كه در مناطق باستاني دهلران و موسيان انجام گرفته و به سبب نزديكي و همسايگي با بين النهرين و وجود مكانهاي متعدد باستاني كه تپه هاي علي كش و بز مرده نشانگر اين واقعيت تاريخي هستند كه اين ناحيه خيلي پيش از از اختراع ظروف سفالي وجود داشته اند(تاريخ و فرهنگ كهن سرزمين ده هزار ساله دهلران و ايلام-كرم عليرضايي)
دوره تپه بز مرده(7500 تا 6750 سال پيش از ميلاد)
مردمي كه فرهنگ(بر مزده)متعلق به آنهاست از خاك رس قرمز كه به طور طبيعي فراوان است خشتهاي خام به طول 25 و عرض 15 و ضخامت 10 سانتيمتر درست نموده اند و از اين خشتها خانه يا كلبه هاي به اندازه 2*2 متر و به ضخامت 25 تا 40 سانتيمتر مي ساختند مردم بز مرده منظم دانه هاي نباتي مانند ماش-يونجه وحشي گياهان و ميوه كپر وحشي را جمع آوري مي كرده اند-مردم بز مرده از راه شكار و ماهيگيري نيز قسمتي از خوراك خود را نيز بغير از بز و ميش تامين مي كردند
دوره تپه علي كش(6750تا 6000 سال پيش از ميلاد)
مرحله بز مرده يك نوع سازش موفقيت آميز با محيط بوده و مقايسه ان با مرحله علي كش اين امكان را مي هد تا جهات موفقيت آميز آن را كه در فاصله بين (6750تا6000 سال پيش از ميلاد)روبه افزايش بود تشخيص داده شود كه از آن جمله كشت دانه هاي غلاتي مانند گندم و جو كه 40 درصد بيشتر از دوره بز مرده كشت مي شده اند كه فقط در اين دوره كشت آن زياد شده كه احتمال قوي نشان از توسعه كشت زرع در اطراف محل علي كش مي باشد و تعداد كشي حبوبات وحشي و دانه هاي مفيد گياهي روبه كاهش رفته است-خوردن بز هنوز در ميان ده نشينان دوره علي كش رواج داشته و مطالعاتي كه بر روي استخوانهاي آنها انجام گرفته نشان مي دهد كه اين حيوانات اهلي بوده و بيشتر آنها در سنين جواني مي كشتند
مردم علي كش علاوه بر ساختن ساتورهاي سنگي دهها هزار تيغه را از خود بر جا گذاشته اند
دوره محمد جعفر(5600 تا 3000 سال پيش از ميلاد مسيح)
دوره محمد جعفر را بايد مرحله ابداع در طرز معاش –معماري و ابزار ناميد،ده نشينان اين زمان در خانه هاي زندگي مي كردند كه بايدهاي آنها بر سنگ قلوه هايي صاف يا سنگ ريزه هاي رودخانه اي گذاشته شده بود،ساختن ظروف سفالي از شگفت انگيزترين نو آوري كه در زمان محمد جعفر به ظهور پيوست سفال اين دوره نرم و زود شكن و جنس آن از گل رس مي باشد كه مقداري كاه به آن اضافه كرده اند،مردم عصر محمد جعفر تعداد زيادي مجسمه كوچك را از خاك رس درست نموده آنها را در آتش مي پختند
دوازده تپه باستاني در محدوه شهرستان دهلران وجود دارد كه هر كدام به دوره هاي خاص باز مي گردد كه تحولات عظيم فرهنگي را در دل خود جايي داده اند كه به نمونه هاي از آن با با ذكر سال در زير آورده ميشود
تپه سبز(5500 تا 5000 سال پيش از ميلاد)
تپه خزينه(5000 تا 4500 سال پيش از ميلاد)
تپه ميمه(4500 تا 4100 سال پيش از ميلاد )
تپه بيات(4100 تا 3700 سال پيش از ميلاد)
هيئت حفاري خارجي كه تا كنون در دشت خوزستان كه هميشه دشت دهلران نيز در بررسي ها باستانشناسي بخش از دشت خوزستان به آن اشاره شده است چند مورد نام برده مي شود
1-هيئت حفاري گوتير و لامپر(1903-1904 ميلادي)
2-هيئت روبرت آدامز(1960-1961 ميلادي)
3-هيئت به سرپرستي پروفسور فرانك هول(1961-1972 ميلادي)
4- هيئت به سرپرستي پروفسور هنري رايت(1968-1973 ميلادي)
5- هيئت به سرپرستي پروفسور اليزابت كارتر)1969-1970 ميلادي)
6- هيئت به سرپرستي پروفسور آلن زاگارل(1974-1975 ميلادي)
نظريه نهايي پروفسور فرانك هول درباره تپه هاي باستاني دهلران
پروفسور هول قدمت دوران استقرار در دهكده هاي را حدود هزاره هشتم تا هزاره پنجم پيش از ميلاد دانسته است،آثار بدست آمده در دشت خوزستان در منطقه دهلران به ترتيب قدمت در تپه هاي بز مرده-علي كش-محمد جعفر-تپه سفيد-تپه سرخ بدست آمده اند
به گواه آثار بدست آمده از محلهاي باستاني سرزمين دهلران چنين به نظر مي رسد كه بين 5000 تا 10000 سال پيش از ميلاد دشت دهلران براي سكونت گروه هاي انساني در دوران پيش از تاريخ مناسب بوده است و مهمترين محل هاي باستاني اين دشت را مي توان تپه هاي علي كش و چغا سفيد نام برد كه قديمي ترين آثار را در برداشته اند و متعلق به دوره نو سنگي هستند و مي توان گفت كه اين تپه ها باقي مانده هاي قديمي ترين و شايد اولين دهكده هاي دائمي باشند كه در تاريخ سبز به وجود آمده اند
تپه چغا آهوان مهران
تپه باستاني چغا آهوان مهران به دليل گستردگي آثار و شواهد فرهنگي متنوع و متعدد از ادوار مختلف پيش از تاريخ از اهميت ويژه اي برخوردار است،انواع سفالهاي ساده و منقوش با تزئينات و رنگ هاي مختلف شاموت گياهي و سنگريزه بر روي تپه ديده مي شود،بررسي اوليه شواهد فرهنگي سطح اثر خصوصاً تنوع سفال آن نشان دهنده ادوار مختلف استقرار بشر در اين منطقه مي باشد(هزاره هفتم تا هزاره سوم قبل از ميلاد)(باستانشناسي-تاريخ و ايلام-حبيب اله محموديان)
تپه باستاني مور موري آبدانان
سفالهاي باستاني تپه مورموري از نوع سفالهاي منقوش با رنگ قرمز نخودي است تراكم سفال در تمام سطح تپه متشكل از سفالهاي منقوش و ساده كه سفالهاي منقوش به نقش هاي هندسي تعداد بيشتري برخوردار است-اين اثر احتمالاً مربوط به دوره پيش از تاريخ است و سفال آن با سفالهاي تپه موسيان،دهلران،گلان،چگا آهوان مهران همخواني دارد(باستانشناسي-تاريخ و ايلام-حبيب اله محموديان)
تپه هاي گلان-امير آباد-چگا آهوان شواهد فرهنگي موجود در اين تپه ها نشان مي دهد كه سفالهاي متعلق به هزاره هفتم تا پنجم قبل از ميلاد،سفالهاي ساده و منقوش كه به صورت انبوه كه بر روي تپه چگا آهوان ديده مي شود(باستانشناسي-تاريخ و ايلام-حبيب اله محموديان)
در ديگر مناطق استان تپه اي متعددي وجود دارد از جمله در شهرستان ايوان و دشت زرنه و شهرستان شيروان چرداول و دشت هليلان نشان مي دهد قدمت تاريخي استان ايلام بيشتر از 3 هزار سال قبل از ميلاد است
وجود قبرستانهاي تاريخي،محوطه هاي تاريخي ،تپه هاي تاريخي و غار هاي باستاني در استان ايلام نشانگر اين استان كه قدمت تاريخي و فرهنگي استان ايلام بيشتر از آن چيزي است كه در ذهن عموم مردم و برخي نوشته هاي كه در كتب تاريخي وجود دارد و اين بيانگر اين نكته مي باشد كه تحقيقات و كاوشهاي باستانشناسي در سالهاي گذشته و حتي ساليان دور كه انجام گرفته مد نظر قرار نداده و به نوشته برخي كه به صورت ناقص بوده اكتفا كرده اند و هدف از نوشتن مطالب فوق بيشتر پي بردن به اهميت تاريخي استان ايلام و قدمت چنديدن هزار ساله آن بوده كه اميد است براي محقيقن و پژوهشگران بعدي اين نكته ضروري به نظر رسد كه قدمت تاريخي اين استان بيشتر از 7 هزار سال قبل از ميلاد مسيح مي باشد
توريسم جنگ و مناطق جنگي
بسم الله الرحمن الرحيم در اين هفته شاهد دو رويداد مهم در كشورمان بوديم و اين دو مسئله هفته گردشگري و هفته دفاع مقدس بود كه هر كدام از آنها برنامه هاي خاص خودشان داشتند و مسئولين با ايجاد برنامه هاي مدون و برنامه ريزي شده هر كدام از آنها را به نقطه مطلوب رساندند،در استان ايلام گردشگري به عنوان يك امري كه در سالهاي اخير يك حال هواي ديگر به خود گرفته و مردم استان ايلام هر كدام از آنها به نوعي به گردش و گردشگري روي آورده اند، كه نقطه اميدي براي گردشگري استان ايلام مي باشد كه دروازه توسعه اين صنعت كه جهانيان به اهميت آن واقفند به آن رسيده اند و برنامه ريزي هاي مدون از طريق برنامه ريزان دولتي مي توانداين سفرها را به حدي برساند كه براي استان درآمدزا و اشتغالزايي داشته باشد. يكي از گزينه هاي كه گردشگران به آن در چند سال اخير توجه داشته اند گردشگري جنگ مي باشد كه خود يك نوع توريسم نو پا مي باشد كه در مناطقي در جهان كه جنگهاي طولاني و چند ساله در آن انجام شده روي آورده اند و توجه خاص به آن دارند و جنگ تحميلي رژيم بعث عراق عليه نظام جمهوري اسلامي ايران از جمله اين جنگ ها مي باشد كه در تاريخ حماسه ها،رشادتهاي در آن ثبت شده است كه براي گردشگران قابل توجه مي باشد و فرهنگ شهادت و ايثار را مي توان به عنوان يكي از گزينه هاي كه براي گردشگران اهميت دارد به خوبي معرفي و نمايش گذاشت. شايد مي توان گفت نسل سوم انقلاب و بعد از آن با چگونگي جنگ تحميلي، رشادت ها،شهادت ها،از خود گذشتگي ها و اتفاقات اين جنگ تحميلي به خوبي آشنايي ندارند و اگر هم آشنايي دارند در حد مطالب كتابها و جزوات و خبرها و گزارش هاي صدا و سيما مي باشد،پس چه خوب است بتوانيم در معرفي جنگ تحميلي رژيم بعث عراق عليه نظام مقدس جمهوري اسلامي ايران از طريق تور گردشگري جنگ اين فرهنگ را به نسلهاي بعد انتقال دهيم اين امرپيش نمي آيد مگر با فرهنگ سازي و نمادينه كردن توريسم جنگ چرا كه خيلي از گردشگران و علاقه مندان دوست دارند كه آنچه را مي شنوند و يا مي خوانند از نزديك ببينند و اين مي تواند در دراز مدت و كوتاه مدت نتايج خود را به خوبي نشان دهد،همانطور كه ايجاد كاروانهاي راهيان نور و اعزام اين عزيزان به مناطق جنگي خود اثرات و شواهد مثبت آن در چند سال اخير به خوبي نشان داده است. پس بهتر است اين تورها(كاروانهاي راهيان نور)را در طول سال و همه ماهه اجرا شود تا اين فرهنگ هر چه سريع تر و جامع تر به نسلهاي بعدي انقلاب انتقال داد. خيلي ها يا خودشان در جريان جنگ تحميلي بوده اند و يا در اين دفاع كه دفاع از مرز و بوم ميهن اسلاميمان بود حضور داشته اند اگر اين فرهنگ و اين جنگ ناباورانه و اين تجاوز كه به ميهن اسلامي مان شده بود به توريسم هاي خارجي انتقال دهيم چه برنامه هاي وجود دارد؟ يك توريسم خارجي علاقه زيادي به جاذبه هاي طبيعي(اكوتوريسم) و جاذبه هاي باستاني يك منطقه دارد و مسئولين دولتي مي توانند در كنار معرفي جاذبه هاي گردشگري جاذبه هاي جنگ و چگونگي دفاع از ميهن اسلامي را هم در برنامه هاي خود داشته باشند تا به جهانيان ثابت شود و انتقال داده شود كه ايران اسلامي در اين جنگ تحميلي چه نبايد ها را به بايد تبديل كرد اند در طول هشت سال دفاع مقدس با چه امكاناتي و با چه نيروهاي از اين خاك و مرز و بوم دفاع كردند اين وظيفه سنگين مسئولين است كه برنامه ريزي هاي ماندگاري را براي انتقال فرهنگ جنگ،فرهنگ شهادت و ايثار را به نسلهاي بعدي انقلاب اسلامي و ديگر ملل كه با فرهنگ اسلامي نقاط مشتركي دارند انتقال دهند توريسم جنگ يك توريسم است كه كه در چند استان در كشور مي توانند نقش خود را به خوبي ايجاد كند آن هم استانهاي كه به طور مستقيم درگير جنگ بوده اند و استان ايلام كه نزديك به ده عمليات موفق در آن انجام گرفت مي تواند از جمله استانهاي باشد يك برنامه ريزي هاي جامع و كاملي در مورد توريسم جنگ در كنار ديگر جاذبه هاي گردشگري استان براي گردشگران ايجاد كنند و اين را هم يادمان باشد همه سال در ايام نوروز بيش از 300 هزار نفر به عنوان كاروانهاي راهيان نور از مناطق مرزي استان ديدن مي كنند و بايد براي اين آمار كه هر ساله رو به افزايش است،برنامه ريزي خاص در دست اقدام داشت تا اين نوع گردشگران را نيز به ديگر مناطق استان كه جاذبه هاي ديگر نيز دارند رواج دهند. قاسم جاني - سازمان ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري استان ايلام
شهر تاريخي سيروان (شيروان)، قسمت اول
شهر تاريخي سيروان(شيروان)در حوزه شمالي استان ايلام و شمال شرقي شهر ايلام در دامنه هاي اطراف و لايه هاي زيرين سراب كلان واقع در شهرستان شيروان چرداول به صورت نيمه مدفون با بقاياي آثار معماري ارزشمند قرار دارد .اين شهر از جمله مراكز زيست محيطي باستاني است كه در دوره هاي ميانكوهي زاگرس واقع شده است. سيروان از ديدگاه سياحان جغرافي نويسان اسلامي و باستانشناسان مولف كتاب جغرافياي تاريخي سرزمين هاي خلافت شرقي مي نويسد:در باختر لر كوچك در مرز باختري دو ولايت ماسبذان و مهرجان قذق قرار دارد كه مهمترين آنها سيروان و سيمره بوده و هنوز خرابه هاي آن دو شهر باقي است.
وجود آب فراوان و چشمه هاي جوشان و رودخانه خروشان در اين شهر ياد آور همزادي توأم آب و آبادي در ايران و تلفيق معماري خاص و با شكوه با آب-مظهر پاكي و زايش و زندگي –است آنگونه كه در فيروز آباد فارس و طاق بستان كرمانشاه و تخت سليمان در آذربايجان غربي نيز ديده مي شود سنت استفاده از سنگ و ملات، ساروج و گچ طبيعي ياد آور شيوه هاي معماري قلعه دختر فارس و شهر تاريخي سيمره در دره شهر است.اين امر به قول دمرگان باستان شناس فرانسوي مبنايي بر ساساني بودن اين شهر است.سنتي كه تا سده هاي سوم و چهارم قرون اوليه اسلامي در دره هاي ميانكوهي زاگرس حفظ شده است.
اين شهر در دوران شكوه و عظمت خود مركز ايالت ماسبذان از شهرهاي مهم و آباد ايران در دوره ساساني بوده و وجود پلهاي و راه ها و محوطه ها و قلاع و سكونت گاههاي باستاني در اين محوطه گوياي اهميت اين شهر است .مهمترين قلعه آثار اين مجموعه سنگي مشرف بر شيروان مله گه ون است.
راولينسون مي نويسد:خرابه هاي سيروان (شيروان)كاملترين بازمانده يك شهر ساساني به شمار مي آيد ديوار منازل عموماً عظيم و از سنگ و ملاط آهكي فوق العاده محكم كه از كوه هاي مجاورآورده شده ساخته شده است.تمام منازل زير زميني دارند كه آن هم شامل اطاق هاي هلالي مانند است در ميان خرابه هاي سيروان بازمانده بناي عظيم موسوم به قصر انوشيروان مشاهده مي شود
بلاذري در فتوح البلدان گويد:ابو موسي .... خود به ماسبذان شد.اهل آن با وي جنگي نكردند .اهل شيروان نيز به همان شروط صلح دينور صلح خواستند و جزيه و خراج بپرداختند.در مورد اين شهر آمده است ((آبادي و خرابه هاي اين شهر از گچ و سنگ . متعلق به دوره ساسانيان و عيناً نظير دره شهر است .شيروان شهري عجيب و حاليه خرابه هايي از آن به جاي مانده است.
از جمله كساني كه در مورد شيروان اظهار نظر كرده اند مي توان از مقدسي،ابن خردادبه،ابن فقيه،ابو دلف مسعر،ياقوت،اصطخري،ابن واضح . ابن الاثير نام برد.
مقدسي شيروان را شهر معتبر معرفي كرده است
ابن خردادبه مي نويسد:پايتخت ماسبذان شهر شيروان بوده است
ابن فقيه: گويد:قباد پادشاه ساساني حكما و اطبا به اين شهر آورد.
مولف حدود العالم شيروان را شهري آباد و خرم معرفي كرده است.
به نوشته ابن حوقل:
سيروان شهري است كوچك كه بناهاي آن مانند شهرهاي موصل و تكريت با سنگ و گچ ساخته شده است
دومورگان گويد: من فكر مي كنم در تپه و تل شيروان و ... خرابه هاي شهري از عهد ساسانيان را باز يافته ام وي علت اوليه تاسيس شهر شيروان را چشمه پر آبي دانسته كه در اين محل جاري است و در اطراف اين چشمه است كه اولين بناها بر پا شده اند و اكنون اين چشمه به نام سراب كلان موسوم است.لازم به ياد آوري است كه دومورگان در فاصله سالهاي 1893-1896 ميلادي دره شهر و شيروان را بررسي كرده است.
شيروان در سال 21 هجري به تصرف لشكريان ابو موسي در مي آيد.شرح اين رويداد در كتاب كامل ابن الاثير ثبت شده است.
برگرفته از كتاب پايتخت باستاني گمشده
قلعه پوراشرف
نوع بنا : تاريخي قدمت : سال 1330
آدرس :شش كيلومتري ضلع جنوب شرقي دره شهر در روستاي شيخ مكان
جاذبه هاي اكوتوريستي استان گلستان
استان گلستان يكي از مناطق ديدني و به ياد ماندني سرزمين پهناور ايران است كه آكنده از جاذبههاي طبيعي اعم از پاركها، تالابها، آبشارها، جنگلها، سدها و روستاهاي جذاب و ديدني است. اين استان طبق شواهد موجود از بيشترين جاذبههاي توريستي در بخشهاي طبيعي، جنگلي و اكوتوريستي برخوردار بوده و از اين لحاظ ميتواند قطب اكوتوريسم شمال باشد. به گزارش خبرنگار ايسنا استان گلستان با وجود جنگل، دريا و مناطق خشكي، در فصل پاييز زيباترين و بهترين شرايط را براي سفر گردشگران دارد. بيشتر مردم ايران در اين فصل مشغلهي كاري و تحصيلي دارند و امكان سفر براي آنها وجود ندارد كه در اين شرايط، پاييز آرامترين فصل براي سفر گردشگران خارجي به اين نقطه از كشور است. يكي از زيباترين جلوههاي اكوتوريستي استان گلستان، همچون ساير نواحي شمالي ايران، وجود روستاهاي زيبا به ويژه در دل جنگلهاي بكر و شگرف آن است. دهكدههاي ييلاقي استان گلستان را بايد در زمره يكي از زيباترين جلوههاي اكوتوريستي اين خطه از سرزمين شمال به شمار آورد. اين دهكدهها شامل دهكده ييلاقي درازنو، دهكده ييلاقي جهان نما، دهكده ييلاقي افرا تخته، دهكده ييلاقي زرين گل و دهكده ييلاقي شير نوا و ... ميباشند. اين دهكدهها به دليل داشتن چشماندازهاي زيبا و مشرف به تمامي نواحي جلگهاي استان، از طبيعت زيبا و آب و هواي خنكي برخوردار بوده و پوششهاي جنگلي و كوهستاني و صخره اي موجود در آنها قابليت استفاده گردشگري طبيعي و تفريحي را بيش از پيش نمايان ميسازند. روستاهاي گلستان به دليل تنوع پوشش گياهي – صخرهاي و كوهستاني، شرايط آب و هوايي بسيار مناسب در ايام تابستان، وجود چشماندازهاي زيبا و مشرف به نواحي پايين دست از گذشته مورد استفاده و بازديد گردشگران قرار ميگيرند. . گرگان نيز از اين وضعيت مستثني نبوده و روستاهاي شگرفي چون روستاي شاه كوه و جهاننما در زمره اين روستاهايند. اما روستاي زيارت در اين ميان خود تجلي زيبايي طبيعت از نوع ديگري است. اين روستا در 12 كيلومتري جنوب گرگان واقع شده است و آب و هواي معتدل و مرطوب دارد. رودخانهي مشهور زيارت نيز از شرق آبادي ميگذرد. كوه پشته كمر و كوه سفيد آب در شمار غربي و خالودره در شرق آبادي واقع شدهاند. سواحل رودخانه، كوهها، دره، پوشش گياهي و حيات وحش از جمله جاذبههاي طبيعي پيرامون روستا و مسجد قديمي و بناي امامزاده عبدالله از جمله جاذبههاي مذهبي و زيارتي آن به شمار ميروند. معماري خانههاي روستايي، بسيار جالب توجه و زيبا است. پوشش سفالين بام خانهها، معماري داخلي و نماي بيروني آنها ديدني و قابل توجه است. يكي از نكات قابلتوجه در بافت روستاي زيارت مشترك بودن حياط منازل با معابر است. به اين معنا كه فضاي باز خصوصي منازل با معابر روستا يكي بوده و در داخل اين معابر، تنور، شيرآب، حوضچه شست و شو و انبار ديده ميشود. آبشار زيارت اين آبشار در 5 كيلومتري جنوب روستاي زيارت و 19 كيلومتري جنوب گرگان قرار دارد . اين شاخه رودخانه از طريق دو آبشار مجاور از ارتفاع 15متر به داخل محوطه حوضچه كه در محل ريزش ايجاد شده ميريزد. در كل محوطه آبشار زرات و پودر مانند آب در هوا معلق است و به دليل بالا بودن رطوبت نسبي محيط روي تخته سنگها نيز پوشيده از خزه و گلسنگ است. محيط پيرامون آبشار به دليل ريزش آب از ارتفاع زياد در محل آبشار به صورت غباري از قطرات آب در فضا مشاهده ميشود. وجود چنين فضايي اطراف آبشار و صخره هاي پوشيده شده از خزه مي تواند فضاي بسيار مناسبي براي گردشگران تفريحي وكوهنوردي فراهم آورد . ايجاد زمينههاي زيرساختاري و تاسيسات و امكانات پذيرايي و اقامتي متناسب با الگوي معماري محيط پيرامون ميتواند باعث رونق بازار گردشگري شود . به هر حال به تازگي مديران گردشگري استان گلستان در نظر دارند تا طرح گرگانگردي را نيز در اين استان اجرا كنند. چشمه آب گرم زيارت اين چشمه در 15 كيلومتري جنوب گرگان و در روستاي زيارت و ضلع شرقي رودخانه خاصه رود قرار دارد . اين چشمه در حال حاضر داراي 4 مظهر و محل خروج به فاصله تقريبي 10 تا 20 متر است . اولين مظهر آن زير تخته سنگي است كه روي آن كتيبه كوچكي با ابعاد 15*20 سانتيمتر به خط عربي تاريخ 1035 را نشان ميدهد . مظهر دوم اين چشمه به فاصله 20 متر در جنوب مظهر اولي قرار دارد. دو مظهر ديگر هر يك با فواصل 15 و 10 متر از هم قرار دارند. در صورت بررسي آب چشمه از لحاظ معدني ميتواند يكي از جاذبههاي توريستي بسيار جالب استان باشد. ا خليج گرگان* خليج گرگان بزرگترين خليج درياي خزر است كه بر اثر پيشروي و گسترش شرقي رشته ساحلي شبه جزيرهي ميانكلاله در جنوب شرقي درياي خزر تشكيل شده است. وسعت خليج گرگان حدود 400 كيلومتر مربع است. خليج گرگان كم عمق است به طوري كه با در نظر گرفتن بالاآمادگي آب، حداكثر عمق آن به 4 متر ميرسد و از غرب به شرق تا حوالي ضلع جنوبي آشوراده به عمق آب افزوده ميشود. اكولوژي خليج گرگان تحت تأثير درياي خزر، رودهاي مجاور و شبه جزيره ميانكاله قرار گرفته است كه رشد و تكثير آبزيان، ماهيان استخواندار و ماهيان غضروفي و جذب پرندگان مهاجر زمستاني نقش مهمي دارد. بدين جهت ميتوان گفت كه شبهجزيرهي ميانكاله و خليج گرگان دو محيط زيستي و جغرافيايي جداييناپذيرند. اگرچه خليج گرگان و شبه جزيره ميانكاله به صورت محدودهي زيستي حفاظت شده درآمده ولي وجود صيد بيرويه و بيموقع، افزايش واردات فضولات صنعتي، دامداري و كشاورزي از يك سو و اهميت زيست محيطي خليج و لزوم بهرهبرداري بيشتر از منابع غذايي براي جمعيت فرايندهي كشور از سوي ديگر از جمله مسائلي است كه ميتواند لزوم توجه بيشتر و انجام پژوهشهاي فراوانتري در خصوصيات خليج گرگان و شبهجزيره ميانكاله را توجيه كند. منابع آبي جذب جهانگردان مهمترين منابع آبي جذب جهانگردان در استان گلستان، درياي خزر و سواحل زيباي آن با چشماندازها و مناظر بسيار بديع، دلنشين و ديدني است و همواره مسافران بسياري را از دور و نزديك به سوي خود جلب ميكند. درياي مازندران از ظرفيتها و قابليتهاي بس بالايي در زمينه بهرهبرداريهاي جهانگردي برخوردار است كه در نوع خود شايد كمنظير باشد. سواحل و كرانههاي درياي خزر در پيوند با جلگه سرسبز و كوههاي بلند سر به فلك كشيده البرز، از ديدنيترين و جالبترين نقاط استان است. ميتوان گفت كه زيباييهاي كمنظير گرگان به موجوديت و حفظ شرايط زيستي اين دريا بستگي دارد. در محدوده استان گلستان دو اسكله بندر گز و بندر تركمن با كاركرد تفريحي و تفرجي، از تفرجگاههاي مهم استان و از اماكن مطلوب جهت گذران اوقات فراغت شهروندان و مسافران محسوب ميشود. انگيزههاي جذب گردشگران در اين منطقه را نيز ميتوان در اين نكته دانست كه خليج گرگان داراي جاذبههاي شگفت انگيز طبيعي و زيست محيطي بوده و پوشش گياهي ويژه حيات وحش منحصر بفرد و چشم اندازهاي ساحلي آن را به يكي از جالبترين نقاط توريستي تبديل كرده است. منابع جنگلي جنگلهاي گرگان با مناظر و چشماندازهاي بسيار زيباي درهها و كوههاي جنگلي، رودخانهها، چشمهسارها، فضاهاي روستايي ويژه منحصر به فرد، قابليتهاي مهم توريستي ـ جنگلي را به نمايش گذاشته و در حال حاضر از طريق مجتمع نهارخوران و جادهي خوش ييلاق مورد بهرهبرداري قرار ميگيرند. همجواري اين مجموعه جنگلي با دشتها و كوهستانهاي شرقي مازندران، ويژگيهاي جهانگردي كمنظيري به آن بخشيده كه در صورت دسترسي و ايجاد امكانات صحرايي، بخش عظيمي از نيازهاي تفريحي و گذران اوقات فراغت استان سمنان و خراسان و مسافران گذري را پاسخ خواهد گفت. پارك جنگلي النگدره از زيباترين جنگلهاي اين منطقه به شمار ميآيد . به گفته مديركل ميراث فرهنگي و گردشگري گلستان جنگلهاي النگدره كه به عنوان يكي از كانونهاي گردشگري استان شناسايي شده و جهت توسعه و اجراي پروژههاي گردشگري حداقل به 50 ميليارد تومان سرمايهگذاري نيازمند است. پارك جنگلي قرق واقع در كيلومتري شرق گرگان و در مسير راه اصلي شمال به مشهد مقدس و پارك جنگلي و آبشار كبود وال از ديگر منابع جنگلي گرگان واقع در 5 كيلومتري جنوب شهرستان علي آباد كتول براي جذب اكوتوريستها به شمار ميآيند. پارك جنگلي و آبشار كبود وال به دليل چشم اندازهاي طبيعي و دسترسي به شهر و جاده اصلي شمال به مشهد مقدس موقعيت بسيار مناسبي براي جذب گردشگران داخلي و خارجي دارد . اين پارك با تنوع و تراكم پوشش گياهي از لحاظ زيستگاههاي گياهي داراي ارزش است . پارك طبيعي ناهارخوران ناهارخوران از قديمي ترين تفرجگاه استان گلستان و شهرستان گرگان است . بسياري از ايرانيان با آن آشنايي دارند . ناهارخوران در 4 كيلومتري جنوب شهر گرگان واقع شده و اين پارك مجموعه اي از پوشش گياهي و تاسيساتي است كه آنچنان براي جذب گردشگر مناسب نيست و نياز مند توسعه و تجهيز و احداث واحد اي اقامتي و پذيرايي مناسب مي باشد . اين پارك از پاركهاي قديمي است و تنوع گياهي و ملايم بودن درجه حرارت آن باعث جذب گردشگران از گذشته تا كنون بوده است ولي به منظور ايجاد انگيزه بيشتر بايستي امكانات موجود توسعه يابد . از ديگرجاذبه هاي طبيعي شهرستان گرگان ميتوان ارتفاعاتي چون كوه جنگلي پيرگرده ،كوه جنگلي تاور آب، كوه جنگلي تلانبار، كوه نيمه جنگلي چلبه ، كوه نيمه جنگلي زرشككوه و ... را نام برد كه هر ساله مورد بازديد گردشگران داخلي و خارجي قرار ميگيرند. گرگان رود نيز از ديگر جاذبههاي اكوتوريستي گرگان است. اين رودخانه از كوههاي آلاداغ در بجنورد سرچشمه ميگيرد و در مسيري به طول بيش از دويست كيلومتر، پس از عبور از درههاي پرپيچ و خم كوهستاني، صحراي كلان، پيرامون شهر گرگان، گنبدكاووس، دشت گرگان و شهر آققلعه در نقطهاي به نام «خواجه نفس» وارد درياي مازندران ميشود. رودخانه گرگان رود حركتي آرام دارد، اما در مواقع بارندگي و سيلاب به علت عبور از زمينهاي رسي، گلآلود ميشود. در حال حاضر سدي بر روي آن احداث شده و از آب آن استفادههاي زراعي به عمل ميآيد. وجود درياچه، سد و مسير آرام و پرآب آن، امكانات قابل توجهي براي بهرهبرداري جهانگردي، به ويژه در زمينه ورزشهاي آبي فراهم كرده است
قصر خورشيد