مسجد جزايري

در محله بازار و انتهاي بازار عباس آباد ، مسجد حاج ابراهيم تاجر اصفهاني قرار دارد.
از آنجا كه نسبت برخي از ائمه جماعت اين مسجد مانند مرحوم آيت الله سيد نصراله جزايري ، سيد محسن جزايري ، سيد صدرالدين جزايري ، سيد محمد علي جزايري و .... به جزايري مي رسد، اين مسجد به اين نام شهرت يافته است. اين مسجد در سال 1335 ش براساس نقشه مهندس لرزاده ، تجديد بنا شد و در حال حاضر داراي يك شبستان با مساحت 175 متر مربع ، بالكني به مساحت 100 متر مربع و يك آبدارخانه و انبار كوچكي در حدود سه متر مربع است.

مسجد حضرت سيدالشهداء ( مسجد معزالدوله )

مسجد حضرت سيدالشهدا در سه راه امين حضور ، خيابان ايران ، واقع است. اين مسجد از بناهاي خيريه«محمد اسماعيل ميرزا معزالدوله» نوه عباس ميرزا نايب السلطنه فتحعلي شاه قاجار به شمار مي رود. اين بنا بر اساس وقف نامه سنگي داخل مسجد، به وسيله همسر او حاجيه خانم فرخ لقا در سال 1317 هـ . ق ساخته شد.
در ورودي و اصلي بدون تغييري در بافت قديم آن ، در قسمت شمال غربي مسجد قرار دارد.

مسجد جامع تهران ( جامع عتيق )

مسجد جامع در مركز بازار و نزديك مسجد امام خميني قرار دارد. فاصله بين اين مسجد و مسجد امام خميني را« بازار بين الحرمين » مي گويند. تاريخ دقيق ساخت اين مسجد مشخص نيست ولي از شواهد چنين استنباط مي شود كه در عهد شاه عباس دوم، در سال 1074 هـ . ق به اهتمام فردي به نام « رضي الدين » ساخته شده باشد.

مسجد جامع دماوند

اين مسجد با ستون هاي آجري و سنگي به سبك بناهاي ساساني بنا شده است. بر چوب هاي بالاي ستون هاي شبستان مسجد ، نام شاه اسماعيل اول صفوي و تاريخ 927 هـ . ق و «مصطفي بن جمال الدين» به عنوان باني و «محمد شجاعي» به عنوان كاتب آمده است. در سال 882 نيز خواجه ياقوت نامي ، باني تجديد ساختمان مسجد بود. در مرحله تعمير ، نام نجار جمال الدين فرزند محمد و نويسنده كتيبه ها علي فرزند فتح اله بود. در مسجد آثاري از اواخر دوره صفويه موجود بود كه بر اثر نوسازي ، از بين رفته است. مناره مجاور مسجد از دوره مغول بر جاي مانده است.

مسجد جامع ورامين

مسجد جامع ورامين از نمونه هاي كامل مسجد چهار ايواني است كه ساخت آن در زمان سلطان محمد اولجايتو ( خدابنده ) آغاز ، و در دوره فرزندش ابوسعيد بهادرخان تكميل شد. تاريخ 722 و 726 هـ . ق در شبستان و گنبد اصلي ديده مي شود. اين بنا در سال 815 هـ . ق در عهد شاهرخ تيموري مرمت شد.

امامزاده سيد نصرالدين

اندكي بالاتر از ميدان محمديه ( اعدام سابق ) بقعه سبزرنگي خودنمايي مي كند كه منسوب به مدفن نصرالدين از فرزندان امام سجاد ( ع ) است. اين بنا مشتمل بر حياط ، صحن و بقعه هشت ضلعي است. بخش مهمي از صحن و حياط امامزاده در خيابان كشي هاي دوره پهلوي اول از بين رفت. بقعه اين بنا متعلق به سال 993 هـ . ق است كه در كتيبه چوبي طويلي به خط ثلث حك شده است.

بقعه ابن بابويه

اين بنا در گورستان قديمي تهران در شهرري واقع ، و مدفن ابوجعفر محمدبن علي بن حسين ملقب به شيخ صدوق در گذشته به سال 381 هـ . ق است. بناي بقعه شامل بقعه ، حرم ، گنبد و صحن وسيع است كه احتمالاً در دوره فتحعلي شاه قاجار به جاي بناي قديمي ساخته شده است. بناي بقعه با طرح هشت ضلعي بر روي صفحه اي هشت ضلعي بنا شده و ورودي آن در سمت شرق قرار دارد. در درون صحن بقعه ، مزار بسياري از بزرگان از جمله مرحوم غلامرضا تختي. ميرزا ابوالحسن خان حكيم، علامه تنكابني ، ميرزا لطفعلي نصيري ، علامه دهخدا ، ميرزاده عشقي... واقع است.

بقعه سيد گته مير

در بخش آبسرد دماوند و فاصله 35 كيلومتري اين شهرستان ، امامزاده اي به نام «محمد گته مير» بر تپه بلندي مشرف به روستا كه سطح آن گورستان عمومي را پوشش داده، واقع شده است. گنبد بقعه در مركز پلان واقع شده و زير آن به مقبره اختصاص يافته است. درون يكي از بازوهاي چليپايي (صليبي) ، آثار دو قبر برجسته وجود دارد كه ارتفاع يكي بيش از ديگري است و سطح آن با كاشي هاي بسيار زيبا پوشيده شده و صندوق ضريح روي آن قرار دارد. اين كاشي ها به قرون 8 و 9 هـ . ق تعلق دارند. گنبد داراي فرم تخم مرغي شكل است و زير آن داراي تزئينات گچبري زيبا و پركار است كه مي توان آن را به اواخر دوره اسلامي منتسب ساخت.

امامزاده سلطان مطهر

اين امامزاده درحاشيه شهر بومهن در 52 كيلومتري شمال شرقي تهران ، بر سر راه تهران – آبعلي قرار دارد. طرح كلي بقعه شامل پاي بست هشت ضلعي با گنبد هشت ترك است كه در نوع خود بسيار هنرمندانه بنا شده است. اين گونه بناها ، در معماري ايران به ويژه در شمال و شمال شرقي كشور سابقه ممتدي دارد بخش هاي اصلي بقعه سلطان مطهر شامل حياط و ايوان بقعه ، اتاق مقبره ، كتيبه هاي سنگي مقابر هم جوار و صندوق چوبي بقعه است و «ملك كيومرث» يكي از مقتدرترين امراي محلي شمال ايران ، آن را بنا نهاد.

امامزاده اسماعيل

امامزاده اسماعيل درخيابان شهيد مصطفي خميني ، نزديك ميدان «سيد اسماعيل» قرار دارد و منسوب به اسماعيل از اعقاب امام علي النقي (ع) است. يك سوي اين بقعه به واسطه بازار سرپوشيده به خيابان اصلي بازار تهران راه مي يابد. اين مكان تاريخي شامل ميدان ، آب انبار ، مسجد- مدرسه فيلسوف الدوله و بازار سيد اسماعيل است.
.طبق كتيبه موجود ، قدمت درِ چوبي بقعه به سال 886 هـ . ق يعني دوره آق قويونلو مي رسد و ظاهراً قديمي ترين سند بر جاي مانده براي قدمت شهر تهران است.
كاشي هاي زرين فام مرقد متعلق به قرون هفتم و هشتم هـ . ق و مناره هاي موجود در اين بقعه از قرن سيزدهم هـ . ق باقي مانده است.

امامزاده جعفر، پيشوا

بناي مرتفع و مجلل اين امامزاده ، يادگار دوره صفويه است. گنبد كاشيكاري و صحن وسيع اين امامزاده در داخل شهر پيشوا خودنمايي مي كند. كتيبه ايوان حكايت از تعمير و الحاق آن به دستور فتحعلي شاه قاجار در سال 1227 هـ . ق دارد.

امامزاده داود

اين آرامگاه در ميان دره هاي سبز، درشش كيلومتري توچال و 15 كيلومتري فرحزادواقع است. در گذشته بقعه امامزاده داود از بنايي سنگي مشتمل بر صحن و طاق نماهاي كم عمق در اطراف و حرم و ايوان كوچكي در جنوب آن تشكيل مي شد و گنبدي سبز رنگ داشت. وجود درختان بيد بسيار كهن حكايت از بناهاي قبل از صفويه دارد.. نسب امامزاده براساس زيارت نامه بقعه به امام زين العابدين ( ع) مي رسد.

امامزاده زيد

اين امامزاده درراسته بازار شهر تهران قرار دارد و شامل يك حرم چهار ضلعي بزرگ و ايوان و صحن در سمت شرق با گنبد دو پوش مدور و ملحقات آن است. بناي اصلي بقعه به دوره صفويه ( قرن دهم هجري ) تعلق دارد. در زمان فتحعلي شاه و ناصرالدين شاه قاجار صحن و ايوان و گنبد دوپوش و متعلقات ديگري به آن افزوده شد. در كتاب آثار تاريخي تهران آمده است : « لطفعلي خان زند كه در سال 1209 به دستور آقامحمدخان در تهران به قتل رسيد، در مجاورت اين بقعه به خاك سپرده شده است».

كند عليا و سفلي

موقعيت و تاريخچه
روستاي كند عليا و سفلي از توابع بخش لواسانات شهرستان شميرانات، با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 38 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 52 دقيقه عرض شمالي، در فاصله 38 كيلومتري شمال شرقي تهران قرار گرفته است.
ارتفاع بلندترين نقطه روستا كند از سطح دريا 2079 متر و ارتفاع پست ترين نقطه آن 1986 متر است. آب و هواي آن در تابستان ها معتدل و در زمستان ها سرد و كوهستاني است.
روستاي كند از دو بخش عليا و سفلي تشكيل شده است. قدمت كند عليا به اوايل دوره اسلامي مي رسد. قلعه پيرزن، تپه هاي گوشواره، جوهك و شيرتازه و سفالينه هاي تاريخي نشانگر اين قدمت طولاني است. كند سفلي نيز قدمتي چند صد ساله دارد. بناي آرامگاه امامزاده محمد شعيب از آثار دوره قاجاريه است.
مردم روستاي كند عليا و سفلي به زبان فارسي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
براساس سرشماري سال 1375 روستاي كند، عليا و سفلي در حدود 1036 نفر جمعيت داشته است كه در سال 1385 به 1734 نفر افزايش يافته است. بيش از 80 درصد جمعيت در كند عليا و مبقي در كند سفلي سكونت دارند. جمعيت روستا در فصل تابستان به حدود 5000 نفر افزايش مي يابد.
اقتصاد روستاي كند عليا و سفلي بر پايه فعاليت هاي دامداري، باغداري، كارگري، امور خدماتي و توليد صنايع دستي استوار شده است. گيلاس، آلبالو، گردو، سيب و گلابي و انواع لبنيات مرغوب از محصولات و فرآورده هاي اين روستاست.
روستاي كند عليا و سفلي بافت مسكوني متراكمي دارد و به دو قسمت كند عليا در بالا دست و كند سفلي در پايين دست تقسيم مي شود.
برخي قسمت هاي روستا در شيبي ملايم و به صورت پلكاني احداث شده اند. فضاهاي واحدهاي مسكوني عبارتند از: اتاق هاي خواب و استراحت، مهمان خانه، آشپزخانه، سرويس بهداشتي، انبار و آغل.
مصالح به كار رفته در ساخت بناهاي قديمي مشتمل بر مصالح بومي سنگ، لاشه، گل، خشت وچوب است.
در ساخت واحدهاي جديد از مصالح آهن، سيمان، گچ و مانند اين ها استفاده مي شود. كوچه هاي روستا خاكي و شيب دار است.
جاذبه هاي گردشگري
منابع غني آب، استقرار كوهستاني و موقعيت طبيعي، جاذبه هاي زيبايي را در روستاي كند عليا و سفلي پديد آورده است. گستره باغ هاي سرسبز و جريان جويبارهاي داخل روستا، طراوت و سرسبزي ويژه اي به روستا بخشيده است.
مزرعه پاونك در 3 كيلومتري كند سفلي، ارتفاعات ساكا با پوشش طبيعي گل ها و گياهان مرتعي در 5 كيلومتري و غار و آبشار كفترلو (كبوتر لو) در 6 كيلومتري روستا از جاذبه هاي طبيعي روستا به شمار مي آيند.
آبشار كبوترلو يا كفتر خوان در ميان دره بسيار زيباي شمال روستا، از بلنداي صخره ها به درون دره سرازير مي شود. اين دره و آبشار زيبا هر ساله گردشگران بسياري را به خصوص از شهر تهران به سوي خود جلب مي كند.
آرامگاه امام زاده محمد شعيب در حد فاصل دو روستا قرار دارد. اين آرامگاه اتاقي مربع شكل است كه با مصالح سنگ لاشه، ملاط گچ و چوب احداث شده است. ايوان بنا، چهار ستون باريك فلزي دارد و سقف آن شيرواني از جنس ورق گالوانيزه است. در داخل ضريح امامزاده سنگ مرمريني وجود دارد كه با پارچه هاي سبز رنگ و تمثال هاي ائمه تزيين شده است. در پيرامون اين آرامگاه گورستان روستا واقع گرديده است.
تپه تاريخي شير تازه كه از تپه هاي اطراف حدود 10 متر بلندتر است، در فاصله 500 متري ضلع شرقي كند عليا واقع شده است. بر بالاي تپه آثاري از يك برج كه به احتمال زياد بقاياي آرامگاهي است به جا مانده است. قدمت اين اثر به قرن هاي 7 و 8 هجري قمري مي رسد و قسمت هايي از آن به دليل حفاري هاي ناشيانه و سرقت از بين رفته است.
تپه هاي گوشوار دو تپه متصل به هم در مركز و ضلع غربي روستاي كند عليا، قرار دارند. بر روي تپه شرقي آثاري از معماري و سفالينه هاي مربوط به قرن هاي 4 و 5 هجري قمري قابل مشاهده است.
از تپه ديگر، سفال هاي نخودي رنگ، لعابدار، نقش كنده، نقش افزوده، صيقلي و ظروف كوچك يافت شده است.
تپه جوهك كند عليا، در فاصله 5/4 كيلومتري ضلع شمالي كند عليا و در ميان كوه هاي هم مرز روستاي راحت آباد واقع شده است. به نظر مي رسد اين تپه به همراه قلعه پيرزن، قلعه سربند افجه و تپه شيرتازه در گذشته كمربند ديده باني و مراقبت از روستاي كند عليا و سفلي بوده اند.
قلعه پيرزن، قلعه كوچكي است كه در فاصله 650 متري شمال شرقي روستاي كند عليا ودر ميان يال صخره اي كوه، بقاياي آن به نام هاي قلعه پيرزن، قلعه كند و قلعه يخچال به جا مانده است. اين قلعه شامل يك برج دو اتاق كوچك و يك حوض بود ك به جز قسمتي از برج چيزي از آن باقي نمانده است. اين قلعه بسيار محكم به علت كاوش هاي مكرر سارقين و جويندگان گنج تخريب گشته و بنابر نظر كارشناسان قدمت آن به قرون اوليه اسلامي مي رسد.
مردم روستاي كند عليا و سفلي در اعياد ملي و مذهبي به جشن و شادي و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به سوگواري مي پردازند.
از بازي هاي محلي اين روستا مي توان به الك دولك، ترنا بازي و شاه و وزير بازي اشاره كرد كه به مرور زمان اهميت خود را حتي در ميان جوانان روستا نيز از دست داده اند.
پوشاك مردم روستاي كند عليا و سفلي با گذشت زمان به پوشاك رايج شهري تبديل شده است.
صنايع دستي روستاي كند عليا و سفلي مشتمل بر نخ ريسي و بافت جوراب و دستكش است كه به صورت محدود و توسط زنان انجام مي شود.
گردشگران روستاي كند عليا و سفلي انواع ميوه ها، لواشك، سماق ونان محلي را به عنوان سوغات تهيه مي كنند.
معروف ترين غذاهاي روستا شامل آبگوشت، خورشت قيمه و اشكنه شنبليله و انواع آش است.
دسترسي: روستاي كند عليا وسفلي از مسير جاده لشكرك و از طريق شهر لواسان كوچك قابل دسترسي است.

گچسر

موقعيت و تاريخچه
روستاي گچسر از توابع بخش آساراي شهرستان كرج با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 19 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و 7 دقيقه عرض شمالي در 65 كيلومتر شمال شرقي كرج قرار گرفته است. ارتفاع اين روستا از سطح دريا 2230 متر و آب و هواي آن در زمستان ها سرد و پر برف و در تابستان ها مطبوع و دلپذير است.
روستاي گچسر از قدمتي طولاني برخوردار است و با توجه به آثار بر جا مانده از گذشته قدمت اين روستا به دوره صفوي مي رسد. اين روستا در حال حاضر نيز به دليل استقرار در جاده چالوس هتل قديم، نزديكي به پيست ديزين و غار طبيعي يخ مراد اشتهار منطقه اي دارد.
مردم روستاي گچسر به زبان هاي فارسي و گيلكي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 روستاي گچسر 198 نفر جمعيت داشته است. كه در سال 1385 به حدود 1000 نفر افزايش يافته است. جمعيت اين روستا در فصل تابستان افزايش و در فصل زمستان كاهش مي يابد.
درآمد بيشتر مردم روستاي گچسر از فعاليت هاي زراعي، باغداري، دامداري سنتي، امور خدماتي و توليد صنايع دستي تامين مي شود. گندم، جو، انواع ميوه هاي درختي مانند گردو، سيب، آلبالو وگيلاس از محصولات زراعي و باغي اين روستاست.
انواع فرآورده هاي دامي از قبيل ماست، پنير، شير وكشك نيز در گچسر به عمل مي آيد كه علاوه بر مصرف داخلي به بازارهاي اطراف نيز عرضه مي شود.
روستاي گچسر در يك ناحيه كوهستاني استقرار يافته و بافت مسكوني متمركزي دارد. خانه هاي مسكوني اين روستا در شيبي ملايم در كنار هم بنا شده اند. اغلب كوچه هاي روستا به صورت پلكاني باريك، پيچ در پيچ و داراي شيب تندي هستند كه به وسيله پله با يكديگر مرتبط مي شوند.
شكل خانه هاي روستاييان از نوع معيشت و فعاليت ساكنين تاثير پذيرفته است. مصالح به كار رفته در ساخت خانه هاي قديم روستا از لاشه سنگ، چوب، گل، گچ و آجر است. در ساخت خانه هاي جديد از مصالح جديد آهن، سيمان، سنگ تزييني و مانند اين ها استفاده شده است. عبور رودخانه محلي از ميان روستا و چشمه ساران متعدد پيرامون آن سرسبزي ويژه اي به سيماي عمومي روستا بخشيده است.
جاذبه هاي گردشگري
پيست ديزين در 12 كيلومتري روستاي گچسر و در ارتفاع 3800 متري واقع شده است. اين پيست، 23 بالابر در مسير اسكي، سه تله كابين، دو تله سي يژ، هفت تله اسكي و بالابرهاي دوچرخه و امكانات آموزشي مختلف مانند زمين هاي تنيس، واليبال، زمين بازي كودكان و پيست اسكي روي چمن دارد. همچنين در اين پيست امكاناتي براي اسب سواري، راهپيمايي و دوچرخه سواري فراهم شده است وآموزش و اجاره لوازم اسكي نيز در آن صورت مي گيرد.
زمان مناسب جهت استفاده از پيست روي چمن از 15خرداد تا 15 شهريور است و در صورت ريزش برف در مهر ماه در 15 مهر مورد بهره برداري قرار مي گيرد در اين پيست امكانات رفاهي مانند هتل و رستوران هاي زيبا، مجهز و مطلوب نيز براي آرامش خاطر اسكي بازان و گردشگران احداث شده است.
روستاي گچسر به دليل استقرار در يك ناحيه كوهستاني جاذبه هاي طبيعي متنوع و زيبايي دارد كه برخي از مهم ترين آن ها عبارتند از:
چشمه ولد كه در جنوب غربي گچسر و شمال غربي دهكده ولد واقع شده و تا هتل گچسر دو كيلومتر فاصله دارد. آب اين چشمه از گروه آب هاي بي كربنات كلسيم گوگردي سرد است كه گوكرد آن از احياء سولفات حاصل مي شود. استفاده از اين آب معدني براي درمان بيماري هاي جلدي، مجاري تنفسي و روماتيسم توصيه شده است. چشمه ولد از مشهورترين جاذبه طبيعي روستاي گچسر است.
غار يخ مراد در مسير جاده تهران – چالوس در ناحيه خوش و آب و هواي آزادبر گچسر قرار دارد و با دو ساعت پياده روي از روستا قابل دسترسي است. سرماي درون غار به اندازه اي است كه تا خرداد ماه نيز قنديل هاي يخ در آن قابل مشاهده است. در فصل بهار، گل ها و گياهان معطر و زيبايي، محيط بيرون غار را مي پوشاند و فضاي دلنشيني براي اقامت موقت گردشگران فراهم مي آورد.
رودخانه گچسر از ميان روستا عبور مي كند. حاشيه رودخانه با درختان مختلفي مانند گردو و سيب به تفرجگاه و سايه سار تبديل شده است.
از آثار تاريخي روستاي گچسر مي توان به موارد زير اشاره كرد:
در دو كيلومتري گچسر، پلي سنگي با معماري ويژه وجود دارد و قدمت آن به دوره ايلخاني مي رسد كه احتمالا در دوره صفوي نيز مرمت شده است.
كاخ روستاي گچسر در زمان حكومت رضاشاه احداث شده و در حال حاضر، به عنوان هتل بهره برداري مي شود.
كوره هاي گچپزي در فاصله 3 كيلومتري جنوب گچسر قرار دارند. قدمت اين كوره ها به دوره قاجاريه منسوب شده است.
حسينيه روستاي ولايت در فاصله 2 كيلومتري ديزين از آثار دوره قاجاري است و واجد ارزش هاي تاريخي و گردشگري مي باشد.
مردم روستاي گچسر در اعياد ملي و مذهبي به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به سوگواري مي پردازند.
خواندن و نواختن انواع آهنگ ها و آوازهاي بومي گيلكي و ترانه هاي فارسي در مراسم شادي و عروسي مردم روستاي گچسر رايج است.
انواع ميوه ها و لبنيات از سوغات روستاي گچسر به شمار مي آيند.
از غذاهاي رايج روستا مي توان به آبگوشت محلي، حلوا و انواع آش اشاره كرد.
دسترسي: روستاي گچسر از طريق جاده كرج – چالوس قابل دسترسي است.

لواسان بزرگ

موقعيت و تاريخچه
روستاي لواسان بزرگ از توابع بخش لواسانات شهرستان شميرانات است. كه با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 47 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 49 دقيقه عرض شمالي در 50 كيلومتري شمال شرقي تهران واقع شده است.
روستاي لواسان بزرگ كه در دامنه جنوبي ارتفاعات البرز استقرار يافته است از شمال به كوه زارع، از شمال غرب به كوه خورندان و از شرق به نرده كوه محدود مي شود.
ارتفاع اين روستا از سطح دريا 2186 متر است و آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد كوهستاني است.
روستاي لواسان بزرگ از مناطق تاريخي و با اهميت استان تهران است كه طي دوره هاي اخير از ميزان شكوه آن كاسته شده است. بناي مسجد جامع، امامزاده خواجه سلطان احمد، امامزاده موسي و تپه سر قلعه نشانگر قدمت و اهميت آن است.
در گوشه و كنار روستا آثار و بقاياي سفالينه هاي دوره اسلامي و قبل از آن قابل مشاهده است.
بافت قديم روستا به مرور زمان تخريب و نوسازي شده است. حسينيه روستا با قدمتي بيش از600 سال اخيرا به سبك معماري جديد بازسازي شده است. قدمت روستا لواسان بزرگ به قرون اوليه اسلامي مي رسد.
مردم روستا لواسان بزرگ به زبان فارسي و با لهجه محلي سخن مي گويند مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 روستا لواسان بزرگ 426 نفر جمعيت داشته است كه در سال 1385 به 400 نفر كاهش يافته است. جمعيت روستاي لواسان بزرگ در فصل تابستان چند برابر مي شود و در فصل زمستان كاهش مي يابد.
اقتصاد روستاي لواسان بزرگ بر فعاليت هايي زراعي به ويژه باغداري استوار است. گروهي از مردم نيز در بخش خدمات حمل و نقل و مشاغل مربوط به صنعت گردشگري فعاليت دارند.
گندم، جو، حبوبات و انواع ميوه هاي گيلاس، آلبالو، گردو، سيب و گلابي و زالزالك از محصولات زراعي روستا است. گردو و سيب اين روستا اشتهار منطقه اي دارد. دامداري سنتي نيز در روستا رونق دارد و انواع محصولات دامي و فرآورده هاي لبني در روستا توليد مي شود.
روستاي لواسان بزرگ، بافت مسكوني متراكمي دارد و بر روي شيبي ملايم استقرار يافته است. اين روستا، بزرگ از چهار محله به نام هاي رودبار محله، كلو محله، سادات محله و سرده محله تشكيل شده است. بيشتر خانه هاي قديمي در يك و يا دو طبقه ساخته شده اند ولي خانه هاي جديد اغلب در چندين طبقه و بدون آغل و انبار احداث شده اند.
مصالح به كار رفته در ساخت خانه هاي قديمي از سنگ لاشه، چوب، گل و خشت است. در حال حاضر بيشتر خانه هاي قديمي تخريب و به جاي آن ها ساختمان هاي چند طبقه با مصالح نوين احداث مي شود. روستا، كوچه باغ هاي زيبا و كهنسالي دارد.
جاذبه هاي گردشگري
استقرار روستا در ميان كوچه باغهاي سرسبز، جلوه اي زيبا به آن بخشيده است. چشمه ساران زلال، حواشي رودخانه و باغات ميوه كه اطراف روستا را فرا گرفته اند گردشگران بسياري را به سوي خود جلب مي كند.
چنار كهنسال كنار مسجد جامع كه بيش از 350 سال عمر دارد ديدني و تماشايي است.
ارتفاعات پيرامون روستا با پوشش انواع گل هاي طبيعي به خصوص در فصل بهار سرشار از سرسبزي و زيبايي مي شوند. هواي پاك، منظره درختان طبيعي زالزالك و انبوه درختان مثمر و غير مثمر حاشيه رودخانه، زيبايي هاي طبيعي اين روستا را دو چندان مي كنند.
مهم ترين آثار تاريخي اين روستا عبارتند از:
مسجد جامع امام حسن عسگري (ع)
كه در مركز بافت قديم روستا و در محله سرده واقع شده و براساس سفالينه هاي يافت شده و نوع معماري قدمت آن به قرون 3 و 4 هجري قمري مي رسد. اين مسجد شامل سه سفره انداز و دو رديف ستون سه تايي در جهت شمال به جنوب و به شكل مربع يا طاق و قوس جناغي است و مساجد ايلخاني را به ياد مي آورد. مصالح به كار رفته در آن از سنگ لاشه و ملاط گچ و ساروج است. منبت كاري هاي درهاي مسجد از آثار دوره صفوي است. تاريخ ساخت منبر چوبي مسجد، سال 937 هجري قمري است. درخت چنار كهنسال روستا در ضلع شرقي اين مسجد قرار دارد.
آرامگاه امامزاده خواجه سلطان احمد در محله رودبار و در حد فاصل مسجد و حسينيه قرار دارد و اطراف آن را گورستان روستا فرا گرفته است.
آرامگاه امامزاده از دو قسمت تشكيل شده است. قسمت اول، بناي برج مانندي است كه از خارج پلاني هشت ضلعي است و از داخل در هر ضلع طاق نمايي با قوس هاي جناغي تعبيه شده است. گنبد آن دو پوش و از داخل به صورت عرقچين است. نماي بيروني بنا، به طرز زيبايي با گچ بندكشي شده است.
قسمت دوم امامزاده مسجدي است كه بخش شمالي آن پلان مربع و گنبدي عرقچين دارد و بخش جنوبي آن اتاقي با طاق و تويزه است كه با يزدي بندي هايي آنرا تزيين نموده اند. سقف بنا بعدا به صورت شيرواني مرمت شده است.
در داخل امامزاده ضريح چوبي منبت كاري شده ارزشمندي وجود دارد كه درون ضريح فلزي جديدي قرار گرفته است. تاريخ ساخت بناء براساس لوح موجود به قرن 7 و 8 هجري قمري مربوط است.
آرامگاه امامزاده موسي بن موسي كاظم (يونس) در ضلع جنوب غربي مسجد جامع امام حسن عسگري (ع) در كنار باغات وسيع و در محوطه گورستان تاريخي روستا قرار دارد. اين بناي هشت ضلعي در داخل هر ضلع طاقنمايي با قوس جناغي دارد و قدمت آن به دوره تيموري مي رسد.
در فاصله 50 متري ضلع شمال شرقي امامزاده درخت چنار كهنسالي با قدمت 700 ساله قرار دارد. اين چنار داراي 5 تنه قطور است و محيط آن در سطح زمين به 15 متر مي رسد.
حسينيه كلومحله لواسان در شرق روستا واقع شده است. مصالح اصلي بناي قديمي حسينيه از خشت بوده كه در دوره پهلوي اول، قسمت جنوبي آن به صورت زيبايي با آجر نما سازي شده بود. ابعاد حسينيه 25 ×20 متر و ضخامت ديوار خشتي آن در حدود يك متر بوده است. كه متاسفانه در سال 1375 تخريب و به جاي آن حسينيه جديدي احداث شد.
تپه سر قلعه در ضلع شمالي مسجد جامع امام حسن عسگري (ع) قرار دارد. سر قلعه از چهار قسمت بهم پيوسته تشكيل شده است. مهم ترين قسمت سر قلعه در قسمت سوم آن است كه در بالاترين نقطه قلعه واقع شده و بقاياي بناهاي حمام، قسمتي از ديوار و تاسيسات قلعه در آن ديده مي شود.
سفالينه هاي دوره هاي تاريخي قرون 5 و 6 و 7 هجري قمري در اين قسمت پراكنده شده اند. در حال حاضر در دامنه قلعه خانه سازي در حال حاضر در دامنه قلعه خانه سازي و يا تاسيسات دامپروري ايجاد شده كه موجب تخريب و نابودي آثار باقيمانده سرقلعه مي شوند. ظاهرا اين محل هسته اوليه و مركز بافت روستاي قديم لواسان بزرگ بوده است.
مردم روستاي لواسان بزرگ در اعياد ملي و مذهبي به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به سوگواري مي پردازند.
از بازي هاي محلي اين روستا مي توان به الك دولك، ترنا بازي، شاه و وزير بازي و توپ بررو بازي (توپ دره) اشاره كرد كه به مرور زمان منسوخ شده اند.
گردشگران روستاي لواسان بزرگ انواع ميوه ها و لبنيات مرغوب روستا را به عنوان سوغات خريداري مي كنند.
از غذاهاي رايج در روستاي لواسان بزرگ مي توان به خورشت قيمه، آبگوشت و به انواع كباب ها اشاره كرد.
دسترسي: روستاي لواسان بزرگ از مسير اتوبان غربي تهران و از سه راهي جاجرود و نيز از طريق جاده لشكرك قابل دسترسي است.

مراء

موقعيت و تاريخچه
روستاي مراء از توابع بخش مركزي شهرستان دماوند است كه با مختصات جغرافيايي 52 درجه و يك دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 39 دقيقه عرض شمالي در 5 كيلومتري جنوب غربي شهر دماوند و در 70 كيلومتري شرق تهران واقع شده است.
ارتفاع اين روستاي ييلاقي از سطح دريا 1750 متر است و آب و هواي آن در بهار و تابستان خنك و معتدل و پاييز و زمستان سرد است.
آرامگاه سه امام زاده، حمام قديمي، قلعه مروان و چند خانه تاريخي موجود در روستاي مراء نشانگر سابقه طولاني سكونت و استقرار انساني در آن است.
آثار به جا مانده از سفال هاي رنگارنگ و بناهاي ياد شده قدمت روستا را به دوره قبل از حمله مغول و به قرون 6 و 7 هجري قمري مي رساند.
مردم روستاي مراء به زبان هاي فارسي و تاتي سخن مي گويند. مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
براساس نتايج سرشماري سال 1375 روستاي مراء 520 نفر جمعيت داشته است كه در سال 1385 به 1100 نفر افزايش يافته است.
استقرار روستا در منطقه هاي كوهستاني و ييلاقي موجب جمعيت شناور آن شده است. به طوري كه جمعيت مراء در فصول بهار و تابستان افزايش مي يابد و در فصول پاييز و زمستان كاهش مي يابد و جمعيت آن بين 500 تا بيش از 1000 نفر در نوسان است.
درآمد اكثر مردم روستاي مراء از فعاليت هاي زراعي، باغداري و دامپروري تامين مي شود. گروهي نيز در امور خدمات و توليد صنايع دستي اشتغال دارند.
مهم ترين محصولات زراعي روستا شامل غلات، بنشن، سيب زميني و پياز است. انواع ميوه هاي سردسيري مانند گردو، سيب، گيلاس، آلبالو و زردآلو در آن به عمل مي آيد.
دامداري به شيوه سنتي در روستا رواج دارد و انواع لبنيات مرغوب در آن توليد مي شود.
روستاي مراء بافت مسكوني و متمركز و متراكمي دارد و در شيب تند دامنه كوه به صورت پلكاني استقرار يافته است. سقف مساجد و امام زاده روستا، شيرواني و سقف بقيه بناها مانند خانه هاي روستاييان مسطح است.
مصالح به كار رفته در ساخت خانه هاي قديمي از سنگ، چوب، گل و ساروج است. نزديك روستا به تهران و ييلاقي بودن آن، سبب تخريب بافت قديمي و احداث ويلاهاي جديد در روستا شده است. در ساخت خانه هاي جديد از مصالحي مانند تيرآهن، بتن و آجر استفاده مي شود.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي مراء به دليل استقرار در منطقه كوهستاني بافت پلكاني آن و سرسبزي ناشي از شرايط مساعد اقليمي، چشم اندازهاي بسيار زيبايي به خصوص در بهار و تابستان دارد. زمستان روستا نيز با منظره سفيد پوش برف بسيار تماشايي است. عبور رودخانه تارود و چشمه سارهاي پيرامون روستا طراوت ويژه اي به آن بخشيده است. انواع درختان ميوه و سرسبزي حاشيه رودخانه مناظر جذاب و جالب را به نمايش ارتفاعات پيراموني روستاي مراء با پوششي از انواع گل ها و گياهان مرتعي، به ويژه در نيمه نخست سال بسيار سرسبز و تماشايي است و فضاي مناسبي براي گذران اوقات فراغت گردشگران فراهم آورد.
روستاي مراء علاوه بر جاذبه هاي طبيعي، آثار تاريخي متعددي دارد كه برخي از آن ها عبارتند از:
آرامگاه دو برادر كه در ضلع غربي ارتفاعات و در فاصله 6 متري يكديگر واقع شده اند. هر دو آرامگاه هشت ضلعي برج مانند هستند. در نماي خارجي آرامگاه شرقي طاق نماهايي ايجادشده كه بر زيبايي آن افزوده است. ارتفاع گنبد امامزاده غربي از امامزاده شرقي كوتاه تر و نماي داخلي آن دايره اي شكل است. در داخل بناي امامزاده شرقي سه سنگ قبر وجود دارد كه احتمالا بعدها به آنجا منتقل شده اند. پيرامون امامزاده ها قبرستان تاريخي مربوط به دوره اسلامي وجود دارد.
در سطح تپه اي كه امامزاده در آن قرار دارند سفال هاي شكسته اي به رنگ هاي نخودي و قرمز با نقوشي از دوره هاي سلجوقي، مغولي، تيموري و بعد از آن يافت مي شوند كه قدمت امامزاده دو برادر و قبرستان پيرامون آن را به دوره ايلخاني يا تيموري مي رسانند. بناي امامزاده ها در دوره هاي مختلف تاريخي مورد مرمت و بازسازي قرار گرفته و به تدريج از اصالت معماري آن كاسته شده است.
در ضلع جنوب شرقي امامزاده دو برادر بنايي از خشت و گل معروف به معصوم زاده و يا زيارتگاه وجود دارد. در ورودي اين بناي دايره اي شكل به سمت جنوب شرقي است. سقف معصوم زاده در گذشته با تيرهاي جوبي و كاهگل پوشيده شده بود كه در سال هاي اخير توسط شوراي روستا مرمت شده است. نماي فعلي آن هشت ضلعي و پوشيده از ملاط سيمان است. نماي داخلي هم با سيمان سفيد اندود شده و سقف آن شيرواني با ورق گالوانيزه است. مردم روستا اين آرامگاه را به مردي سيد نسبت مي دهند. بناي مزبور به قرون 11 و 12 هجري قمري مربوط است.
حمام تاريخي روستاي مراء در ضلع شمالي بافت قديمي روستا در فاصله 200 متري امامزاده دو برادر قرار دارد. اين حمام داراي گرم خانه، رختكن، سكوهايي براي شستن و حوض كوچكي است كه در اثر گذشت زمان تخريب شده است. قسمت خزينه حمام در سال هاي 1330-1335 به دوش تبديل شده و با تيرآهن مسقف گشته است. مصالح به كار رفته در ساخت حمام از سنگ لاشه، ملات گچ، ساروج و سيمان است. سقف حمام به جز خزينه، طاقي است و قوس هاي جناغي دارد. قدمت اين حمام، به اواخر دوره صفوي و اوايل زنديه مربوط است و در حال حاضر بلا استفاده و متروك مانده است.
قلعه مروان بر روي يكي از يال هاي كشيده كوه قرار دارد. اين قلعه 85 متر طول و 35 متر عرض دارد. ارتفاعات شرقي قلعه تسطيح شده و كشت مي شود. حد فاصل قلعه مروان و ارتفاعات شرقي كاملا از يكديگر تفكيك شده اند، قسمت هاي مختلف قلعه، حفاري شده و شكل ظاهري آن شامل اتاق ها، راهرو، حوض آب و برج هاست. مصالح به كار رفته در بناي قلعه، سنگ، گچ و ساروج است و سفال هاي قرمز و نخودي با نقوش برجسته در اطراف آن يافت مي شود. قدمت قلعه به احتمال زياد به اواخر دوره صفوي و اوايل دوره زنديه مربوط است.
آرامگاه فضه خاتون (فضه شيرين) درون باغي در ضلع غربي روستا قرار دارد. مردم روستا معتقدند كه اين امامزاده مخصوص زنان است و مردان نبايد به آن نگاه كنند و حق ورود به حريم آن را ندارند. بناي امامزاده در قديم از سنگ و گل ساخته شده بود و در سال هاي اخير، به دليل حفاري هاي غيرمجاز و دزديدن سنگ قبر امامزاده روي به تخريب بوده است كه توسط مردم بازسازي مي شود. قدمت اين امامزاده به دوره صفوي مي رسد.
مردم روستاي مراء در اعياد ملي و مذهبي به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به عزاداري مي پردازند.
مردم روستاي مراء در اعياد ملي و مذهبي به جشن و سرور و در ايام محرم و وفات و شهادت ائمه به عزاداري مي پردازند.
گردو، عسل و حلوا لوزي مهمترين سوغاتي روستاي مراء است.
ته چين، معروف ترين غذاي محلي و رايج روستاي مراء است.
دسترسي: روستاي مراء از طريق شهر دماوند قابل دسترسي است.

مرانك

موقعيت و تاريخچه
روستاي مرانك از توابع بخش مركزي شهرستان دماوند، با مختصات جغرافيايي 52 درجه و 8 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 37 دقيقه عرض شمالي در ارتفاع 1910 متري از سطح دريا قرار گرفته است.
اين روستا در فاصله 20 كيلومتري جنوب شرقي دماوند و 65 كيلومتري شرق تهران واقع شده و آب و هواي آن در تابستان ها معتدل و در زمستان ها سرد و خشك است.
تپه هاي باستاني دهن، بناي امامزاده قاسم و خانه هاي تاريخي روستا نشانگر قدمت طولاني آن است.
مردم روستاي مرانك به زبان هاي فارسي و تاتي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
جمعيت روستاي مرانك در سال 1385 در حدود 2000 نفر گزارش شده است.
درآمد بيشتر مردم روستا مرانك از فعاليت هاي زراعي، باغداري و اشتغال در امور خدماتي، كارگري، حمل و نقل و توليد صنايع دستي تامين مي شود. محصولات عمده زراعي آن شامل سيب زميني، خيار، كدو و لوبيا است. سيب، گردو، آلبالو و گيلاس از محصولات باغي اين روستاست. انواع لبنيات به خصوص شير وكره حيواني از فرآورده هاي آن است.
زنان روستاي مرانك با توليد صنايع دستي نقش مهمي در اقتصاد خانوار دارند. در فصل هاي پاييز و زمستان گروهي از مردان روستا براي يافتن و يا انجام مشاغل كارگري به شهرهاي اطراف مهاجرت مي كنند.
سه محله اصلي، روستا را به سه قسمت تقسيم كرده است. در حد فاصل ميان محله ها گذرهاي ميان بري وجود دارند كه ضمن اتصال نقاط مختلف روستا به يكديگر، گذرهاي اصلي محلات را قطع كرده اند. در كوچه پس كوچه هاي روستاي مرانك تعداد زيادي مغازه و انبار وجود دارد كه نشانگر نقش مهم اقتصادي آن است.
بافت كلي و كالبدي روستا بسيار قديمي است و خانه هاي تاريخي با معماري زيبا و جالب توجه در گوشه و كنار آن قرار گرفته اند. عمده مصالح به كار رفته در ساختمان هاي بافت قديم روستا شامل سنگ لاشه، چوب و گل است. در ساخت خانه هاي جديداز مصالح جديد ومقاوم استفاده شده است.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي ييلاقي مرانك از گذشته هيا دور مورد توجه مردم بوده است. چشم انداز سرسبز حواشي رودخانه سرآسياب كه از 500 متري كنار روستا عبور مي كند در فصول مختلف سال بسيار تماشايي است و گردشگران بسياري را به سوي خود جلب مي كند.
منظره ارتفاعات و منطقه تفريحي رويار نيز از ديگر جاذبه هاي طبيعي روستاي مرانك است. اين روستا آثار تاريخي متعددي دارد كه از آن جمله، مي توان به بناي امامزاده قاسم و تپه هاي باستاني دهن و خانه هاي قديمي اشاره كرد.
خانه هاي ميرزا علي نقي مرعشي، ميرزا يعقوب علوي (مرعشي)، سيد مصطفي علوي، ميرزا محمد علي اسدي، ميرزا حسن گنجبري، خانم اشرف الدين علوي و خانم «خانم آقا» علوي (از آثار دوره قاجار)، ميرزا محمد علوي، علي اصغر نوحي و مرانكي كه سبك معماري و مصالح بيشتر اين خانه هاي قديمي زيبا به يكديگر شبيه است و شامل موارد زير مي شود:
كف همه هشتي ها ، كناره ها و گذرهاي حياط با قلوه سنگ مفروش شده است.
همه خانه ها سر در ورودي، هشتي و در دو طرف هشتي، دو حياط مستقل دارند. در ورودي اصلي هر خانه دو سكوي خشتي يا آجري به عنوان نشيمن، در دو طرف درگاه ساخته شده است.
سقف خانه ها با تيرهاي چوب و قطعات كوچك چوب خراطي پوشيده شده و با گل، خاك و كاهگل اندود شده است.
همه خانه ها درهاي چوبي و تزييناتي مانند گل ميخ، كوبه هاي زنانه و مردانه و پشت بند يا كلون دارند. پنجره ها و ارسي هاي كوچك و بزرگ در قسمت هاي مختلف بناها ديده مي شود.
داخل اتاق ها با انواع گچبري، نقاشي و گل بوته تزيين شده است. و در سقف آن ها از تزيينات مختلف چوبي استفاده شده است. تزيينات هشتي و سر در ورودي، قاب بندهاي مختلفي مانند هلالي، طاقنما، ترنج و نيم ترنج و نماي گنبدي دارند كه درون آن ها را با سيم گل هايي به رنگ نخودي و قرمز و سفيد تزيين كرده اند. حد فاصل ميان اين نقوش باريكه هايي از گچ بري ديده مي شود كه بر زيبايي آن ها افزوده است.
از مراسم ويژه مردم روستاي مرانك مي توان به عزاداري هاي ايام محرم و صفر اشاره كرد. مراسم روز سيزده بدر، جايگاه ويژه اي بين مردم اين روستا دارد.
چوتوب، كاكلاوردك، الك دولك، كمربند بازي و وسط بازي از ورزش ها و بازي ها ي رايج در روستا مرانك است.
پوشاك اغلب مردم روستاي مرانك به مرور زمان به پوشاك رايج شهري تبديل شده است.
زنان هنرمند روستاي مرانك به توليد انواع صنايع دستي مانند گليم، جاجيم، مليله دوزي و عروسك مي پردازند.
انواع محصولات زراعي روستا مانند سيب زميني، سيب درختي، خيار و كدو از سوغاتي هاي اين روستاست.
از غذاهاي محلي اين روستا مي توان به اشكنه، كشك آب، كشك بادمجان و مانند اين ها اشاره كرد. انواع لبنيات مانند شير، ماست و كره حيواني به وفور در روستا يافت مي شود.
دسترسي: روستاي مرانك از طريق شهر دماوند، با جاده اي آسفالت قابل دسترسي است.

ورده

موقعيت و تاريخچه
روستاي ورده از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ با مختصات جغرافيايي 50 درجه و 54 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 59 دقيقه عرض شمالي در 15 كيلومتري شمال غربي شهر كوهسار در ضلع شمال جاده اتوبان كرج – قزوين قرار دارد.
اين روستا از شمال غربي به كوه اشكسته و معدن سنگ محدود مي شود.
روستاي ورده از سطح دريا 1650 متر ارتفاع دارد و آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد و برفي است.
رودخانه ورده كه از كوه هاي طالقان و چشمه هاي پيرامون جريان مي يابد، از جنوب شرقي روستا عبور مي كند و به رودخانه كردان مي ريزد.
ورده از روستاهاي قديمي شهرستان ساوجبلاغ است.
آرامگاه هاي امامزاده عبدالقهار (ع) امامزاده بي بي سكينه در اين روستاي قرار دارند و نشانگر قدمت و پيشينه تاريخي آن مي باشند.
مردم روستاي ورده به زبان فارسي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 روستاي ورده 215 نفر جمعيت داشته است كه در سال 1385 به 600 نفر افزايش يافته است.
درآمد اكثر مردم روستاي ورده از فعاليت هاي دامداري و باغداري تامين مي شود. گروهي از مردم روستا نيز در امور خدماتي اشتغال دارند. گوشت و انواع فرآورده هاي لبني و انواع ميوه ها مانند گردو، گيلاس، گلابي، آلبالو، توت، زردآلو و گوجه سبز از مهم ترين محصولات آن است.
پرورش زنبور عسل و توليد آن يكي از مشاغل درآمد زاي مردم روستاي ورده مي باشد.
روستاي ورده در جنوب كوهستان البرز، در يك ناحيه دره اي استقرار يافته و بافت مسكوني متراكمي دارد. خانه هاي روستاييان تحت تاثير شرايط طبيعي، نوع معيشت و فعاليت ساكنين شكل گرفته و غالبا در يك طبقه با ديوارهاي ضخيم و سقف هاي مسطح ساخته شده اند.
مصالح عمده به كار رفته در بناي خانه ها شامل لاشه سنگ، آجر، سيمان، گچ و تيرآهن است. سقف خانه ها نيز با قير اندود و يا آسفالت شده اند. خانه هاي ويلايي زيبايي نيز در ميان باغات ورده احداث شده كه جلوه ييلاقي خاصي به روستا بخشيده است.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي دره اي و زيباي ورده با اقليم معتدل و چشم انداز هاي كوهستاني بديع و كم نظير يكي از روستاهاي جذاب و ديدني منطقه كردان – وليان در شهرستان ساوجبلاغ است.
مراتع غني و حاصلخيز، چشمه هاي جوشان، طبيعت دست نخورده، باغات انبوه ميوه، آبشارهاي رودخانه پر آب و خروشان ورده و صخره هاي مشرف به روستا، از جلوه هاي زيباي طبيعت روستاي ورده به شمار مي آيند. در فصل هاي بهار و تابستان گروه كثيري گردشگر براي استراحت و گذران اوقات فراغت آخر هفته به اين روستا مسافرت مي كنند.
گياهان خودرو به ويژه گياهان دارويي از قبيل نسترن وحشي، خاكشير، گل بنفشه، گل بابونه، گل پر، گل گاوزبان، قدومه و شيرين بيان در پيرامون اين روستا مي رويند و كاربردهاي مختلفي دارند در قلمرو اين روستا جانوراني مانند شغال، گرگ، روباه و خرگوش و كبك زندگي مي كنند.
آرامگاه امامزاده عبدالقهار در دامنه تپه اي در حوالي روستاي ورده واقع شده است و قدمت آن به دوره صفوي مي رسد. بناي مزبور به صورت چهار ضلعي است كه گنبد 12 ترك زيبايي بر فراز آن قرار دارد. بر روي مقبره ضريح چوبي زيبايي قرار داده شده و محراب حرم نيز با كاشي تزيين شده است. اين امامزاده در ميان مردم روستاي ورده احترام فراواني دارد.
آرامگاه بي بي خاتون (بي بي سكينه) بناي چهارگوش سنگي است كه سقفي گنبدي دارد و در جنوب روستا واقع شده است. در داخل بنا قبر يا ضريحي وجود ندارد و به نظر عده اي از صاحب نظران احتمال دارد سنگ قبر و ضريح امامزاده به سرقت رفته باشد.
مردم اين روستا در هنگام فرا رسيدن عيد نوروز با پختن انواع شيريني و تهيه خوراكي هاي ويژه عيد نوروز چيدن سفره هفت سين، رنگ كردن تخم مرغ و آتش افروزي در آخرين چهارشنبه سال و مرتب كردن خانه هاي خود به استقبال سال نو مي روند. در اعياد مذهبي فطر و قربان نيز بعد از برگزاري نماز عيد، به ديد و بازديد بزرگان روستا مي روند. در ايام شهادت و وفات ائمه (ع) به خصوص در روزهاي تاسوعا و عاشورا با حضور در مسجد روستا به عزاداري و سوگواري مي پردازند.
پوشاك مردان روستاي ورده شامل كت، كلاه، شلوار، پيراهن، جليقه و كفش و پوشش زنان نيز عبارت است از مانتو، شلوار، چادر، روسري و انواع پوشش هاي متداول زنانه است.
مهم ترين سوغات اين روستا شامل انواع ميوه، گردو و لبنيات محلي است.
از مهم ترين غذاهاي اين روستا مي توان به رشته دو پلو، اشكنه، كالاجوش، شيرين پلو و ساير غذاهاي محلي اشاره كرد.
دسترسي: روستاي ورده در ضلع شمالي اتوبان كرج – قزوين بالاتر از پل كردان و شهر كوهسار در مسير برغان با جاده اي آسفالت قابل دسترسي است.

فشند

موقعيت و تاريخچه
روستاي فشند از توابع بخش مركزي شهرستان ساوجبلاغ با مختصات جغرافيايي 50 درجه و 45 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي، در 4 كيلومتري شمال شرقي شهر جديد هشتگرد قرار دارد.
اين روستا از شمال و شمال شرقي به كوه پردي (مگس دان) و كوه بابوتيره و دو دره سرسبز خرم و از غرب به كوه اسبي داران و تپه بلكه آبدار محدود مي شود. ارتفاع اين روستا از سطح دريا در حدود 1750 متر است و اقليمي معتدل و كوهستاني دارد. آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. رودخانه فصلي فشند از ميان روستا مي گذرد.
فشند يكي از روستاهاي قديمي و تاريخي منطقه ساوجبلاغ است. قدمت اين روستا به قبل از دوره صفوي مي رسد. چند زيارتگاه بناي تاريخي و آب انبارهاي قديمي روستا نشانگر قدمت كهن آن است. بناي تاريخي خاتون قيامت و امامزاده سه تن از آثار قديمي اين روستاست.
مردم روستاي فشند به زبان فارسي و گويش محلي فشندي سخن مي گويند مسلمان و مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 روستاي فشند 1956 نفر جمعيت داشته است كه در سال 1385 به 2000 نفر افزايش يافته است.
مردم اين روستا عمدتا به فعاليت زراعي و دامداري اشتغال دارند. زراعت آبي و ديمي در روستا رواج دارد و آب مورد نياز زراعت آبي از چشمه تامين مي شود. مهم ترين محصولات زراعي و دامي اين روستا شامل گندم، جو، سيب زميني و فرآورده هاي لبني است.
روستاي فشند در دامنه كوه استقرار يافته است و بافت مسكوني متمركزي دارد. كالبد خانه هاي روستائيان تحت تاثير شرايط اقليمي نوع معيشت و فعاليت ساكنين شكل گرفته است.
اغلب خانه ها ديوارهاي ضخيم، سقف مسطح و پنجره هاي كوچكي دارند و از مصالح لاشه سنگ، خشت، آجر، آهن و سيمان ساخته شده اند. در گذشته، ساكنين مجاور كوه، زاغه هايي در دل كوه براي نگهداري دام مي كندند و امروزه نيز كم و بيش از اين زاغه ها استفاده مي كنند.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي فشند در دامنه دره اي سرسبز و خوش آب وهوا استقرار يافته است. و جاذبه هاي طبيعي جالب توجهي دارد. سرسبزي، چشم انداز كوهستاني، درختان بلند و قديمي چنار، گل ها و گياهان خودرو و حيات جانوري كوهستاني، از جاذبه هاي طبيعي اين روستاست. باغات انبوه گيلاس، آلبالو، سيب و گردو و گياهان گل حسرت، بارهنگ، خاكشير، ريواس، سماق، شنگ، قارچ، نعناء گون و روناس به ويژه در بهار و تابستان مناظر زيبا و جالب توجهي را پديد مي آورند.
مراتع غني و حاصلخيز از ديگر جاذبه هاي طبيعي اين روستاست. در شمال روستا دو دره سرسبز و خرم وجود دارد كه محيطي زيبا و مناسب براي تفريح و تفرج است. كوه هاي اطراف روستا چشم انداز جالب توجهي را پديد مي آورند.
مراتع غني و حاصلخيز از ديگر جاذبه هاي طبيعي آن روستاست. در شمال روستا دو دره سرسبز و خرم وجود دارد كه محيطي زيبا و مناسب براي تفريح و تفرج است. كوه هاي اطراف روستا چشم انداز جالب توجهي دارند و در فصل بهار و تابستان سطح آن ها از سرسبزي درختان و گياهان كوهي سرشار مي شوند و مناظر بسيار زيبايي ايجاد مي كنند. رودخانه فصلي فشند هنگام پرآبي طراوت و شادابي دلپذيري به روستا مي بخشد. حواشي اين رودخانه از جمله تفرجگاه هاي روستاي فشند است.
امامزاده سه تن از بناهاي زيارتگاهي و تاريخي روستاي فشند است و در ميان مردم روستا داراي احترام خاصي است.
خاتون قيامت و آب انبارهاي قديمي از ديگر بناهاي تاريخي اين روستاست، قدمت اين آثار به دوره صفويه مي رسد.
چنار دره از مكان هاي قديم روستاي فشند علاوه بر ارزش هاي طبيعي، واجد اهميت تاريخي است. درختان كهنسال داخل روستاي فشند نيز واجد اهميت تاريخي مي باشند.
مردم روستاي فشند هنگام فرارسيدن فصل بهار و عيد باستاني نوروز با آراستن خانه فراهم كردن لباس نو، پخت انواع شيريني و خوراكي هاي مخصوص و آتش افروزي در آخرين چهارشنبه سال به استقبال نوروز مي روند و به ديد و بازديد از اقوام، آشنايان و بزرگان روستا مي پردازند. مردم با گرامي داشت عيد فطر و عيد قربان، مراسم خاص اين اعياد را نيز به جا مي آورند.
در ايام ماه محرم به ويژه ايام تاسوعا و عاشورا مردم روستاي فشند در مسجد روستا به سوگواري مي پردازند.
پوشاك مردان روستاي فشند شامل كت، شلوار، پيراهن، كفش و كلاه است و زنان نيز همانند زنان شهري از چادر، مانتو، شلوار و ساير پوشش هاي متداول زنانه استفاده مي كنند.
كمربازي كه بازي بومي مهيج و جالب توجه است مورد علاقه جوانان است كه هنگام فراغت از كار و تحصيل به انجام آن مي پردازند.
مردم اين روستا در هنگام برگزاري مراسم عروسي و جشن ها از موسيقي رايج منطقه استفاده مي كنند.
مهم ترين سوغات اين روستا سيب زميني فشندي است كه شهرت ملي دارد.
از غذاهاي سنتي و متداول اين روستا مي توان به اشگنه، گروماست، كشك آش (آش كشك) وارشته پلو (رشته پلو) اشاره كرد.
دسترسي: روستاي فشند از طريق شهر جديد هشتگرد و اتوبان كرج قزوين قابل دسترسي است. اين روستا جاده اي آسفالت و مناسب دارد.

شهرستانك

موقعيت و تاريخچه
روستاي شهرستانك از توابع بخش آساراي شهرستان كرج، با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 20 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 58 دقيقه عرض شمالي، در 55 كيلومتري شمال غرب كرج و 90 كيلومتري شمال تهران واقع شده است.
ارتفاع اين روستا از سطح دريا 2190 متر است و آب و هواي آن در زمستان ها سرد و در تابستان ها معتدل و دلپذير است.
با توجه به آثار تاريخي به جا مانده قدمت اين روستا به قرن ششم هجري قمري مي رسد. قلعه دزدبند، تپه شنستون و كاخ شهرستانك از آثار تاريخي اين روستاست.
مردم روستاي شهرستانك به زبان هاي فارسي و گيلكي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 جمعيت روستاي شهرستانك 860 نفر يا 242 خانوار بوده است. جمعيت روستا افزايشي نداشته و در سال 1385 اندكي كاهش يافته است.
اقتصاد روستاي شهرستانك بر پايه فعاليت هاي زراعي، باغداري و دامداري و كارگري استوار است. گروهي از مردم در بخش خدمات و توليد صنايع دستي اشتغال دارند. پرورش زنبور عسل نيز در روستا رايج است. محصولات عمده زراعي روستا شامل گندم و جو است. عسل و انواع فرآورده هاي دامي و لبني مرغوب در روستا توليد مي شود. از ميوه هاي سردرختي روستا مي توان به گردو، گيلاس، آلبالو وسيب اشاره كرد. گروهي از مردم با توليد صنايع دستي به اقتصاد خانوار روستايي كمك شايسته اي مي كنند.
روستاي شهرستانك بافت مسكوني متراكمي دارد. خيابان اصلي روستا آسفالت و معابر فرعي آن خاكي است.
مصالح به كار رفته در ساخت خانه هاي مسكوني قديمي شامل چوب، خشت، لاشه سنگو گل است. در ساخت خانه هاي جديد از مصالح جديد سيمان و آهن نيز استفاده مي شود. انبار، تنور خانه، مطبخ، ايوان، حياط، اتاق هاي خواب و پذيرايي از جمله فضاهاي خانه هاي روستايي شهرستانك به شمار مي آيند.
جاذبه هاي گردشگري
چشم انداز ارتفاعات برفي سپيد پوش در زمستان ها، سرسبزي و خرمي فصول بهار و تابستان آب و هواي معتدل، چشمه ساران زلال، باغ هاي پربار گردو، و مهمان نوازي مردم مهربان شهرستانك گردشگران بسياري را به سوي اين روستا جلب مي كند. جاده دسترسي روستا همانند كوچه باغي زيبا و طولاني با سايه سار درختان باغ هاي حاشيه جاده، لذت ديار از طبيعت پيرامون روستا را دو چندان مي كند.
چشمه گله گيله از ديگر جاذبه هاي طبيعي روستاي شهرستانك است كه حواشي سرسبز و خرم آن فضاي مناسبي براي اقامت موقت گردشگران فراهم آورده است.
روستاي شهرستانك علاوه بر جاذبه ها ي طبيعي، آثار تاريخي چندي را در خود جاي داده است كه مهم ترين آنها عبارتند از:
قلعه دزد بند كه در شمال دره گل گبله و در قله شهرستانك واقع شده، از آثار قرون ششم تا هشتم هجري قمري است اين قلعه نقش نظامي و نظارت بر امنيت راه ها را به عهده داشته است.
تپه شنستون در دو كيلومتري غرب دره گل گبله واقع شده و از آثار پيش از اسلام است.
كاخ شهرستانك بيش از 150 سال قدمت دارد و در زمان سلطنت ناصرالدين شاه ساخته شده است. اين كاخ از نظر معماري و نحوه استقرار بسيار جالب توجه است ملحقات پيراموني آن نيز قابل توجه و تماشايي است.
مردم روستاي شهرستانك اعياد ملي و مذهبي را به جشن و سرور و ايام محرم وفات و شهادت ائمه را به سوگواري مي پردازند. آنان در آستانه سال نو به پيشواز نوروز رفته و در طول عيد به صورت گروهي و خانوادگي به ديد و بازديد اقوام مي پردازند. حركت دسته هاي سينه زني و عزادار در ايام محرم از ديگر ويژگي هاي فرهنگي مردم اين روستا است.
زنان روستايي در كنار فعاليت هاي زراعي به توليد صنايع دستي مانند جاجيم بافي، شال بافي و جوراب بافي مي پردازند. گردو و عسل معروف ترين سوغات روستاي شهرستانك است.
از غذاهاي رايج و معروف روستا مي توان به انواع غذاهايي كه با ماهي وگوشت تهيه مي شوند اشاره كرد. در وعده هاي مختلف غذايي انواع لبنيات مانند ماست، شير، پنير و كره بر سفره روستائيان گسترده مي شوند.
از ديگر غذاهاي سنتي اين روستا نوعي حلواي مخصوص است كه از كره شير و آرد تهيه مي شود.
دسترسي: روستاي شهرستانك از طريق جاده كرج – گچسر از سه راهي پل دوآب قابل دسترسي است. اين جاده به ويژه در بهار و تابستان بسيار زيباست.

سيبان دره

موقعيت و تاريخچه
روستاي سيباندره از تواقع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ، با مختصات جغرافيايي 50 درجه و 56 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و يك دقيقه عرض شمالي، در شمال شهر كوهسار واقع شده است.
روستاي سيباندره از سطح دريا 1800 متر ارتفاع دارد. آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد است. رودخانه سيباندره از غرب آبادي مي گذرد.
آثار بر جاي مانده از گذشتگان از جمله بناهاي بافت قديمي روستاي سيباندره نشانگر قدمت طولاني اين روستاست. تاريخ شكل گيري اين روستا به دوره زنديه مي رسد.
مردم روستاي سيباندره به زبان فارسي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 جمعيت روستاي سيباندره 186 نفر بوده است كه در سال 1385 به 450 نفر افزايش يافته است.
درآمد اكثر مردم روستاي سيباندره از فعاليت هاي زراعي و دامداري تامين مي شود. گروهي از مردم روستا در امور خدمات و حمل و نقل اشتغال دارند.
گندم، جو گردو، توت، گوشت و فرآورده هاي لبني از عمده ترين محصولات زراعي و دامي روستا است. پرورش زنبور عسل و توليد عسل نيز در اين روستا رواج دارد.
روستاي سيباندره در يك محدوده كوهستاني در جنوب سلسله جبال البرز استقرار يافته و بافت مسكوني متمركزي دارد.
خانه هاي قديمي روستائيان غالبا در يك طبقه با سقف هاي مسطح در دامنه كوه به شكل پلكاني و رو به جنوب بنا شده اند. ديوار خانه ها به دليل جلوگيري از نفوذ سرماي زمستان، ضخيم ساخته شده اند و سقف ها نيز با تيرهاي چوبي، سرشاخه درختان و اندود گل و يا قير پوشيده شده اند. مصالح عمده به كار رفته در خانه هاي قديمي شامل لاشه سنگ، خشت، گل و چوب است.
در ساخت خانه هاي جديد از مصالح سيمان، آهن، آجر، گچ و مانند اين ها استفاده شده است.
روستاي سيباندره در ميان كوه هاي جنوبي البرز در يك ناحيه خوش آب و هوا استقرار يافته و چشم اندازهاي كوهستاني بسيار زيبا دارد. اين روستا، كه به وسيله توتستان هاي انبوه و سرسبز و باغات گردو محصور شده بافت قديمي بسيار جالب توجهي دارد. خانه هاي روستاييان به صورت پلكاني در هم تنيده در دامنه كوه بنا شده اند. و جلوه اي چشم گير دارند. حواشي رودخانه سيباندره كه در غرب روستا جريان دارد از تفرجگاه هاي روستاست و به ويژه در بهار و تابستان گردشگران بسياري براي گذران اوقات فراغت خود در كرانه هاي آن اتراق مي كنند.
در پيرامون روستا گياهان خودروي دارويي از قبيل گل بابونه، گل گاوزبان، آويشن، شيرين بيان، ريواس، خاكشير و بومادران مي رويند كه كاربردهاي دارويي و غذايي دارند. در قلمرو روستاي سيباندره جانوراني از قبيل گرگ، روباه، شغال، كبك، تيهو و شاهين زندگي مي كنند.
مردم روستاي سيباندره همانند ساير ايرانيان در اعياد ملي و مذهبي نوروز، فطر، قربان به جشن و سرور و در ايام عزاداري ائمه به ويژه در ماه هاي محرم و صفر به سوگواري مي پردازند.
دستكش، جوراب و شال گردن از صنايع دستي مردم اين روستاست.
پوشاك مردان روستاي سيباندره شامل كت و شلوار، جليقه، كلاه و كفش است و زنان روستا نيز از مانتو، روسري، چادر، شلوار و ساير البسه زنانه استفاده مي كنند.
از معروفترين غذاهاي مردم اين روستا مي توان به آبگوشت، انواع آش، كباب، فسنجان وخورشت قيمه اشاره نمود.
دسترسي: روستاي سيباندره از مسير اتوبان كرج – قزوين و از طريق پل كردان و شهر كوهسار به سمت برغان قابل دسترسي است.

سنگان (مجموعه روستايي)

مجموعه روستايي سنگان از توابع بخش كن، شهرستان تهران، با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 14 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 52 دقيقه عرض شمالي در 14 كيلومتري شمال غربي تهران واقع شده است. روستاي سنگان از سطح دريا 2100 متر ارتفاع دارد و آب هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد و برفي است.
كوه هاي دزد سياسر، بند بارو، پشت بند، سياسنگ، گردنه لشكرك و دره هاي وي يك، ده پيران، در تك، گمك، لرتان ودشت قاضي نيز در اطراف سنگان قرار دارند. رودخانه سنگان از كنار روستا عبور مي كند.
آثار بازمانده تاريخي به ويژه آرامگاه امامزاده هاي سه گانه سنگان، نشانگر قدمت طولاني اين روستا است. به ا ستناد نوشه هاي برخي از سنگ قبرها قدم اين روستا به بيش از 500 سال پيش مي رسد.
مردم روستاي سنگان به زبان فارسي سخن مي گويند مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
جمعيت روستاي سنگان در سال 1385 به تعداد 2500 نفر گزارش شده است.
مشاغل عمده مردم مجموعه روستايي سنگان باغداري است. گردو، هلو، گيلاس، آلبالو و زردآلو از مهم ترين محصولات باغي و سردرختي هاي سنگان است.
مجموعه روستايي سنگان در يك ناحيه دره اي در ميان كوه هاي جنوبي البرز استقرار يافته است. اين مجموعه مشتمل بر چهار محله به نام هاي ده پايين، ده ميان، ده سر و باغ دره است. ده پايين يا محله پايين، در سمت چپ رودخانه سنگان واقع شده است، ده ميان يا ميان محله و ده سر يا سرمحله در سمت راست رودخانه و باغ دره نيز در يكي از دره هاي فرعي قرار دارند.
خانه هاي قديمي اين روستا غالبا در يك طبقه با سقف هاي مسطح و ديواره هاي ضخيم بنا شده اند و پنجره هاي چوبي كوچك دارند. مصالح به كار رفته در خانه هاي قديمي عمدتا شامل سنگ، گل، خشت و چوب است. در ساخت خانه هاي جديد از مصالح آهن، سيمان، آجر، گچ و آلومينيوم استفاده شده است. برخي خانه هاي جديد سقف هاي شيرواني با ورق گالوانيزه دارند.
جاذبه هاي گردشگري
مجموعه روستاهاي كوهستاني سنگان جاذبه هاي متنوعي را در خود جاي داده اند. كوه هاي پيرامون اين مجموعه روستايي، در فصل زمستان از برف پوشيده مي شوند و با بهار و رويش انواع گياهان و گل هاي رنگارنگ، جلوه اي جذاب و زيبا مي يابند.
باغات سرسبز و پر طراوت ميوه كه در فصل هاي بهار و تابستان با نغمه هاي پرندگان درمي آميزد به جاذبه اي كم نظير تبديل مي شوند.
رودخانه سنگان و نهرهاي سربندرگاه، دو ميان، تجه، آب انبار، دردكان، دشتالو، لرتان، و تاسك بنان، جلوه ويژه اي به روستا بخشيده اند و حواشي آن ها به ويژه در فصل هاي بهار و تابستان فضاهاي مناسبي براي گذران اوقات فراغت گردشگران است.
چشمه هاي ده پايين، لش، آب انبار، ده ميان و آبشار مهره سور كه از كوه پشت بند سرازير مي شود، از ديگر ديدني هاي طبيعي سنگان است.
آرامگاه امامزاده عمادالدين در ده ميان، بر بالاي كوهي بنا شده است و شامل يك اتاق و يك ايوان است. بر ديوار شرقي آن سنگ قبري است كه عبارت وفات مرحوم علي ابن نجم الدين ابن مراد سنجاني في غره شعبان سنه عشروتسعمايه عمل استاد عماد بن حسين سنجاني بر روي آن حك شده است.
در طرف راست درگاه ورودي آرامگاه سنگي بر ديوار نصب شده و عبارت زير بر آن حك شده است:
وفات مرحوم سعيد نورالله علي سنجاني في غره رمضان سنه اثني خمسين ثما نمايه.
در اطراف بناي آرامگاه گورستاني وجود دارد كه قدمت آن به بيش از پانصد سال مي رسد.
بناي امامزاده علاءالدين در ده پايين و در مسير راه واقع شده است. ساختمان آن قديمي و مستحكم است و گنبدي بر فراز آن قرار دارد در پيشخوان ورودي آرامگاه و در طرف شرق بنا، ايوان عريضي وجود دارد.
در اتاق اصلي آرامگاه، صندوق چوبي نسبتا قديمي بر روي قبر قرار داده شده است. بر حاشيه بالاي صندوق سوره و بر بدنه صندوق عبارتي به زبان محلي به شرح زير حك شده است جاور امام در و شترمانه دوش مدسختر. در جلو ايوان دو سنگ قبر بزرگ وجود دارد كه بر روي آنها كلماتي حكاكي شده است.
آرامگاه امامزاده قاسم كه بناي نوسازي دارد در محله سرسنگان (ده سر) واقع شده است. بناي قديمي آن به علت فرسودگي تخريب و بناي فعلي به جاي آن ساخته شده است.
از ديگر آثار تاريخي سنگان مي توان به قلعه دز، سرگردنه، و برج سرسو اشاره كرد.
مردم روستاي سنگان همانند ساير ايرانيان اعياد ملي و مذهبي را به شادي و سرور و ايام عزاداري ائمه به ويژه ماه هاي محرم و صفر را به سوگواري مي پردازند.
ميوه بهترين سوغات روستاي سنگان است.
دسترسي: روستاي سنگان در 14 كيلومتري شمال غربي تهران واقع شده است و از طريق جاده آسفالت سولقان قابل دسترسي است.

شمشك

موقعيت و تاريخچه
روستاي شمشك از توابع بخش رودبار قصران شهرستان شميرانات، با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 30 دقيقه طول شرقي و 36 درجه و 2 دقيقه عرض شمالي، در 45 كيلومتري شمال شرقي تهران واقع شده است. اين روستا، ميان قلل سرك چال و قله خورتنگ يا كلون بست كوچك و گردنه ديزين استقرار يافته و 2531 متر از سطح دريا ارتفاع دارد.
آب و هواي روستاي شمشك معتدل كوهستاني با زمستان هايي سرد و پر برف و تابستان هايي معتدل و دلپذير است. ارتفاعات پيرامون شمشك تا اواسط تابستان، از برف زمستاني پوشيده است.
روستاي شمشك قدمتي ديرينه دارد و به ويژه از دوره قاجاريه و پس از آن به عنوان يكي از ييلاقات خوش آب و هواي حكمرانان پايتخت و مردم منطقه محسوب مي شده است. در حال حاضر بع علت ساخت ويلاهاي متعدد آثار اندكي از كالبد قديمي روستا به جا مانده است. بناهاي عمومي روستا از قبيل حمام، حسينيه، امامزاده و ........ بازسازي شده اند.
مردم روستاي شمشك به زبان فارسي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفر هستند.
الگوي معيشت و سكونت
جمعيت روستاي شمشك درسال 1385 در حدود 480 نفر گزارش شده است. جمعيت دايم اين روستا در فصل زمستان اندك است و در فصل تابستان به چندين برابر مي رسد.
درآمد اكثر مردم روستاي شمشك از فعاليت هاي زراعي، باغداري دامپروري و كارگري تامين مي شود. گروهي از مردم روستا در معادن زغال سنگ نزديك روستا در معادن زغال سنگ نزديك روستا و گروهي ديگر در بخش خدمات پيست اسكي اشتغال دارند. مهم ترين محصولات زراعي روستا مشتمل بر گندم، جو، سبزيجات و تره بار است. عبور دو رودخانه از روستا و استقرار روستا در منطقه برفگير ارتفاعات موجبات رونق زراعت و باغداري را فراهم نموده است. انواع ميوه ها مانند سيب، گلابي و گيلاس و گردو در شمشك به عمل مي آيد.
روستاي شمشك در دامنه ارتفاعات دره هاي مياني البرز مركزي استقرار يافته و از دو محله بالا و پايين تشكيل شده است. شمشك بالا در دامنه جنوبي غربي قله سرك چال و شمشك پايين در امتداد محله بالا به سمت جنوب غرب تا انتهاي دره گسترش يافته است. اين روستا بافت مسكوني متمركزي دارد. به مرور زمان، بافت قديمي و سنتي آن تخريب و به جاي آن ويلاها و آپارتمان هاي بلندي احداث شده است. مصالح به كار رفته در خانه هاي يك طبقه و قديمي، سنگ لاشه، گل و چوب با اندود داخلي گچ است. در ساخت خانه هاي جديد مانند ميل گرد، تيرآهن، بتن و آجر استفاده شده است.
ساخت و سازهاي جديد در روستا چهره آن را از يك روستاي سنتي به يك شهرك مدرن توريستي با امكانات مختلف گردشگري تبديل نموده است.
جاذبه هاي گردشگري
استقرار روستا در دامنه قلل پر برف موقعيت منحصر به فردي به روستاي شمشك بخشيده است. قلل پر برف توري سپيد در بالا دست روستاي شمشك جلوه جذابي دارند. مراتع و درختان حاشيه رودخانه روستا نيز در پايين دست مانند مخملي سبز خودنمايي مي كنند طبيعت سرسبز و خرم، آب و هواي معتدل و فرح بخش چشمه ساران زلال و پيست اسكي، موجبات مراجعه هزاران گردشگر در طول سال به اين روستا را فراهم آورده است. پيست اسكي شمشك از اوايل دي ماه تا اواخر ارديبهشت ماه با چشم اندازهاي كوهستاني بسيار زيبا و طبيعت منحصر به فرد اسكي بازان را به سوي خود جلب مي كند اين پيست در 58 كيلومتري شرق تهران به طول سه هزار متر احداث شده و اسكي بازان و كوهنوردان بسياري از آن استفاده مي كنند.
معروفترين سوغات روستاي شمشك انواع محصولات باغي و فرآورده هاي دامي است.
پوشاك مردم روستاي شمشك، لباس هاي رايج شهري است و در حال حاضر، استفاده از لباس هاي محلي رايج نيست.
از غذاهاي محلي روستاي شمشك مي توان به انواع كباب ها، خوشت ها و آش ها اشاره كرد.
دسترسي: روستاي شمشك از مسيرهاي لشكرك – زردبند و كرج گچسر قابل دسترسي است و جاده اي آسفالت دارد.

رودافشان

موقعيت و تاريخچه
روستاي رودافشان از توابع بخش مركزي شهرستان دماوند، با مختصات جغرافيايي 52 درجه و 30 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 38 دقيقه عرض شمالي، در 80 كيلومتري شرق تهران، 25 كيلومتري جنوب شرقي شهر دماوند و در حاشيه رودخانه دلي چاي واقع شده است. روستاي رود افشان از سطح دريا 1850 متر ارتفاع دارد آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشك است.
آرامگاه چند امامزاده و بقعه در نزديكي روستاي رود افشان، نشانگر قدمت نسبتا طولاني اين روستاست. قدمت سفال هاي يافته شده در اطراف روستا به دوران سلجوقي مربوط مي شود.
مردم روستاي رودافشان به زبان گيلكي سخن مي گويند، مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 جمعيت روستاي رودافشان 73 نفر بوده است كه در سال 1385 به 300 نفر افزايش يافته است.
اكثر مردم روستاي رودافشان از طريق زراعت، باغداري و دامداري امرار معاش مي كنند. زردآلو، آلو زرد، سيب، گلابي، گيلاس، گردو و محصولات لبني از قبيل شير، سر شير، پنير و ماست و گندم و جو از عمده ترين محصولات روستا به شمار مي آيند. گروهي از مردم نيز در بخش خدمات و حمل و نقل اشتغال دارند.
روستاي رود افشان در يك ناحيه كوهستاني، در شمال رود دلي چاي استقرار يافته است. خانه هاي روستائيان اغلب در يك طبقه و در ميان باغات انبوه ميوه بنا شده اند. خانه هاي قديمي، ديواره هاي ضخيم و سقف هاي مسطح دارند. پنجره هاي خانه ها از جنس چوب است و به زيبايي در قاب رونه هاي جاي گرفته اند. مصالح عمده به كار رفته در ساخت خانه هاي قديمي مشتمل بر سنگ، گل، خشت و چوب مي باشد. خانه ها و ويلاهاي جديد روستا، با مصالح آهن، آجر، سيمان، گچ و امثالهم ساخته مي شوند.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي كوهستاني رود افشان كه در دامنه هاي جنوبي البرز واقع شده، آب و هواي پاك و لطيف، طبيعتي سرسبز و چشم اندازهاي كم نظيري دارد. چشمه هاي جوشان و جريان رودخانه دلي چاي، ويژگي منحصر به فردي به اين روستا بخشيده است.
باغات انبوه آلبالو، گيلاس، گلابي، گردو، سيب، زردآلو و .... با شكوفه هاي بهاري و ميوه هاي تابستاني جذابيت شگفت انگيزي دارند. رودخانه دلي چاي به ويژه در فصل هاي بهار و تابستان طراوت و زيبايي خاصي به روستا مي بخشدو اتراقگاه هاي مناسبي براي گذران اوقات فراغت و لذت بردن از زيبايي هاي طبيعي دارد.
غار رودافشان يكي از ديدني ترين غارهاي ايران است.
ارتفاع دهانه اين غاز از كف زمين حدود 20 متر و طول دهانه آن حدود 29 متر است. فضاي داخلي غار از سنگ طبيعي است، اما از عمق 50 متري به بعد آثار لايه هاي آهكي در بدنه غاز آشكار مي شود. در مسيرهاي عريض راهروهاي غار، آثار قنديل ها و ستون هاي استالاكتيت و استلاگميت پديدار شده و زيبايي هاي ويژه اي به فضاي غار بخشيده است.
طولاني ترين مسير غار 783 متر است، احتمالا مسيرهاي ديگري هم وجود دارد كه بر اثر رسوب لايه هاي آهكي يا ريزش قنديل ها مسدود شده است. در اطراف غار و برخي نقاط داخلي آن حفاري هاي غير علمي سوداگران اشياء عتيقه انجام شده و سفال هاي دوران سلجوقي و قرون 7 و 8 هجري يافت شده است.
روستاي مشهد در فاصله 6 كيلومتري رودافشان واقع شده و سه آرامگاه زيارتگاهي دارد:
امامزاده شاه مطهر بر بالاي تپه سنگي قرمز رنگ متمايل به قهوه اي قرار دارد. بناي آرامگاه شامل ايواني در جنوب و ايواني ديگر در غرب و دو اتاق است. قسمت هايي از ديوار آرامگاه از قلوه سنگ و سنگ هاي لاشه و ملات گچ ساخته شده است. بقيه قسمت ها از جمله سقف بنا طي 50 سال اخير احداث شده و سقف تيرپوش آن را كاهگل كرده اند. نماي داخلي ايوان ها و اتاق ها كالا با ملات گچ و نماي بيروني با كاهگل اندود شده است. در سقف بنا هم تخته هايي ديده مي شود كه نقوش گل و بوته و اسليمي به طرز زيبايي بر روي آن ها منبت كاري شده است. روي تعدادي تخته نيز، به خط كوفي زيبا، مطالبي نوشته شده است. در داخل بنا، قبري به ارتفاع 80 سانتي متر از كف زمين قرار دارد كه دو معجر چوبي روي آن قرار داده اند.
معجر زيري قديمي و داراي تزئينات است. معجر رويي مشبك و بزرگ تر و جديد است. قدمت بناي اين امامزاده به نظر كارشناسان به قرن هاي 4 و 5 هجري قمري مي رسد.
آرامگاه امامزاده بي بي خاتون در ضلع شمال غربي آرامگاه شاه مطهر واقع شده است. كه شامل اتاق و ايواني در سمت جنوب است. مصالح بنا، قلوه سنگ و سنگ لاشه و ملات ساروج است. سقف بنا در پنجاه سال گذشته با افزودن ارتفاع با تيرهاي جوبي تخته كوب و كاهگل شده است. تمامي سطوح خارجي بنا با كاهگل و نماي داخلي آن با گچ اندود شده است و در داخل بنا معجر مشبك چوبي قرار دارد كه قدمت آن به حدود يكصد سال مي رسد.
آرامگاه امامزاده شاه طاهر در ارتفاعات منتهي اليه غرب روستا واقع شده است. بناي قديمي آن تخريب شده و به جاي آن اتاق جديدي با ارتفاع 2 متر، احداث شده است.
نقوش و حكاكي هاي آن مشابه طرح ها و نقش هاي امامزاده شاه مطهر است. قسمتي از ديوار آرامگاه كه با سنگ لاشه و ملات ساروج ساخته شده، از تخريب محفوظ مانده و بقيه بنا توسط حفاران غير مجاز مورد آسيب جدي قرار گرفته است. قدمت اين آرامگاه به قرن هاي هفتم و هشتم هجري قمري مي رسد.
مردم روستاي رودافشان و مشهد همانند ساير مردم ايران در اعياد ملي و مذهبي به شادماني و سرور و در ايام وفات و شهادت ائمه به ويژه در ماه هاي محرم و صفر به عزاداري مي پردازند.
بازي هاي الك دولك و چوب توپ و توپ بازي در روستا رايج است.
انواع نان محلي تنوري، شير برنج، حلوا آردي و ته چين محلي و آبگوشت از مهم ترين غذاهاي مردم روستاهاي رودافشان و مشهد است.
دسترسي: روستاي رودافشان و مشهد از طريق شهرهاي دماوند و فيروز كوه، با جاده اي آسفالت و مناسب قابل دسترسي است.

برگ جهان

موقعيت و تاريخچه
روستاي زيباي برگ جهان از توابع بخش لواسانات شهرستان شميرانات، با مختصات جغرافيايي 51 درجه و 44 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 50 دقيقه عرض شمالي، در ضلع شمال غربي لواسان بزرگ، در دامنه جنوبي رشته كوه البرز واقع شده است. رودخانه برگ جهان، از ارتفاعات اطراف روستاي برگ جهان سرچشمه مي گيرد و پس از پيوستن به رودخانه رودبار با سد لتيان مي ريزد. ارتفاع روستاي برگ جهان از سطح دريا 2026 متر است. آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در پاييز و زمستان سرد است.
برگ جهان از جمله روستاهاي قديمي منطقه لواسانات است. سفال هاي به دست آمده از لايه زيرين اين روستاي كوهستاني نشانگر قدمت تاريخي اين روستاست. طي چند دهه اخير بناهاي قديمي اين روستا تخريب و به جاي آن ها ساختمان هاي جديدي احداث شده و بافت قديمي روستا دگرگون شده است. محلات سر دره، پا دره، رودبار و شاهان كالبد روستاي برگ جهان را تشكيل مي دهند كه متاسفانه از نظر معماري هويت آنها دگرگون شده است. فقط در محله سردره بقاياي معماري (بناي يك مسجد) سال هاي مياني دوره پهلوي به جا مانده است.
مردم روستاي برگ جهان به زبان فارسي سخن مي گويند مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
براساس نتايج سرشماري سال 1375 جمعيت روستاي برگ جهان 229 نفر بوده است كه در سال 1385 به 1200 نفر افزايش يافته است. مشاغل عمده مردم اين روستا زراعت، باغداري و دامداري است و برخي نيز به فعاليت هاي خدماتي مي پردازند. گندم، جو و بنشن عمده ترين محصولات زراعي و گردو، سيب، زردآلو، گيلاس، آلبالو و هلو از محصولات باغي و سردرختي هاي اين روستاست. فرآورده هاي لبني از قبيل شير، ماست، كره و توليد عسل نيز در اين روستا رواج دارد.
روستاي برگ جهان در يك محدوده كوهستاني استقرار يافته و بافت مسكوني متمركزي دارد. اين روستا كه در گذشته از چهار محله به نام هاي سردره، پادره، رودبار و شاهان تشكيل گرديده بود امروزه بر اثر تخريب و نوسازي ساختمان ها، هويت پيشين خود را از دست داده است. مصالح خانه هاي قديمي عمدتا شامل سنگ، خشت، گل و چوب است. ديوار خانه هاي قديمي ضخيم و سقف آن ها با تيرهاي چوبي سرشاخه هاي درختان و اندود كاهگل پوشيده شده است.
در بازسازي برخي خانه هاي قديمي از سقف هاي شيرواني و يا روش ايزوگام استفاده شده است. خانه هاي قديمي اكثرا يك طبقه و ساختمان هاي جديد دو يا چند طبقه ساخته شده اند. عليرغم تغييرات فضاي كالبدي، باغچه هاي سرسبز و پر گل فضايي سرشار از سرزندگي و نشاط پديد آورده اند.
جاذبه هاي گردشگري
روستاي كوهستاني برگ جهان با چشم اندازهاي جذاب ارتفاعات اطراف گسترده باغات سرسبز و مزارع پيرامون حواشي رودخانه برگ جهان و مسيرهاي زيباي كوچه باغ هاي روستا يكي از زيباترين و جذاب ترين روستاهاي استان تهران به شمار مي آيد. اين روستاي زيبا با مناظر دلفريب و جلوه هاي كم نظير به ويژه در بهار و تابستان هزاران گردشگر شهري را به سوي خود جلب مي كند.
آرامگاه امامزاده اسماعيل در ضلع غربي روستا و در دامنه شرقي تپه اي معروف به تنگل خانه واقع شده است. بناي اوليه اين امامزاده گنبد مخروطي زيبايي داشت كه امروزه به بناي جديدالاحداثي تبديل شده است. اين امامزاده مورد احترام مردم روستاي برگ جهان و روستاهاي مجاور است.
در ضلع غربي روستا و در شمال رودخانه برگ جهان صخره رسوبي بزرگي قرار دارد كه از سطح زمين هاي جنوبي حدود 45 متر ارتفاع دارد و اطراف آن را باغات روستا فرا گرفته اند.
اين تپه كه در جهت شمالي – جنوبي گسترش يافته به تنگل خانه مشهور است. به نظر مي رسد اين تپه در گذشته قلعه اي بوده است. كه مردم روستا در مواقع احساس خطر و يا تهاجمات دشمنان به آن پناه مي برده اند. اين اثر در سال 1382 در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است.
در فاصله 3 كيلومتري شمال روستاي برگ جهان و در ارتفاع 2720 متري بقاياي قلعه اي به جا مانده است كه آن را قلعه دختر يا قلعه بند مي نامند. اين قلعه طي دهه هاي اخير تخريب گرديده و مصالح آن در ساير بناهاي روستا مورد استفاده قرار گرفته است.
در ارتفاعات شمال غربي روستاي برگ جهان غاري وجود دارد كه به زندان خانه لار معروف است. ابعاد دهانه غار 2×2 متر و طول آن در حدود 30 متر است. در درون اين غار چند راه فرعي وجود دارد. كه عمق چنداني ندارند. ظاهرا در گذشته اين غار به عنوان زندان مورد استفاده قرار مي گرفته است.
اگر چه امروزه جوانان اين روستا نيز همانند ساير نقاط كشور به بازي هاي جمعي رايج و به ويژه بازي فوتبال و واليبال علاقمندند اما بازي هاي سنتي الك دولك و هفت سنگ هنوز هم در ميان مردم اين روستا رواج دارد.
در اين روستا تهيه و پخت انواع غذاهاي محلي براي مصرف خانوارها رايج است و غذاهاي محلي آبگوشت، انواع آش ها، قيمه و انواع كباب ها به گردشگران ارائه مي شود.
دسترسي: اين روستا از طريق لواسان و جاده اوشان – فشم قابل دسترسي است.

جليزجند

موقعيت و تاريخچه
روستاي جليزجند از توابع بخش مركزي شهرستان فيروزكوه، با مختصات جغرافيايي 52 درجه و 44 دقيقه طول شرقي و 35 درجه و 50 دقيقه عرض شمالي در 13 كيلومتري شمال غربي فيروز كوه قرار دارد. ارتفاع روستاي جليزجند از سطح دريا 2165 متر است و آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع و در زمستان سرد است. رودخانه واشي در كنار اين روستا جريان دارد و حواشي آن مورد توجه گردشگران است. آثار بر جا مانده از گذشتگان از جمله بقاياي قلعه ها و برج هاي ديدباني و حجاري هاي موجود در تنگ واشي و آرامگاه امامزادگان سه گانه نشانگر قدمت طولاني اين روستا است. تاريخ استقرار انساني در پيرامون اين روستا را تا قرن چهارم قبل از ميلاد مي توان رديابي نمود.
مردم روستاي جليزجند به زنان گيلكي سخن مي گويند مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند.
الگوي معيشت و سكونت
در سال 1385 جمعيت روستاي جليزجند در حدود 1500 نفر گزارش شده است. مردم اين روستا عمدتا به فعاليت هاي زراعي دامداير و باغداري اشتغال دارند. رودخانه واشي و چشمه سارهاي پيرامون آن بسترهاي لازم امور زراعي و باغداري را فراهم آورده است. محصولات عمده زراعي و سردرختي آن شامل گندم، جو، يونجه، سيب زميني، گردو، آلو، زردآلو و هلو مي باشد. رونق دامداري شرايط توليد محصولاتي مانند گوشت، پشم و لبنيات را فراهم نموده است.
روستاي كوهستاني جليزجند به دلايلي اقليمي و امنيتي، بافت مسكوني متمركزي دارد. فضاهاي معماري واحدهاي مسكوني روستايي براي پاسخگويي به نيازهاي زيستي و نيازهاي معيشتي خانوار روستايي سازمان يافته اند. معمار هوشمند بومي جهت رفع نيازهاي ساكنين و به منظور فراهم كردن تعادل اقليمي، با استفاده از مصالح بومي، محيطي متعادل آفريده است. واحدهاي مسكوني، در جهت آفتاب و به منظور استفاده از نور و گرما و تعادل زيست محيطي احداث شده اند. مصالح به كار رفته در ساخت خانه هاي بافت قديم شامل سنگ، گل و خشت و چوب است. درختان حاشيه رود و تزازبندي شيب هاي مسير ورودي سرسبز و بسيار زيباست.
تركيب ساختمان هاي جديد الاحداث با ساختمانهاي قديمي يكسان نيست و هويت معماري سنتي روستا در حال تغيير است. بناهاي جديد از معماري شهري تاثير پذيرفته و با استفاده از مصالح تيرآهن، سيمان، بلوك سيماني و گچ احداث مي شوند.
جاذبه هاي گردشگري
جليزجند روستاي مرتفعي است كه با جاذبه هاي طبيعي ييلاقي، مورد توجه گردشگران است. هواي بسيار تميز، آسمان پر ستاره، مناظر منحصر به فرد به ويژه در بهار و تابستان انبوهي از گردشگران را به سوي جليزجند جلب مي كند. حواشي رودخانه تنگ واشي و آبشار معروف آن همراه با سرسبزي باغات گسترده گردو، آلو، زردآلو، و سيب شرايط و فضاي مناسبي را براي گذران اوقات فراغت در طبيعت فراهم آورده اند.
قدمت روستاي جليزجند، موجب پيدايش آثار تاريخي و فرهنگي متنوعي شده است كه به طور اجمالي عبارتند از:
آرامگاه هاي امامزاده هاي معصوم، سليمان و بي بي، كه هر سه در حاشيه رودخانه واشي قرار دارند، مورد توجه و احترام مردم جليزجند و روستاهاي اطراف مي باشند.
بقاياي برج ديده باني كه در شمال روستاي جليزجند و در فاصله حدود 200 متري تنگ واشي قرار دارد و از آثار تاريخي قرون نهم و دهم هجري قمري است.
حجاري هاي تنگ واشي، منسوب به فتحعلي شاه قاجار، در كمر كش كوه و در محلي كه از نظر دسترسي بسيار سخت است، قرار دارد. در اين تابلوي حك شده بر كوه، منظره شكارگاهي، با حيوانات شكاري و سران لشكر به نمايش در آمده است. در اين تابلوي حجاري، منظره عمومي رودخانه واشي و تنگ واشي و مشتاقان ديار آن بسيار جالب توجه است.
قلعه پشت تندير واشي در غرب تنگ واشي و بر بالاي كوه قرار دارد. اين قلعه از قرن چهاردهم قبل از ميلاد تا اواخر دوره ايلخانيان مورد استفاده بوده است.
مردم روستاي جليزجند در اعياد ملي و مذهبي نوروز، فطر، قربان، غدير و مبعث پيامبر (ص) به جشن و شادي و در ايام وفات و شهادت ائمه به ويژه در ماه هاي محرم و صفر به سوگواري مي پردازند.
موسيقي مورد علاقه مردم روستاي جليزجند، ترانه ها و نغمه ها ي گليكي و مازندراني است.
در روستاي جليزجند و محل تنگ واشي امكانات مناسبي براي اقامت و پذيرايي از گردشگران وجود دارد و گردشگران ضمن استفاده از زيبايي هاي منطقه در موقع بازگشت امكان تهيه سوغات محلي از قبيل عسل و گردو را نيز دارند.
دسترسي: روستاي جليزجند از طريق شهر فيروزكوه، با جاده آسفالت قابل دسترسي است.

دبيرستان فيروز بهرام

بناي فيروز بهرام در خيابان ميرزا كوچك خان قرار دارد و پلان آن به شكل مستطيل است. اين مدرسه از شمال به معبد زردشتيان ، از جنوب به مراكز تجاري ، از شرق به دبيرستان دخترانه ارامنه و از غرب به منازل مسكوني منتهي مي شود. اين بنا در ارديبهشت سال 1311 خورشيدي در زمين زردشتيان پي ريزي و به سرپرستي نيك انديش اردشير كيامنش ساخته شد.
تأثير معماري سبك قاجار بر اين بنا ، به خصوص در نماسازي آن، كاملاً مشهود است. بنا شامل سه نماي شمالي – جنوبي و شرقي است و سبك قرينه سازي در آنها به چشم مي خورد. نماي آجري بنا نيز كاملاً متقارن و پنجره ها و قوس هاي آن نمايانگر سبك دوره قاجاريه است.

مدرسه دارالفنون

بناي دارالفنون در شمال شرقي ارگ سلطنتي تهران به دستور اميركبير و براساس نقشه ميرزا رضا مهندس - از شاگرداني كه در زمان عباس ميرزا نايب السلطنه براي تحصيل به انگليس اعزام شده بود - شكل گرفت و محمدتقي خان معمار باشي آن را ساخت و شاهزاده بهرام ميرزا به كار ساختمان آن نظارت كرد. بخش شرقي دارالفنون تا سال 1267 هـ . ق ساخته شد و مورد بهره برداري قرار گرفت، اما بقيه بنا دو سال بعد (اوايل 1269 هـ . ق) پايان يافت.
در چهار طرف اين بنا، پنجاه اتاق و جلوي آنها ايواني بزرگ قرار داشت. مدرسه به شيوه مدارس جديد اروپا اداره مي شد و داراي تالار اجتماعات ، تئاتر ، چاپخانه و سفره خانه نيز بود. مدرسه دارالفنون يكي از بناهاي ارزشمند و تاريخي و مهم است.

مسجد و مدرسه فيلسوف الدوله

اين مسجد – مدرسه را ميرزا كاظم فيلسوف الدوله پزشك مشهور دوره ناصري ، متوفي به سال 1323 هـ . ق ساخته است.اين بنا در خيابان شهيد مصطفي خميني در كنار امامزاده سيد اسماعيل قرار دارد. پيرامون صحن را 12 حجره و دو ايوان احاطه كرده و در جبهه مقابل ورودي شبستاني ستون دار وجود دارد كه براي برگزاري مراسم نماز از آن استفاده مي شود. ورودي بنا مسيري غيرمستقيم به صحن دارد و در آن عناصري چون جلوخان ، هشتي ، دالان و ايوان به كار رفته است. از ويژگي هاي اين بنا وجود مقبره باني آن در كنار حياط بسيار كوچك پشت صحن است.
كاشي كاري هاي ظريف و كاربندي هاي زيبا از ديگر مشخصه هاي مسجد فيلسوف الدوله است. چنين به نظر مي رسد كه دو منار واقع در دو سوي ورودي بنا به صورت ناتمام رها شده باشد.

مسجد و مدرسه حكيم باشي ( آقا محمود)

بناي اين مسجد – مدرسه را به ميرزا احمد حكيم باشي نسبت داده اند كه گويا در دوره فتحعلي شاه زندگي مي كرد. در جبهه قبله ، گنبد خانه و ايواني وجود دارد كه شاخص ترين عناصر مسجد به شمار مي آيد و شبستاني كم عمق و طويل در جبهه مقابل آن ساخته اند. در دو جبهه ديگر ، هشت حجره رو به روي يكديگر قرار دارد.
وسط هر يك از دو جبهه ، ايواني وجود دارد. به اين ترتيب اين بنا داراي سه ايوان است. دو سوي گنبدخانه ، به دو ورودي مجهز است كه هر كدام متشكل از پيش طاق ، هشتي و دالاني است و مستقيماً به حياط ختم مي شود.

مسجد و مدرسه شهيد بهشتي ( سپهسالار قديم)

اين مسجد و مدرسه كه از ساخته هاي قرن 13 هـ . ق است درخيابان ناصرخسرو قرار دارد و از سمت غرب به مدرسه خان مروي متصل است. اين مجموعه در ابتدا به مسجد و مدرسه مرحوم « ميرزا محمدخان سپهسالار» شهرت داشت ، اما با ساخت مسجد و مدرسه «ميرزا حسن خان مشيرالدوله» و ناميده شدن آن به عنوان مسجد و مدرسه سپهسالار ، اين مجموعه « سپهسالار قديم» ناميده شد.
اين مجموعه از آثار ميرزا محمدخان قاجار دولو كشيكچي باشي ، پسر دوم اميرخان سردار و خالوزاده عباس ميرزا نايب السلطنه است. نقشه اين مدرسه شبيه مساجد چهار ايواني و داراي دو شبستان است كه از يكي براي مسجد و از ديگري به عنوان مَدرس استفاده مي شود.
شبستان ضلع جنوبي كه به عنوان مسجد مورد استفاده است، داراي ستون هاي سنگي بلند و استواري است كه از نظر معماري اهميت دارد.
شبستان ديگر كه از آن به عنوان مدرسه استفاده مي شود، در ضلع شمالي قرار دارد . در داخل شبستان 21 بيت شعر به خط عبدالحسين زرين قلم در مدح ناصرالدين شاه و محمدخان سپهسالار ديده مي شود. اين مدرسه 19 حجره دارد كه 8 حجره آن در حال حاضر به امور اداري و مدرس اختصاص دارد.
اين مسجد و مدرسه صحن زيبايي دارد و سر در آن به دو منار كوتاه مزين شده است.

مسجد دانشگاه تهران

مسجد دانشگاه تهران يكي از مساجد مدرن تهران است كه به سبكي نو و در عين حال با بهره گيري از سنت هاي قديم بنا شد. اين مسجد در مهرماه سال 1345 با حضور «ايوب خان» رئيس جمهوري پاكستان افتتاح شد. اين بناي مذهبي شامل يك شبستان به مساحت 900 متر مربع است.
زيرسازي بنا از سنگ داغون اصفهان و بتن مسلح ساخته شده و داراي گنبدي به شكل عدسي است كه پايه هاي آن را ستون هاي مورب از بدنه اصلي ساختمان جدا نموده است.
ستون ها و فلكه ي دور گنبد و شبكه هاي طبقه اول از كاشي معرق و توسط زبده ترين استادان كاشي ساز اصفهاني تراشيده و نصب ساخته شده است. در كاشي كاري مسجد آياتي از قرآن مجيد به كار رفته است.
دو مناره مسجد به ارتفاع 40/ 28 متر، تمامي با سنگ تراورتن پوشيده شده و جمله « الملك الله » روي هر يك از آنها منقوش است.

شهرك سينمايي صدا و سيما (حاتمي)

در سال 1358 ساختمان شهرك سينمايي با مساحت 10 هكتار براي بازسازي صحنه‌هايي از تهران قديم (در حدود 120 سال پيش) آغاز شد و با فراهم شدن مجموعة عكس‌هايي از ساختمان‌ها، عمارت‌هاي دولتي، محله‌ها و خيابان‌هاي تهران آن روزگار، طرح‌هاي اوليه اين شهرك تهيه شد و در اختيار جاني كورتينا و ديگر دكوراتورهاي ايتاليايي قرار گرفت. طراحي نماي عمارت‌ها، مغازه‌ها، محله‌ها و گذرها، با توجه به عكس‌هاي آن زمان صورت گرفته و سعي شده است در حد امكان، ساختمان‌هاي تاريخي و معروفي كه در گذر زمان شاهد حوادث و جريان‌هاي مختلف بوده‌اند، بازسازي شوند. شهرك سينمايي شامل سه مجموعه است:
الف) خيابان لاله‌زار، ساختمان شهرداري و ميدان توپخانه تهران قديم.
ب) قسمتي كه به لاله‌زار متصل شده و شامل محله‌هاي قديمي تهران مانند عودلاجان و پامنار در فراسوي بازار تهران است.
ج) فضاهاي شهري مربوط به دوران سربداران كه در پشت محله‌هاي قديمي تهران قرار گرفته است.
با توجه به فضاي وسيع اين شهرك، قرار است ساختمان‌هاي ديگري از جمله نظميه تهران، بانك شاهي، تلگراف‌خانه، ميدان بهارستان، مجلس شوراي ملي سابق و ... در آن بازسازي شود

مركز همايش‌هاي بين‌المللي جمهوري اسلامي ايران

اين بناي عظيم در ضلع شمالي نمايشگاه بين‌المللي با زيربناي 24500 متر مربع در محوطه‌اي يك صد هزار متري، در زماني كمتر از شش ماه، احداث شده است. گنبد مخروطي شكل عظيمي با اسكلت فولادي و سقف پانل ساندويچي و با ارتفاع حدود 36 متر از كف، تالار اصلي را مي‌پوشاند. علاوه بر تالار باشكوه و مجهز اصلي، ساير قسمت‌هاي اين مجموعه عبارت‌اند از: دو تالار چند منظوره هر يك به وسعت 300 متر مربع، نمازخانه و وضوخانه به وسعت حدود 100 متر مربع، دو سرسراي مجلل با مساحتي حدود 2300 متر مربع، دو تالار ويژة استراحت و انتظار سران هر يك به مساحت 400 متر مربع، چهار تالار كنفرانس هر يك به وسعت 300 متر مربع و پرده‌هاي نمايش گسترده (ويديو وال)، صفحة بام كه خود جزيي از آرايش فضايي مجموعه است و از شمال مشرف است به منظرة كوه‌هاي البرز و از جنوب به فضاي سبز، فضاهاي اداري به وسعت 1850 متر مربع كه در چهار گوشة صفحة بام واقع شده است.
گچ‌بري‌ها، گچ‌كاري‌ها، رف و تاقچه‌هاي زيبا ولي بسيار ساده و متين، ملهم از معماري پرشكوه و ديرپاي ايران مزين به صنايع دستي كه گوشه‌اي از محصولات فرهنگي و خلاقيت هنرورزان ايراني است.
سيستم‌هاي اصلي اين مجموعه از شاهكارهاي شبكه‌هاي تأسيساتي است كه به طور خلاصه مي‌توان موارد زير را نام برد: شبكة آب بهداشتي با دستگاه پكيچ افزايش فشار سيستم و لوله‌كشي پلي پروپيلن، شبكة مستقل آبياري محوطه به شكل حلقوي با دستگاه پكيچ افزايش فشار سيستم، سيستم اعلام حريق هوشمند از نوع اعلام محل حريق به صورت صوت و داده، سيستم منعطف روشنايي هوشمند كنترل (PLC)، سيستم جامع مخابراتي جهت برقراري ارتباطات و ارسال و دريافت ماهواره‌اي صوت و تصوير، سيستم كنفرانس و ترجمة همزمان از نوع با سيم و مادون قرمز (تا 8 زبان در تالار اصلي و 6 زبان در تالار كنفرانس).
اين ساختمان نمودار باعظمتي ملهم از معماري پرشكوه باستاني اين سرزمين و نماي مواجي از هنر، ذوق و خلاقيت هنرورزان و مهندسان ايراني است و نشان دهندة اين است كه اراده و ايمان تزلزل‌ناپذير ايراني مي‌تواند شگفتي‌هاي بزرگتر و سترگ‌تري از آنچه تاكنون آفريده است، بسازد و بنا كند.

سليماي تهراني

سليماي تهراني (شيخ الاسلام)او مدتي در اصفهان به نزد خليفه سلطان، از دانشمندان دوره عباس دوم، تلمذ كرد و سپس شد.

ابن حماد طهراني (ابوعبدالله محمد)

ابن حماد طهراني (ابوعبدالله محمد)ابن حماد طهراني، مشهور به ابوعبدالله محمّدبن حماد طهراني رازي، نخستين دانشمند تهراني بود كه نام و نشانش پيش از آشنايي با روستاي زادگاهش در كتب تاريخي ديده شده است.

وثوق الدوله

وزير دوره ناصر الدين شاه

علي محمد صانعي

علي محمد صانعي (استاد)استاد علي محمد صانعي، معمار باشي، يكي از معماران معروف و برجسته‌ي تهران به شمار مي‌آيد. او كسي بود كه به ابتكار شخصي خود انقلاب و تجددي در كار ساختماني در تهران ايجاد كرد و سبك مختلط معماري ايراني و فرنگي را پيش از هركس در ايران رايج كرد.

پارك ملي كوير

پارك‌هاي ملي، نشان دهندة نمونه‌هاي تقريباً بكر و دست نخورده‌اي از طبيعت‌اند كه به دليل داشتن ذخاير باارزش گياهي و جانوري و ساير ويژگي‌هاي استثنايي و متنوع، از مجموعه‌هاي ميراث فرهنگي و ملي هر كشور محسوب مي‌شوند.
پارك ملي كوير نمونه‌اي از اكوسيستم‌هاي خشك و بياباني است كه مقدار باران ناچيز آن، اجازة فعاليت‌هاي كشاورزي را نمي‌دهد، ولي امكان رشد و گسترش پاره‌اي از گياهان را دارد و به همين دليل زيست برخي از جانوران در آن مقدور است. از همين رو، اين پارك داراي مجموعة گياهي و جانوري ويژه‌اي كه به طور شگفت‌آوري با منابع ناچيز و محدوديت‌هاي زيستي محيط خود سازگار است، و بر اثر حفاظتي كه از آن صورت گرفته تا حدودي نيز توسعه يافته‌اند. در مناطق خشك و بياباني، گياهان و جانوران با ويژگي‌هاي فيزيكي خود تحمل محدوديت‌ها و فشارها را دارند. به همين دليل، پارك ملي كوير از نظر مطالعة اكوسيستم‌هاي كويري و مكانيسم‌هاي سازگاري گونه‌هاي جانوري و گياهي حائز اهميت فراوان است.
اين پارك داراي گونه‌هاي گياهي متنوع است و پوشش گياهي آن در دشت‌هاي هموار و كوهستان‌ها، زيستگاه‌هايي بسيار مناسب براي زيست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضي مسطح اين پارك با پوشش گياهي كويري و نيمه كويري، زيستگاه پستانداراني مانند جبير، آهو و گونه‌هاي باارزش حمايت شده و كميابي مانند يوزپلنگ و گورخر است. بخش‌هاي كوهستاني آن نيز با پوشش گياهان استپي داراي تعداد قابل توجهي وحوش كوه‌زي مانند كل و بز و قوچ و ميش است.
اين پارك از نظر تنوع پرندگان نيز داراي اهميت ويژه است و پرندگاني مانند كبك و تيهو كه از پرندگان بومي به شمار مي‌آيند در آن ديده مي‌شوند. علاوه بر اين، هر ساله انبوهي پرندة مهاجر مانند فلامينگو، آنقوت، سرسبز و خوتكا به آب‌بندها و شوراب‌هاي اطراف آن روي مي‌آورند. پارك ملي كوير مجموعة باارزشي از ذخاير گياهي و جانوري متنوع و نيز آثار فرهنگي و تاريخي، مانند كاروانسراي شاه عباسي (قصر بهرام) و باقي‌ماندة آثار حرم خانه و عين‌الرشيد است.
ويژگي‌هاي متنوع پارك ملي كوير از جنبه‌هاي مختلف، مجموعاً عرصة عمل وسيعي در ارائة خدمات چند جانبة علمي - تحقيقاتي و آموزشي و فرهنگي به آن داده است كه آن را در ميان پارك‌هاي ملي ايران كم نظير كرده است.
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير در 50 درجه و 25 دقيقه تا 53 درجه و 4 دقيقه طول شرقي و 34 درجه و 17 دقيقه تا 35 درجه و 12 دقيقة عرض شمالي واقع شده است و در غرب كوير مركزي ايران و شرق درياچه نمك قرار دارد. اين پارك از لحاظ تقسيمات كشوري، محدود به نواحي زير است:
الف) دهستان بهنام عرب از بخش حومة ورامين (استان تهران)
ب) دهستان‌هاي اردكان، ريكان و قشلاق بزرگ از بخش حومة شهرستان گرمسار (استان سمنان)
ج) دهستان ابوزيد از بخش حومة شهرستان كاشان (استان اصفهان)
د) دهستان قم رود (استان قم)
▫ دهستان قم رود (استان قم)
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير با وجود وسعت زياد فاقد راه‌هاي كافي و مناسب است و تنها يك راه اصلي دارد كه از طريق جاده‌اي آسفالته از تهران به ورامين و پيشوا (امام‌زاده جعفر) مي‌رسد، سپس از طريق يك راه شوسه در كنارة راه آهن، از ايستگاه راه‌آهن پيشوا تا يك كيلومتري ايستگاه راه آهن اَبَردژ ادامه مي‌يابد.
از منطقه ابردژ جادة شني نسبتاً خوبي پس از گذشتن از راه آهن و روستاهاي قلعه بلند، عسگر آباد و حصار گلي، به مباركه مي‌رسد، آنگاه وارد منطقه مي‌شود و تا كاروانسراي شاه عباس (قصر بهرام) ادامه مي‌يابد.
به جز اين راه، راه‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه از مسيرهاي مختلف وارد منطقه مي‌شود كه مهمترين آن‌ها عبارت‌اند از:
راه بند علي خان، راه سياه پرده، راه مسيله، راه مرنجاب، راه ابوزيد آباد و راه كهك. راه‌هاي كويري ديگري نيز وجود دارند كه در گذشته بر اثر رفت و آمد با كاروان و موتور سيكلت و احتمالاً جيپ به وجود آمده و هموار شده‌اند. استفاده از اين راه‌ها نياز به راهنما دارد. مهمترين آن‌ها راه مهاباد، راه زواره، راه شهر آشوب و راه انارك است.
همة اين راه‌ها از طريق شمال، شمال غرب، غرب، جنوب غرب، جنوب و جنوب شرقي وارد منطقة پارك مي‌شوند. شرق پارك متصل به دشت كوير است و هيچ راه شناخته شده‌اي در اين مسير وجود ندارد.
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير، مجموعه‌اي از دشت‌ها كه كوه‌هاي كم ارتفاع آن‌ها را از هم جدا كرده‌اند. در اين منطقه، چشم‌اندازهاي طبيعي از قبيل كوه‌ها، تپه‌ماهورها، دشت‌ها، شورها، دق‌ها ديده مي‌شود كه ره يك به نوبة خود زيستگاهي مناسب برا وحوش منطقه است. مهمترين اين عوارض طبيعي عبارت‌اند از:
- كوه‌ها؛ كه سياه كوه، نخجير، سفيدآب، دوازده امام، چخماقيه، عربيه، كافر كوه و ... را تشكيل مي‌دهند.
- دشت‌ها؛ هموارهاي نسار سياه كوه، سينة شكرآب، سياه پرده، مسيله، باغوي زاغ آب، باغوي شاه‌نشين و سينة كافر كوه معروف‌ترين دشت اين حوضچه‌اند.
- ريگ‌ها؛ كه ريگ چاه قرقره، ريگ ميش سمت، ريگ علي كرماني، ريگ طلحه، ريگ بلند و ريگ جن است و در شرق پارك قرار دارد و دسترسي به آن‌ها بسيار مشكل است و شايد تعداد اندكي از مردم توانسته‌اند آن‌ها را از نزديك ببينند.
- دق‌ها؛ كه شامل زمين‌هاي رسي است و انتهاي مسيله را تشكيل مي‌دهند. اين زمين‌ها پس از تبخير آب هموار و صاف مي‌شود و شكاف‌ها و ترك‌هايي در آن ايجاد مي‌شود؛ دق‌هاي معروف اين منطقه عارت‌اند از:
دق كشكولي، دق پره‌زرد، دق سرخ، دق دم‌دزدان، دق علي، دق پلويي و دق حج محب علي.
- معادن؛ شامل معدن باريت نره خركو، معدن استرونسيم نخجير، سرب نخجير، سرب گدار سبز، سرب شكرآب، سرب چخماقيه و معدن زاج چهل گدار هستند. بهره‌برداري از اين معادن مغاير با قوانين و هدف‌هاي پارك وحوش است. زيرا رفت و آمد كاميون‌ها، صداي انفجار و مته‌هاي كوه‌بري آرامش منطقه را به هم مي‌زند و موجب تهديد حيات وحش مي‌شود.
- چشمه‌ها؛ شامل چشمه‌هاي نسار سياه كوه، كوه نخجير، كوه سفيدآب و كوه دوازده امام است و معروف‌ترين آن‌ها چشمة شاهي سياه كوه است؛ به جز اين چشمه، متجاوز از 15 چشمة ديگر نيز شناسايي شده‌اند.
علاوه بر چشمه‌ها، تعداد زيادي چاه در منطقه وجود دارد. بيشتر اين چاه‌ها نتيجه زحمات دامداراني است كه در اين منطقه به دامداري اشتغال داشتند. آب برخي از چاه‌ها شيرين و يا نسبتاً شيرين است. بر روي برخي از اين چاه‌ها تلمبه‌هاي بادي نصب گرديده است.
پوشش گياهي: ناحية پارك كوير اگرچه در منطقة خشك و داخل دشت كوير قرار گرفته است، ولي به علت قرق بودن چند ساله از پوششي نسبتاً خوب برخوردار شده است.
اين پارك علاوه بر داشتن مجموعة گياهي بياباني و نيمه بياباني در برخي از مناطق آن جوامع گياهي خاك‌هاي شور وجود دارد و در بخش‌هاي كوهستاني نيز داراي جوامع گياهي استپي است. به طور كلي گياهان آن به دو قسمت گرزوفيت‌ها (خشكي پسندها) و هالوفيت‌ها (شورپسندها) تقسيم مي‌شوند. مهمترين گياهان شناخته شده در منطقه عبارت است از: شكر تيغال، شور، اشنان، تاغ، گرگ تيغ، سورا، گز، قيچ، اسپند، گون و اسكنبيل.
حيات وحش: پارك ملي به علت داشتن فضاي مناسب زيست، براي بسياري از وحوش زيستگاه مطلوبي به حساب مي‌آيد. در منطقة پارك در دهة 50-1340 به علت محافظت شديد محيط زيست، جمعيت وحوش افزايش يافت و از سال 1375 تا سال 1362 به علت شكار بي‌رويه، تعداد بسياري از وحوش تقليل يافت و مي‌رفت كه گونه‌هايي از آن‌ها به كلي منقرض گردد. خوشبختانه در سال‌هاي اخير با تلاش مأموران پاسگاه‌هاي شكارباني مجدداً برخي از گونه‌هاي وحش تجديد حيات يافته‌اند.
از مشهورترين جانوران پستاندار منطقه مي‌توان گورخر را نام برد. اين حيوان تحت طبقه‌بندي يكي از پنج گونة گورخر آسيايي قرار دارد و احتمالاً مشهورترين آن‌هاست. اين جانور در گذشته به تعداد زيادي در منطقه وجود داشت كه در حال حاضر از بين رفته و يا كوچ كرده‌اند.
ديگر جانوران پستاندار پارك عبارت‌اند از: قوچ و ميش، كل و بز، يوزپلنگ، قره‌كل، جبير، آهو (غزال ايراني)، گربه شني، كفتار، گرگ، شغال، روباه شني، روباه معمولي، خرگوش، جوجه تيغي و سمور سنگي.
در پارك ملي به علت وجود كوه‌ها، صحراي خشك، پوشش استپي، دشت‌ها و تالاب‌ها، پرندگان بومي و مهاجر نيز وجود دارند كه مهمترين آن‌ها حواصيل، فلامينگو، غاز، اردك و عقاب (از انواع مختلف)، قرقاول، درنا، ميش مرغ‌سانان (ميش مرغ هوبره، بوقلمون وحشي و زنگوله بال) و ديگر پرندگان هستند.

پارك ملي خجير و سرخه حصار

پارك ملي خجير و سرخه حصار در ارتفاع 1547 متري از سطح دريا قرار دارد . ميانگين حداكثر ارتفاع آن 2600 متر و حداقل آن 1450 متر است، اما بيشتر نقاط اين ناحيه در ارتفاع كمتر از 2000 متري قرار دارند.
تمام اين ناحيه به جز بخش شمال شرقي آن، جزو مناطق حفاظت شده هستند. مساحت پارك ملي سرخه حصار 9380 هكتار است كه تحت كنترل و حفاظت سازمان محيط زيست قرار دارد.
آب و هواي اين منطقه نيمه خشك است و اختلاف درجة حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط باران سالانة منطقه 305 ميلي‌متر است، متوسط حداكثر درجة حرارت سالانة آن 9/18 درجه سانتي‌گراد و متوسط حداقل آن 1/9 درجه سانتي‌گراد است. مهم‌ترين شبكة آب‌هاي سطحي كه در اين ناحيه جريان دارد، رودخانه جاجرود است كه پس از سد لتيان، در حاشيه منطقه جريان پيدا مي‌كند و در شهرك پارچين از منطقه خارج مي‌شود. رودخانه‌ها در همة طول مسير خود از بيشه‌زارهاي انبوه و باغ‌هاي پردرخت مي‌گذرند كه زيستگاه انواع پرندگان مهاجر در زمستان است. راه‌هاي ارتباطي اين ناحيه عبارت‌اند از: جاده خجير كه از دو راهي زرشكي منشعب مي‌شود و تا خجير 14 كيلومتر است. راه ديگر، جادة قصر فيروزه است.
علاوه بر اين راه‌ها، راه‌هاي ديگري نيز در منطقه وجود دارد كه بيشتر آن‌ها جيپ‌رو هستند. پارك ملي سرخه حصار و خجير از زيباترين گنجينه‌هاي طبيعي سرزمين ايران است كه در كنار شهر پرازدحام تهران قرار دارد و سراسر آن جزء آثار ارزشمند طبيعي محسوب مي‌شود.

مناطق آزاد شكار

استان تهران به دليل تنوع بسيار بالاي نقاط طبيعي اطراف خود، داراي مناطقي گوناگون براي شكار است . اما با توجه به اين تنوع، ممنوعيت‌هاي خاصي نيز در برخي فصل‌ها براي شكار و صيد وجود دارد. اين مقررات، مربوط به مناطقي است كه تحت نظر ادارة كل حفاظت محيط زيست قرار دارند. اين مناطق به ترتيب عبارت‌اند از:
• مناطق آزاد كرج كه تا ساوجبلاغ و اشتهارد ادامه مي‌يابد.
• مناطق آزاد فيروزكوه
• مناطق آزاد لار و پلور
• مناطق آزاد قم در اطراف درياچة حوض سلطان و پلنگ دره
• مناطق آزاد ورامين
• مناطق آزاد تلو
• ارتفاعات امام‌زاده داوود، حومة كن و سولقان و اطراف رودهن.

منطقة حفاظت شدة ورجين

شكارگاه حفاظت شدة 28 هزار هكتاري ورجين در 15 كيلومتري شرق تهران قرار دارد كه دسترسي به آن از مسير جادة لشگرك امكان‌پذير است و شكار در آن ممنوع است. براي گردش‌هاي يك روزه در آن، داشتن وسايل اتراق لازم است.

غار لالون ( لالان )

در جنوب غربي روستاي لالون از توابع ساوجبلاغ ، در ارتفاع 400 متري در دل صخره هاي مرتفع، دهانه يك غار وجود دارد. داخل غار نشانه دودخوردگي فراوان به چشم مي خورد كه خود نشانه سكونت افراد در زمان هاي دور است. در سمت شمال غار يك پناهگاه صخره اي وجود دارد كه در آن خرده سفال هاي لعاب دار ساده اسلامي از دوره سلجوقي و ايلخاني به چشم مي خورد.

غارهاي هيو

در هشت كيلومتري هشتگرد به قزوين، سه غار به فاصله تقريباً 15 متر از يكديگر در دامنه كوه قرار دارند. طبق مطالعات انجام شده اين احتمال وجود دارد كه غارها مربوط به دوران پارينه سنگي باشد.

غار كله سنگ

اين غاردر كوه هاي طالقان داخل كوهي به همين نام نزديك روستاهاي «سوهان» و «آرتون» واقع است. دهانه غار تنگ است و درون آن منابع آب هاي زيرزميني ديده مي شود. طول غار 85 متر است و از سنگ چين هاي دستي درون غار استنباط مي شود كه اين غار در ادوار پيش از تاريخ مورد استفاده انسان ها بوده است.

غار بزج

اين غاردر طالقان در 120 كيلومتري شهر تهران واقع است. در گذشته از اين غار به صورت پناهگاه استفاده مي شد؛ اين امر از دروازه، ديدگاه و نيز محل نشيمن و استراحتگاهي كه در غار وجود دارد، مشهود است. طول غار 25 متر است.

غار يخ مراد

اين غار در مسير جادة تهران - چالوس در منطقة گچ‌سر و در جايي مصفا به نام «آزادبر» قرار گرفته است. از اين محل با يك ساعت پياده‌روي مي‌توان به غار يخ‌مراد رسيد. برودت درون غار به اندازه‌اي است كه تا ماه خرداد هم مي‌توان قنديل‌هاي يخ را در آن ديد. در فصل بهار، گل‌ها و گياهان خودروي كوهستاني، محوطة بيرون غار را مي‌پوشانند و فضايي عطرآگين و دلپذير پديد مي‌آورند.
ساير غارهاي استان تهران عبارتند از: غار ارژنگ، غار اسبول، غار ايوان، غار چاه حمزه، غار چاه زنجير، غار رستم دزد، غار زندان، غار سُربي، غار كفتار، غار گبري و غار هاري.

غارهاي هملون

اين غارها در منطقة ييلاقي ميگون تهران واقع شده‌اند. طول يكي از آن‌ها بيش از 100 متر است و به غار بزرگ معروف است، و دومين غار بيش از 50 متر طول دارد، كه به آن غار كوچك مي‌گويند.

غار گل زرد

غار گل زرد در دشت زيباي لار، هر ساله ميزبان كوه‌نورداني است كه قصد در نورديدن ارتفاعات دماوند را دارند. سطح درون غار، پوشيده از استالاكتيت (چكنده) و استالاگميت (چكيده) است كه به شكل قنديل‌هايي از سقف و كف آن نمايان شده‌اند.
همچنين سطح غار پوشيده از كربنات كلسيم است كه با روشنايي فانوس كوه‌نوردان كه بر آن مي‌تابد، درخشندگي شگفت‌انگيزي در غار جلوه‌گر مي‌شود. درون غار، چندين حوضچة آب سرد در فاصله‌هاي گوناگون از هم وجود دارد. با اين كه سطح غار داراي شيبي تند است ولي حركت در آن بسيار آسان صورت مي‌گيرد. غار گل زرد و محدودة دشت لار از توانايي‌هاي ارزشمند طبيعت اين منطقه است كه نه تنها براي كوه‌نوردان، كه براي شيفتگان طبيعت نيز داراي جذابيت است.

غار كيجاكيلي

اين غار در حوالي فيروزكوه واقع شده است و چندين ستون استالاگميت در آن وجود دارد. دهانة اين غار در موقع ورود آنچنان فراخ نيست، ولي پس از ورود به غار تالار نسبتاً بزرگي نمايان مي‌شود. طول اين غار در حدود 15 متر است و بازديد از آن به راحتي امكان‌پذير است.

غار شل‌گنج در

اين غار در نزديكي فيروزكوه واقع شده است، و دهانة تنگ آن همانند حفره‌اي به ابعاد 50×60 سانتي‌متر است. عمق اين غار در حدود 13 متر و مساحت كف آن حدود 20 متر مربع است. در گوشه‌اي از محوطة كف غار حفره‌اي وجود دارد، كه به فضايي در حدود 15 متر مربع راه مي‌يابد. در اين حفره گياه مخصوصي وجود دارد، كه ساقه‌هاي نازك آن، مانند رشته‌هاي بلند ابريشم از سقف حفره آويزان گشته‌اند. بدنة اين غار، آهكي و داراي استالاكتيت‌هاي مرجاني الوان بسيار زيبا و كم‌نظيري است.

غار سرگردن

اين غار كه در حدود 70 متر طول دارد، در نزديكي فيروزكوه واقع شده و از جمله غارهاي جالب منطقه است. به علت وجود چاه و پرتگاه‌هاي خطرناك در اين غار، بدون داشتن وسايل فني، عبور از آن‌ها سخت و غيرممكن است. در انتهاي اين غار، حفره‌اي است كه در آن آب وجود دارد.

غار رود افشان

اين غار در دهكدة «رود افشان» شهرستان دماوند و در كوهستان البرز مركزي واقع شده است. غار رود افشان در مسير راه كوه‌نورداني است كه به ارتفاعات منطقه صعود مي‌كنند. درون غار پوشيده از مواد آهكي است كه به صورت قنديل‌هايي از سقف غار آويزان شده‌اند. همچنين در داخل غار چاله‌هايي وجود دارد كه آبي زلال از دل صخره‌هاي سنگي آن بيرون مي‌آيد. ارتفاع غار به اندازه‌اي است كه به آساني مي‌توان در آن حركت كرد.

غار حصار

اين غار، در رشته كوه البرز و حوالي سولقان واقع شده است. چون اين غار در بلندي قرار دارد، لذا جهت بازديد از آن بايد از وسايل فني و ايمني استفاده كرد. غار حصار به صورت اتاقكي است كه مساحت كف آن 12 متر مربع مي‌باشد و ارتفاعش كم‌تر از 3 متر است.

غار پلنگ

غار پلنگ، در نزديكي فيروزكوه واقع گرديده و طول آن در حدود 50 متر است. پس از ورود به غار، ابتدا وارد تالار نسبتاً بزرگي مي‌شويم، سپس هرچه به طرف انتهاي غار برويم، باريك‌تر مي‌شود. در اين غار آثاري وجود دارد كه نشان مي‌دهد اين غار در گذشته مورد استفادة انسان بوده است.

غار بيوك آغا

اين غار در مسير جادة كن قرار دارد كه پس از گذشتن از امام‌زاده داوود و جادة «ده‌سنگان» با دو ساعت پياده‌روي مي‌توان به آن رسيد. غار بيوك آغا در مسير راه كوه‌نورداني است كه به بلندي‌هاي منطقه صعود مي‌كنند.

غار بورنيك

اين غار در جادة دماوند - فيروزكوه نزديك روستاي «هرانده» واقع است. از هرانده مي‌توان با دو ساعت پياده‌روي به آنجا رسيد. در فصل تابستان هواي درون غار بسيار خنك و دلپذير است.

غار انبهون

اين غار در جادة فيروزكوه و در حوالي زرين دشت واقع شده است. در كنار دهانة ورودي غار انبهون بنايي وجود داشته، كه امروزه فقط بخشي از آن (يك ديواره) باقي مانده است.
در پشت اين ديواره گودالي وجود دارد، كه پس از عبور از آن، تالار بزرگي نمايان مي‌شود. طول غار انبهون در حدود 27 متر است.

آبشار لار

يكي از جاذبه هاي مهم ناحيه لار، آبشار آن است كه در محلي در نزديكي روستاي «وانا» واقع شده است. اين آبشار زيبايي خاصي دارد.

آبشار يخي

معروف كوه دماوند نيز يكي از مشهورترين آبشارهاي يخي جهان است.

آبشار پسنگ

در شمال غربي دربند قرار دارد.

آبشار شكرآب

در ناحيه ميگون قرار دارد.

چشمه شاهدشت كرج

آب معدني شاه دشت در 35 كيلومتري جنوب كرج واقع شده و‌آب آن داراي سولفات سديك و كلروره كلسيك سرد است. اين آب ها در درمان بيماري هاي دستگاه تنفسي موثراند و به سبب داشتن يد، براي درمان بيماري گواتر نيز مفيد مي باشند.

آبشار اوسون

در منطقه دربند تهران قرار دارد.

چشمة وله - گچسر

اين چشمه در جنوب غربي گچسر و در شمال غربي دهكدة وله قرار دارد و فاصلة آن تا هتل گچسر دو كيلومتر است.
آب چشمه از گروه آب‌هاي بي‌كربناتة كلسيك گوگردي سرد است كه گوگرد آن از احياء سولفات حاصل مي‌شود. اين نوع آب‌ها در درمان بيماري‌هاي جلدي، مجاري تنفسي و روماتيسم‌ها مؤثرند.

چشمة تيزآب

اين چشمه در 53 كيلومتري تهران، در كنار جادة آب‌علي واقع شده است. آب معدني تيزآب با وجود اينكه بازديد كنندگان بسيار دارد اما فاقد امكانات رفاهي مطلوب براي مسافران است.

چشمة گله گيله

اين چشمه، در بالاترين نقطة روستاي شهرستانك در مسير جادة كرج - چالوس قرار دارد و فاصله‌اش تا تهران در حدود 100 كيلومتر است.
ده شهرستانك در 12 كيلومتري جادة اصلي كرج واقع شده است و با دو ساعت پياده‌روي از طريق آن، مي‌توان به «قصر ناصري» كه يادگار عهد ناصرالدين شاه است، رسيد. اين قصر اكنون محل توقف كوه‌نوردان است. در فاصلة كمي از اين بناي ييلاقي، چشمة گله گيله قرار دارد كه يكي از پرآب‌ترين چشمه‌هاي منطقه است و از ارزش تفريحي بسيار مناسبي برخوردار است.

درياچة سد لار

درياچة سد لار در 84 كيلومتري تهران است. اين منطقه به دليل نزديكي به قلة دماوند هوايي خنك و چشم‌اندازهايي زيبا دارد و ورزش‌هاي آبي مانند شنا و اسكي روي آب در اين درياچه امكان‌پذير است.

درياچة سد اميركبير (كرج)

درياچة سد اميركبير، در كيلومتر 23 جاده كرج - چالوس در تنگة واريان است و اهميت بسياري در جلب سياحان و گذران اوقات فراغت دارد، به ويژه آن كه اين درياچه نزديك تهران است.
وسعت درياچه 4000 هكتار است و در مسير رودخانة كرج تشكيل شده است. هواي پيرامون اين درياچه در تابستان‌ها خنك و مطبوع است و انبوهي مسافر، براي گردش و بهره‌گيري از چشم‌اندازهاي زيباي آن به اين منطقه مي‌روند.
در اين درياچه، فعاليت‌هاي ورزشي و تفريحي مانند قايقراني، ماهي‌گيري، اسكي روي آب، شنا و پرواز با كايت انجام مي‌شود.

درياچه‌هاي تار و ممج

درياچه‌هاي تار و ممج روي محور چين‌دار ميان دو رشته كوه قره‌داغ (با ارتفاع 4080 متر) در شمال، و كوه زرين (با ارتفاع 3835 متر) در جنوب واقع شده است. دره‌هايي از هر يك از اين درياچه‌ها منشعب مي‌شود. اين دره‌ها در شرق به سوي فيروزكوه و درة والي‌چاي و در غرب به سوي شهر دماوند كشيده مي‌شوند. اين درياچه‌ها در مدخل كوه و در ارتفاع 2500 متري قرار دارند و سطح آب آنها در فصل‌هاي گوناگون سال تغيير مي‌كند. آب اين درياچه‌ها از رودخانه‌هايي تأمين مي‌شود كه از سمت شمال جريان مي‌يابند. در فصل زمستان، آب درياچه‌ها يخ مي‌بندد و يخبندان در برخي سال‌ها تا ارديبهشت ادامه مي‌يابد. كناره‌هاي درياچه‌ها در بيشتر گستره‌ها شيب‌دار است و عمق آن‌ها به ده‌ها متر مي‌رسد. در تابستان آب اين درياچه‌ها بسيار خنك است. آن قدر كه نمي‌توان در آن‌ها براي مدت طولاني آبتني كرد. آب اين رودخانه‌ها جز در مصب آن‌ها، شفاف و زلال است و چشم‌انداز سواحل و اطراف درياچه بسيار زيباست.
از انتهاي جنوبي درياچة دراز ممج كه بر زميني هموار و بدون شيب جاري است به بهترين وجه مي‌توان استفاده كرد. درياچة لوزي شكل تار نيز منطقة ساحلي كوچكي در امتداد بخش جنوبي خود دارد. مصب رود در شمال غربي واقع است و اطراف آن (در حدود چهار كيلومتر) بيشتر شيب‌دار و در برخي نقاط بيشتر صخره‌اي است.
زمين‌هاي اين قسمت از خار و خاشاك پوشيده شده و بدون درخت است. دسترسي به اين منطقه در تابستان چندان مشكل نيست؛ زيرا تنها در حدود 113 كيلومتر از تهران فاصله دارد و پيش از فيروزكوه از طريق جابان قابل دسترسي است.
اين منطقه داراي آب و هواي كوهستاني است، كه در تابستان هواي به نسبت خنك آن با بادهاي مداوم و شديد در گذرگاه‌ها همراه است. ناحية ساحلي درياچه‌ها كه قابل استفاده‌اند از چند هكتار تجاوز نمي‌كنند. اين ناحيه شبيه دالان دراز با ديوارهاي شيب‌دار است كه چشم‌اندازي زيبا را به وجود آورده است.
درياچه‌ها چشم‌اندازي دلفريب دارند و براي تفريحات آبي از جمله شنا و قايقراني مناسب‌اند. كوهنوردي در دو قلة جنوبي و شمالي مسلط بر درياچه‌ها امكان يك گردش چهار - پنج ساعته را ميسر مي‌كند. از افراز اين قله‌ها مي‌توان چشم‌اندازهايي جذاب و باصفا را ديد.
علاوه بر اين درياچه‌هاي طبيعي، درياچه‌هاي پشت سدها نيز جذابيتي ويژه دارند و براي گذران اوقات فراغت بسيار مناسب هستند.

ساير درياچه ها

ساير درياچه هاي استان عبارتند از: ● درياچه سد جلگه دار، بر روي رودخانه «كردان» در «جلگه دار» كرج. ● درياچه سد ورامين، بر روي رودخانه جاجرود، واقع در بنكوه- كبودگنبد. ● درياچه سد ماملو، بر روي رودخانه جاجرود، واقع در 45 كيلومتري تهران. ● درياچه سد طالقان، بر روي رودخانه شاهرود- طالقان، در فاصله 130 كيلومتري شمال غرب تهران.

رودخانه لار دماوند

اين رودخانه از كوه هاي برف گير و پر باران كلون بستك كه 3000 متر ارتفاع دارد و در خاور و شمال خاوري استان تهران قرار دارد سرچشمه مي گيرد و از همين رو، بسيار پرآب است. اين رود داراي شاخه هاي فراواني مانند دلي چاي، آب باران و سفيدآب است. در دو سوي رود لار، مرتع ها و چراگاه هايي طبيعي وگسترده با حدود 60 كيلومتر درازا و شش تا هفت كيلومتر پهنا وجود دارد، در شاخه هاي رودخانه لار، ماهي قزل آلا فراوان است. روي اين رودخانه يك سد ساخته شده است.

رودخانه تار

رودخانه تار كه 13 كيلومتر طول دارد يك رود دائمي و از ريزابه هاي رودخانه دماوند است. اين رود در دهستان ابرشيوه، شهرستان دماوند جريان دارد و از يك كليومتري باختر درياچه تار،‌ در 13 كيلومتري خاور دماوند سرچشمه مي ‌گيرد. رود تار از دره ميان كوه هاي قره داغ و ميانرود (در شمال) و زرين كوه (در جنوب) رو به باختر روان مي ‌گردد حوضه اين رودخانه درياچه نمك قم، شيب متوسط 7 درصد است.

رود خانه طالقان

رود طالقان كه از كوه هاي كندوان و كهار بزرگ در شمال باختر تهران سرچشمه مي گيرد و سواحل آن به ويژه در بخش هاي بالادست داراي ارزش هاي تفريحي و جهانگردي است. اين رود در دره طالقان به سوي باختر جريان مي يابد و سپس به سفيد رود مي پيوندد. طول اين رودخانه 180 كيلومتر است

رود كرج

رودخانه اي دايمي است كه از قابليت هاي گردشگري بسيار بالايي برخوردار بوده و در شهرستان كرج، تهران، قم و استان هاي تهران و قم جريان دارد. اين رودخانه از مهم ترين مناطق گردشگاهي مردم تهران و شهرستان هاي اطراف است رودخانه كرج از دامنه شمالي كوه آسرا (Asra) و جنوب گردنه عسلك و در 42 كيلومتري شمال خاوري كرج سرچشمه گرفته و پس از عبور از دره ميان كوه تاريكه نو(Tarikehno) (در شمال) و كوه كرچان (Karcan) (در جنوب)، در جنوب روستاي وله (Valeh) با رودخانه ولايت رود مخلوط مي ‌شود و به موازات راه اتومبيل رو كرج ـ چالوس به سمت جنوب مي رود‌ و پس از مخلوط شدن با رودخانه شهرستانك در روستاي پل دو آب تغيير مسير داده و به سوي باختر متوجه مي شود .

ود شور

رود شور از كوه هاي سلطانيه قزوين سرچشمه گرفته و از به هم پيوستن دو رودخانه خزررود و ابهررود و برخي از رودهاي كوچك فرعي ديگر تشكيل مي ‌شود از 6 كيلومتري جنوب باختري حسن آباد (مركز بخش فشاپويه) گذشته و بر شوره‌ زار خاور حوضي سلطان جذب مي ‌گردد و پس از آبياري ابهر، قزوين، ساوجبلاغ و تهران به رودخانه كرج مي پيوندد. اين رودخانه به دليل داشتن نمك در پايين دست، براي كشاورزي مناسب نيست ولي شاخه هايي از آن از امكانات گردشگاهي برخوردار است.

طالقان رود

اين رود از كوه‌هاي كندوان و كهار بزرگ در شمال غرب تهران سرچشمه مي‌گيرد و در درة طالقان به سوي غرب جريان مي‌يابد و سپس به سفيد رود مي‌پيوندد. طول رودخانه 180 كيلومتر است. از شاخه‌هاي مهم آن علي‌زان و خسبان و الموت رود است كه از كوه‌هاي تخت سليمان سرچشمه مي‌گيرند. سواحل آن، به ويژه در بخش‌هاي بالا دست، داراي ارزش‌هاي تفريحي و جهان‌گردي است.

حبله رود

اين رود كه به نام فيروزكوه نيز معروف است از فيروزكوه، سوادكوه و كوه‌هاي شهميرزاد سرچشمه مي‌گيرد. مهمترين شعبه‌هاي آن، نمرود، گرمسار، دلي‌چاي و هوير است. اين رودخانه دشت گرمسار را سيراب مي‌كند و سپس به سوي نمك‌زارهاي شرق حوض سلطان جاري مي‌شود. سواحل سرشاخه‌هاي اين رود ارزش‌هاي گردشگاهي مناسبي دارد.
▫ رود شور يا ابهر رود
رود شور از كوه‌هاي سلطانية قزوين سرچشمه مي‌گيرد و پس از آبياري ابهر، قزوين، ساوجبلاغ و تهران به رودخانة كرج مي‌پيوندد. رود شور با ابهر رود به دليل داشتن نمك در پايين دست، براي كشاورزي مناسب نيست. از شاخه‌هاي آن مي‌توان به ابهر رود، خرقان و خشكه رود اشاره كرد. سرشاخه‌هاي اين رودخانه نيز داراي ارزش‌هاي گردشگاهي است.

درياچة سد لتيان

اين درياچه در 25 كيلومتري شمال شرقي تهران است و با 330 هكتار وسعت روي رودخانة جاجرود ايجاد شده است. درياچه علاوه بر زيبايي‌هاي طبيعي خود محل پرورش انواع ماهي‌ها نيز هست. كرانه‌ها و پيرامون اين درياچه گردشگاهي گسترده است كه مردم از آن بهره مي‌گيرند.

پارك سوهانك

با 200 هكتار مساحت / پارك غزال با 975 هكتار در شمال شرق تهران

پارك جنگلي وردآورد - كرج

پارك جنگلي وردآورد با 1020 هكتار وسعت، دومين پارك جنگلي بزرگ استان است كه در محدوده كوه هاي وردآورد در حد فاصل اتوبان كرج و پادگان سپاه قرار دارد. در سطح استان چند پارك جنگلي ديگر نيز وجود دارد كه بيشتر آن ها كاربرد گردشي دارند. بخشي از جنگل هاي طبيعي استان تهران در نقاط مختلف پراكنده اند. از جمله، جنگل هاي دامنه جنوبي البرز مناطقي مانند كوه هاي تهران و كرج (ورد آورد - دره وازگن) را در بر مي گيرد. گونه هاي مختلف درختي و گياهي مانند پسته، بادام كوهي، داغ داغان، سنجد، تنگرس، گز، ارزن، سماق، سياه دليك و … مهم ترين درختان اين جنگل ها هستند. دامنه هاي جنوبي رشته كوه البرز نيز در فصل هاي مساعد سال از گونه هاي متفاوت گل نسترن و شقايق هاي وحشي پوشيده مي شود وچشم اندازي بسيار بديع و زيبا مي آفريند.

پارك جنگلي لويزان

اين پارك با وسعتي معادل 1100 هكتار كه بيش تر كاربرد تفريحي دارد، از شمال به قوچك، از جنوب به شمس آباد، از باختر به ده لويزان و از خاور به پادگان خاتم الانبياء محدود مي شود. پارك لويزان نيز از گردشگاه هاي بزرگ استان به ويژه شهر تهران است.

پارك جنگلي چيتگر

اين پارك با 1450 هكتار زمين پر درخت و وجود يك پيست دوچرخه سواري، از شمال به زمين هاي چيتگر، از جنوب به اتوبان كرج، از باختر به پيكان شهر و از خاور به منطقه خرگوش دره محدود مي شود. پارك چيتگر از بزرگ ترين پارك هاي جنگلي استان است كه در بيش تر فصل هاي سال از آن استفاده مي شود. اين بوستان فضايي بسيار مطلوب براي گذران اوقات فراغت و استراحت آخر هفته مردم دارد.

ود خانه جاجرود

جاجرود يك رود دايمي است كه 140 كيلومتر طول دارد. اين رودخانه كه در شهرستان هاي تهران، ورامين و قم جريان دارد و از تلاقي رودخانه گرمابدره و ريزابه‌اي كه در روستاي زايگان (zaygan) در 34 كيلومتري شمال خاوري تهران به هم پيوسته‌اند، تشكيل مي ‌يابد. شيب متوسط اين رود 1 درصد و مسير كلي آن جنوبي است. كناره هاي اين رودخانه براي مردم تهران و شهرستان هاي اطراف از ارزش هاي گردشگاهي برخوردار است.

پيست شمشك

پيست ديزين در جاده چالوس در 60 كيلومتري تهران قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 3800 متر است. داراي 23 بالابر و مسير اسكي، سه تله كابين، دو تله سي يژ، هفت تله اسكي و بالابرهاي دوچرخه است. از امكانات آموزشي و زمين هاي تنيس، واليبال، زمين بازي كودكان، پيست اسكي روي چمن نيز برخوردار است و بلندي هايي براي كوه نوردي و راه پيمايي و اسب سواري دارد. هم چنين داراي مسير هايي براي دوچرخه سواري و شش رستوران است. اين پيست زير نظر سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري اداره مي شود.

پيست توچال

پيست توچال در ايستگاه پنج تله كابين توچال، در ارتفاع 3500 متري از سطح دريا قرار دارد. تله كابين توچال كه تا نزديكي قله مي رسد، سه روز در هفته داير است. در انتهاي ايستگاه پنج، كه مجهز به دو پيست اسكي براي ورزشكاران تازه كار و حرفه اي است، چندين رستوران و محل استراحت وجود دارد. اين مجموعه داراي دو تله اسكي بشقابي و تله سي يژ است.

پيست آب علي

اين پيست در جاده هراز به فاصله 50 كيلومتري تهران قرار دارد و ارتفاع آن از سطح دريا 2800 متر است. امكانات آموزشي، اين پيست را مناسب ترين مكان براي يادگيري اسكي تبديل كرده است. اين پيست همچنين داراي يك لژ خانوادگي به نام محمدي و شامل دستگاهي است كه مي تواند 15-14 نفر را به قله ببرد. اين دستگاه در ابتداي پيست ها قرار دارد. پيست آب علي داراي امكاناتي مانند زمين تنيس، سوار كاري، پرش با كايت، هتل وسه رستوران و تيم پزشكي است. زمان مناسب براي اسكي در اين ناحيه اوايل دي تا اواخر اسفند ماه است. برخي از پيست هاي اين منطقه خصوصي اند اما براي استفاده همگان آزاد هستند.

قله توچال

قله توچال است كه 3957 متر ارتفاع دارد، معروف ترين و مرتفع‌ترين كوه شمال تهران است. قله توچال در 7 كيلومتري (خط تقسيم) دربند قرار دارد. اين قله و اطراف آن به علت ارتفاع زياد در بيشتر اوقات سال پوشيده از برف بوده و به خاطر داشتن هواي معتدل و مطبوع در اواخر بهار و تابستان به ويژه روزهاي تعطيل محل تفرجگاه علاقمندان به طبيعت و كوهستان مي باشد.

قله دماوند

قله 5671 متري دماوند به عنوان سمبل عظمت و استواري ايران، با دارا بودن اقليم كوهستاني و ييلاقي و چشمه هاي آب گرم و مناظر و چشم اندازهاي بديع و زيبا همواره جاذب توريست بوده و جمعيت هاي ساكن زيادي را در دامنه هاي خود جاي داده است. قله مشهور دماوند بلند ترين قله رشته كوه هاي البرز است كه در 35 كيلومتري شمال شهر دماوند در محدوده شهرستان لاريجان ودر75 كيلومتري شمال خاوري تهران بزرگ قرار گرفته است. ارتفاع دماوند از سطح درياي مازندران 5636 متر و از سطح دريا هاي آزاد 5671 متر است.
چشمه هاي آب گرم معدني بيشتر در جنوب خاوري كوه قرار گرفته اند و درجه حرارت آب آن ها در حدود 70 تا 80 درجه سانتي گراد است.

پيست شمشك

اين پيست در 58 كيلومتري شمال شرق تهران قرار دارد و 3600 متر از سطح دريا ارتفاع دارد. طول پيست 3000 متر و زمان مناسب براي اسكي در آن، اوايل دي تا پايان ارديبهشت ماه است.
پيست شمشك، پيشتر داراي دو هتل براي اقامت اسكي‌بازان بود كه اينك به خوابگاه تبديل شده‌اند.

پيست‌هاي اسكي

بلندي‌هاي شمالي شهر تهران داراي زمستان‌هاي سرد كوهستاني و تابستان‌هاي معتدل و خنك است. از همين رو، در فصل‌هاي مختلف سال، علاقمندان به ورزش‌هاي گوناگون مي‌توانند ورزش مورد علاقة خود را مانند اسكي و كوهنوردي در اين بلندي‌ها انجام دهند.
اين مناطق در فصل زمستان كه زير پوشش برف قرار مي‌گيرند، جايي مناسب براي ورزش زمستاني اسكي هستند. برف‌گيري اين مناطق به حدي است كه مي‌توان تا پايان فروردين ماه در آن اسكي كرد. در گوشه‌هايي از اين منطقه، پيست‌هاي خصوصي نيز داير است كه امكاناتي مانند تله‌كابين، تله سي‌يژ و تله اسكي بشقابي دارند: پيست دربندسر، ديزين، آب‌علي، شمشك، توچال و خور از جملة اين پيست‌ها هستند.

پناهگاه پلنگ‌چال

اين پناهگاه در ارتفاع 2550 متري از سطح دريا قرار دارد و مسير آن از دركه است. مدت زمان صعود در تابستان در حدود پنج ساعت است. اين پناهگاه داراي خوابگاهي به ظرفيت 70 نفر است.

پناهگاه و قلة كلك‌چال

پناهگاه كلك‌چال در ارتفاع 2600 متري از سطح دريا قرار دارد و ارتفاع قلة آن 3350 متر است. اين پناهگاه داراي سه مسير به نام‌هاي جمشيديه، گلاب دره - باغ افشار و درة وزباد است. زمان صعود در تابستان از هر يك از اين سه مسير در حدود 5/2 ساعت است. اين پناهگاه داراي تأسيسات و تجهيزات آب و برق است و اين امكانات زير نظر وزارت آموزش و پرورش اداره مي‌شود و بيشتر در اختيار دانش‌آموزان مدرسه‌ها قرار مي‌گيرد. در مسير پناهگاه و در خود آن، قهوه‌خانه‌هايي وجود دارد. از اين مكان با دو ساعت كوهنوردي مي‌توان به قلة 3350 متري كلك‌چال رسيد.

پناهگاه شيرپلا

اين پناهگاه در ارتفاع 2750 متري از سطح دريا قرار دارد و مسيرهاي آن عبارت‌اند از سربند، پس قلعه و آبشار دوقلو. مدت زمان صعود به آن بر حسب حركت متوسط در تابستان پنج ساعت است. از شيرپلا تا قلة توچال معمولاً سه ساعت راه است. اين پناهگاه داراي امكاناتي مانند خوابگاه با ظرفيت 150 نفر، ناهارخوري، بوفه، آب لوله‌كشي و برق است.

توچال

دامنة جنوبي البرز كه به كوهستان توچال شهرت دارد، ميعادگاه اصلي كوه‌نوردان و ورزش‌كاران تهران است. مشهورترين و پر رفت و آمدترين پناهگاه و جان‌پناه‌هاي توچال از شرق به غرب عبارت است از كلك‌چال، شروين، شيرپلا، توچال، اسيدكمر، پلنگ‌چال كه همگي آن‌ها مشرف به تهران‌اند. علاوه بر تله سي‌يژ كوچكي كه منطقه دربند دارد، تله كابين توچال داراي بالابر صندوقي است و پيست توچال نيز تنها مكان قابل اسكي روي برف اين منطقه است.
ايستگاه سوم اين تله كابين در 2000 متري، ايستگاه پنج در 3000 متري و ايستگاه هفتم در ارتفاع 3700 متري از سطح دريا قرار دارد.

دماوند

بلندترين قلة رشته كوه‌هاي البرز دماوند است كه 5636 متر از سطح درياي مازندران و 5671 متر از سطح درياهاي آزاد ارتفاع دارد. قلة دماوند در 75 كيلومتري شمال شرق تهران است.
گمان مي‌رود آتشفشان دماوند حدود يكصد هزار سال پيش خاموش شده باشد. يادگار اين آتشفشان پيش از تاريخ، سنگ‌هاي گوگرددار و تكه‌هاي گوگرد ناب و نيز وجود حوضچه‌اي به شعاع 100 متر و عمق 30 متر در قلة قيفي شكل دماوند است كه معمولاً يخ بسته است. درجة برودت هوا در قلة دماوند، در ميانة تابستان - بين ظهر تا ساعت چهار بعدازظهر - در حدود چهار درجه زير صفر است.
دامنة دماوند در ارتفاع 2000 تا 3500 متري يكسره از گل‌هاي شقايق پوشيده مي‌شود. از گستره‌هاي جذاب در محدودة دامنه و كوه‌پايه آن، غار اسك (در سه كيلومتري پلور، خارج از جاده و در مسير صعود به قلة دماوند) و غار گل زرد (يك كيلومتر مانده به پلور، در مسير قله) است.
از ديگر مناطق ديدني آن، ناحية لاريجان است كه داراي فضاي روستايي جذاب و آب گرم معدني است. از دو چشمة آب گرم لاريجان يكي گوگردي است با 2380 متر ارتفاع از سطح دريا و 65 درجه سانتي‌گراد حرارت، ديگري آهن‌دار است كه در سه كيلومتري لاريجان و در ارتفاع 2450 متري قرار دارد. آب معدني اين منطقه در 300 حمام خصوصي و دو حمام همگاني، بسياري از مبتلايان به بيماري‌هاي جلدي، روماتيسم، مجاري تنفسي و عصبي را جذب مي‌كند.
چشمه‌هاي آب معدني روستاي كوهستاني و سردسير اسك در 35 كيلومتري آب‌علي و 80 كيلومتري آمل مشتاقان بسيار دارد. از ديگر مناطق ديدني دماوند، دشت «ورارو» است كه با هشت متر برف در فصل زمستان ركورددار است و در تابستان، جايي بسيار مناسب براي گذران اوقات فراغت است.
مناسب‌ترين راه رسيدن به قله دماوند از طريق روستاي پلور در جادة هراز است. قلة دماوند 26 يال دارد كه چهار مسير آن به عنوان راه‌هاي اصلي شناخته شده است. مسيرهاي پررفت و آمد دماوند عبارتند از:
مسير جنوبي از جاده هراز - پلور - ده‌رينه.
مسير غربي از جادة هراز - پلور - جادة سد لار - دشت ورارو.
مسير شمالي از جادة هراز - آب‌گرم لاريجان - دهنان دل - منطقة چمن - گوسفندسرا.
مسير شمال شرقي از جادة هراز - پلور - آب‌گرم لاريجان - ده گزنك.
منطقه دماوند برخلاف نواحي سرسبز شمال البرز، در تابستان خشك است و از اين رو كوه‌نوردان معمولاً از يخچال‌هاي دامنة كوه براي تهيه آب استفاده مي‌كنند. در ارتفاع 4000 متري، در شمال و شمال شرقي كوه كه در معرض تابش مستقيم آفتاب نيست، يخچال‌هاي پرشماري وجود دارد. كوه‌نوردي در نواحي يخچال‌هاي شمال شرقي دماوند مشهور به «بام برفي» كاري بسيار دشوار و تخصصي است و تاكنون تنها دو بار كوه‌نوردان كار آزموده توانسته‌اند از آن مسير صعود كنند.

كاروان سراي دوقلو

كاروان‌سراي دو قلو، واقع در بازار قديمي‌، از دو قسمت تشكيل شده كه مساحت آن‌ها با يك‌ديگر برابر است و از اين رو نام آن را كاروان‌سراي دوقلو نهاده‌اند. اين مكان در دوره شاه عباس صفوي ساخته شده است و با 400 سال قدمت‌ جزو ابنيه تاريخي شهر ري محسوب مي‌شود. كاروان‌سراي دوقلو در زمان قاجار توسط فردي از بزرگان ري اداره و از آن براي تخليه بارهاي شتر و انتقال نفت از باكو استفاده مي‌گرديد؛

كاروانسراي ديرگلچين

اين بنا در جنوب ورامين قرار دارد و قدمتش به دوره ساساني مي رسد.

كاروان سراي كنارگرد

كاروانسراي كنار گرد در بخش قشافويه (حسن آباد) كنار جاده واقع است. كاروانسرا داراي ساختاري متشكل از گل، گچ و آجر بصورت دو ايوانه ساخته شده و از نظر قدمت به عهد صفويان مي‌رسد.

كاروان سراي شاه عباسي

كاروان‌سراي شاه عباسي در جنوب شرقي ميدان حضرت عبدالعظيم و روبه‌روي مسجد خاتم‌النبيين قرار دارد و مساحت آن حدود 1000 متر مربع است‌.
اين كاروان‌سرا اكنون جزو موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظيم است و به عنوان انبار از آن استفاده مي‌كنند

كاروانسراي ديرگلچين

اين بنا در جنوب ورامين قرار دارد و قدمتش به دوره ساساني مي رسد.

كاروانسراي رباط كريم

اين بنا در مسير جاده تهران ساوه قرار دارد و در دوره ي فتحعلي شاه ساخته شده است.

كاروانسراي عين الرشيد

اين بنا در 152 كيلومتري جنوب تهران و در محدوده ي پارك ملي كوير مركزي ايران است.

كاروانسراي قصر بهرام

اين بنا متعلق به دوره ي صفويه است و در 154 كيلومتري تهران و در 3 كيلومتري عين الرشيد قرار گرفته.

كاروانسراي ينگه امام

اين بنا در دوره ي صفويه بنا شده و در 100 كيلومتري جاده كرج – قزوين قرار دارد.

كليساي سورپ گئورگ

اين كليسا در ميدان وحدت اسلامي ، بازارچه قوام الدوله واقع است. اين كليسا در سال 1790 تا 1795 به عنوان محراب روستا بنا شد و در سال 1835 به كليسا تبديل شد. در مرحله بعد با بازسازي در سال 1882 ، به صورت كنوني درآمد. در آن سال ها ، اين محله به ارامنه اختصاص داشت. هر سال در سالروز گئورگ مقدس در دهه اول مهرماه در اين كليسا مراسم دعا و نيايش برگزار مي شود. روي سنگ قبرهاي نصب شده بر ديوارهاي كليسا نقوش زيبايي ديده مي شود.

كليساي تاديوس بارتوقيموس مقدس

اين كليسا در دروازه حضرت عبدالعظيم ، در جنوب شرقي تهران قرار دارد. بناي كليسا در سال 1808 ميلادي ( 1223 ق) به دست ده خانواده ارمني كه به «جام بـُران» معروف شدند، انجام شد. اين افراد به دستور فتحعلي شاه قاجار از جلفاي اصفهان براي شيشه بري قصرهاي سلطنتي ( كاخ گلستان ) به تهران آمده بودند.
كليساي تاتاوس از قديمي ترين كليساهاي تهران محسوب مي شود كه در داخل آن مقابر و سنگ مزارهاي جالب توجه شخصيت هاي ارمني و مسيحيان اروپايي كه در تهران در گذشته اند، قرار دارد.
مدفن دو استاد كار اصلي بنا در همين كليسا قرار دارد. مساحت تقريبي كليسا 220 متر مربع است و از صحن آن براي تدفين مسيحيان تهران استفاده مي شد.

كليساي تاتاووس

اين كليسادر زمان فتحعلي شاه قاجار در محله ي چال ميدان ساخته شد و داراي نمازخانه اي با پوشش گنبدي شكل و چهار شاه نشين است. محراب و جايگاه پيشواي روحاني در شاه نشين شرقي قرار دارد. اين كليسا از قديمي ترين كليساهاي تهران محسوب مي شود كه در داخل آن مقابر و سنگ مزارهاي جالب توجه شخصيت هاي ارمني و مسيحيان اروپايي كه در تهران در گذشته اند، قرار دارد.

كليساي انجيلي

با گسترش تهران در سال 1284 هـ . ق ارامنه تهران از كليساي كوچك دروازه قزوين كه در سال 1876 م توسط يك مبلّغ مذهبي تأسيس شده بود، تغيير مكان دادند ودر منطقه حسن آباد ، كليساي انجيلي كنوني توسط ميسيون مذهبي آمريكايي ها بنا شد. در سال 1874 م اين كليسا با وسعت بيشتر ، كاربري فرهنگي نيز يافت و مدرسه آمريكايي ها در آن شروع به كار كرد. مدرسه در سال 1319 شمسي به امر پهلوي اول بسته و تأسيسات فرهنگي آن به وزارت فرهنگ ايران واگذار شد.

ساير كليساها

از ديگر كليساهاي تهران بايد از كليساي حضرت مريم، كليساي سورپ تارگمانچاس در وحيديه ، سورپ وارتان حشمتيه ، سورپ گريگور لوساوريچ مجيديه و ميناس مقدس در قريه ونك نام برد

كاخ سعد آباد

سعدآباد در دامنه جنوبي كوه هاي البرز قرار دارد و به علت ييلاقي بودن منطقه در زمان قاجار ، به عنوان محل سكونت تابستاني شاهان مورد استفاده بود. پس از سال 1299 شمسي با الحاق محله هايي چون ترش محله ، شاه محله ، باغ محله ، سفرآباد و قاسم آباد ، اين كاخ وسعت گرفت و به اقامتگاه تابستاني رضاخان اختصاص يافت.
در مجموع 18 كاخ به مناسبت هاي گوناگون در مجموعه سعدآباد احداث شد. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، با تصويب يك لايحه قانوني ، كاخ سعدآباد و نياوران براي آماده سازي جهت بازديد مردم در اختيار وزارت فرهنگ و آموزش عالي قرار گرفت.
وسعت مجموعه سعدآباد بيش از 110 هكتار است.

كاخ فيروزه

كاخ فيروزه كاخ كوچك و زيبايي مشتمل بر تالار بزرگ مركزي و اتاق هاي جانبي آن است. اين بنا در زمان ناصرالدين شاه ساخته شد ؛ داراي ايواني گرد كاخ در كنار استخر آب و در ميان محوطه ي مشجّر است. كاخ فيروزه محل استراحت و ناهارخوري شاهان قاجار هنگام تفريح و شكار بود و از نظر كاشيكاري داخلي و شيوه معماري اثر هنري جالب توجهي به شمار مي رود. اين بنا به قصر فيروزه نيز معروف است. اين محل از نيم قرن پيش در اختيار و تملك زرتشتيان تهران قرار دارد.

كاخ سليمانيه

اين بنا در قرن نوزدهم به دستور سليمان ميرزا فرزند فتحعلي شاه و به استناد « تاريخ عضدي» توسط يكي از معماران سرشناس آن زمان به نام « صدر اصفهاني » كه پدر زن سليمان ميرزا بود در حاشيه شهر كرج آن زمان ساخته شد . بناي دو طبقه و تالار وسيع با دهليز و پلكان و مزين به گچبري هاي نفيس و نقوش بي نظير از آغاز عهد قاجار به اين كاخ ارزش فراوان داده است. اين باغ و كاخ به فرمان فتحعلي شاه « سليمانيه » ناميده شد. كاخ سليمانيه امروزه در مركز شهر كرج واقع شده و در تملك دانشكده كشاورزي كرج قرار دارد.

اخ بهارستان

اين كاخ به وسيله مرحوم « ميرزا حسين خان سپهسالار » در سال هاي پيش از 1300 هـ . ق بنياد نهاده شد و سال هاي متمادي محل تشكيل مجالس ايران بود و هم اكنون به مجلس شوراي اسلامي تعلق دارد .

باغ نگارستان و حوضخانه آن

مجموعه ي قصر و باغ نگارستان بين سال هاي 1232- 1222 هـ . ق در زمان فتحعلي شاه قاجار به دست دو تن از معماران نامي زمان ، استاد « عبدالله خان » و استاد « آقاجاني اصفهاني » بنا شد . اين مجموعه در ضلع شمالي ميدان بهارستان ، يعني در جايي كه امروزه عمارت سازمان برنامه و بودجه واقع است ، قرار داشت.. اين بنا كه به سبك بناهاي دوره زنديه ساخته شده ، اكنون به عنوان ساختمان گنجينه هنرهاي ملي ايران مورد استفاده است.

سر در باغ ملي

در دوراني كه رضاخان وزير جنگ بود- سال 1340 هـ. ق – در مدخل ميدان مشق سابق كه محل تمرينات نظامي قشون عهد قاجار و سلطنت فتحعلي شاه بود ، سر در بلند و باشكوهي ساخته شد.. از آنجا كه پس از اندك زماني بسياري از زمين هاي ميدان مشق به باغ ملي اختصاص يافت ، اين دروازه به سردر باغ ملي معروف شد.
بعدها با ساخته شدن بناهاي پيراموني ، سردر باغ ملي در ميان ساختمان هايي چون پستخانه مركزي و بناي قديمي شركت نفت ايران و انگليس احاطه شد. ساختمان شهرباني كل كشور، وزارت امور خارجه ، موزه و كتابخانه ملك ، موزه ملي ايران و كتابخانه ملي ايران و ... نيز در مراحل بعد ، اين سردر را احاطه كرد.
سردر باغ ملي داراي درهايي بزرگ از جنس فلز آهن و آلياژ برنج است كه يك سال بعد از اتمام بناي اصلي نصب شد. اين دروازه از سه ورودي با طاق هاي هلالي زيبا شكل گرفته است. سردر وسطي بزرگ تر از درهاي طرفين است و هر ورودي داراي در دو لتي است.
قاب كاشيكاري در بالاي طاق بزرگ با دو نقش شير و خورشيد و پرچم ايران به گونه اي قرينه مزين شده است . در يك سوي شير و خورشيد كلمه مقدس « بسم الله الرحمن الرحيم » و در سوي ديگر جمله « نصر من الله و فتح القريب » آمده است.

ارگ تهران

ارگ تهران در زمان ناصرالدين شاه ، شامل محوطه اي بود كه امروزه محدوده بين ضلع جنوبي ميدان امام خميني و قسمتي از خيابان امام خميني ، بخشي از خيابان پانزده خرداد تا چهارراه گلوبندك ، خيابان ناصرخسرو و خيابان خيام از گلوبندك تا خيابان امام خميني را در بر مي گيرد.

ساير ميدان ها

در تهران عهد قاجار پنج ميدان توپخانه ، بهارستان ، ارگ ، پاقاپق و مشق ساخته شد. بعد از آن 12 ميدان ديگر در تهران بنا شد. طراحان ميدان هاي جديد ابتدا مهندسان چك و فرانسه و سپس آلماني و دانماركي بودند. بعدها 150 ميدان كوچك و بزرگ به مرور به اين مجموعه اضافه شد. از 50 ميدان احداث شده در سال هاي اخير ، آفريقا ( آرژانتين ) و بسيج ، بزرگ ترين آنها هستند.