مجموعه سياحتي -تاريخي مشهد

مجموعه معماري – آرامگاهي حرم حضرت رضا (ع)

اهميت و ارزش فراواني كه هم اكنون شهر مشهد از آن برخوردار است . ارتباط مستقيم با بارگاه مطهر رضوي در اين شهر دارد . با توجه به ارزش معنوي و والاي اين بنا ، بهترين و باشكوه ترين هنرهاي اسلامي را در اين مجموعه زيارتي مي توان مشاهده نمود . اين حرم با شكوه و مجموعه تاريخي و هنرمندانه آن شامل صحنها ، ايوانها ، رواقها ، موزه غني و كتابخانه مركزي آستان قدس براي مسلمانان از جنبه ي تقدس از اهميت زيادي برخوردار است و براي آنها مهمترين مكان ديدني و زيارتي محسوب مي شود .

اين مجموعه متشمل بر چهار ايوان مرتفع به نامهاي عباسي - طلا - شرقي ( نقاره خانه ) و ايوان غربي و پنج صحن انقلاب - آزادي - جامع رضوي – جمهوري اسلامي و قدس مي باشد . كاشيكاريهاي زيباي دوره سلجوقيان مزين به آيات كريمه و احاديث جلوه خاصي به حرم مقدس امام رضا (ع) بخشيده است . تمامي قسمت بالايي ديوارها و سقف زير گنبد با مقرنس هاي آينه كاري شده ، تزئين گرديده است . از ديگر آثار با شكوه داخل حرم ، سه محراب زيبا مربوط به قرن هفتم هجري (13 ميلادي) و ضريح طلا پوش روي مضجع امام رضا (ع) است كه با خطوط ثلث نستعليق ، آيات قرآن مجيد و اشعار فارسي مزين شده است .

همچنين اين مجموعه را 24 رواق در بر مي گيرد كه از ميان آنها مي توان به رواق هاي دارالحفاظ – دارالسياده – دارالذكر- دارالسرور – دارالعزه اشاره نمود . به طور كلي حرم امام رضا (ع) در حال حاضر يكي از جامعترين و زيباترين ابنيه معماري جهان اسلام به شمار مي رود و دايره المعارف كاملي از هنر معماري ، كاشيكاري ، آينه كاري ، مقرنس و گچ بري دوره هاي مختلف اسلامي است .

مسجد گوهر شاه

اين بنا عظيم ترين مسجد چهار ايواني ايران است در سال 821 هجري قمري به دستور گوهر شاد آغا همسر شاهرخ تيموري و با معماري قوام الدين شيرازي در مجموعه حرم امام رضا (ع) ساخته شده است . اين مسجد با وسعت 9410 متر مربع داراي چهار ايوان به نامهاي : مقصوره – دارالسياده ، حاجي حسن و آب و هفت شبستان مي باشد . بزرگترين ايوان مسجد ، مقصوره آن است كه با مقرنس كاري و كتيبه خط ثلث بايسنغر ميرزا و كاشيكاري بسيار زيبايي تزئين شده است . از ديگر جلوه هاي جامع گوهرشاد منبر صاحب الزمان است .

موزه مركزي آستان قدس رضوي

اين موزه در سال 1324 ش افتتاح شده و از غني ترين موزه هاي ايران محسوب مي شود . موزه مركزي در ضلع شمال شرقي صحن امام خميني (ره) قرار دارد و مجموعه اي از سكه هاي بي نظير از دوره هاي مختلف تاريخي ، اشياي عتيقه مسي ، سنگي ، طلايي ، مفرغي و ... در آن نگهداري مي شود . همچنين چندين كتيبه تاريخي ، و نسخ ارزشمند تاريخي ديگر در اين موزه در معرض ديد بازديد كنندگان قرار دارد .

امروزه اشياي نفيس و گرانبهاي اين مكان منحصرا در يازده موزه جداگانه به نمايش در آمده است .

مدرسه پريزاد

اين مدرسه كه به "پريزاد خانوم" نديمه گوهرشاد منسوب است به سال 823 ( ه.ق ) در نزديكي مسجد گوهرشاد ساخته شده است . پريزاد مدرسه اي كوچك و 4 ايواني  مشتمل بر غرف و حجرات مي باشد و تزئينات آن عبارت است از : آجر كاري سر در ايوانها و كاشيكاري با نقوش اسليمي بر سر در غرفه هاي�همكف مدرسه .

مدرسه دودر       �                  

اين بنا در جوار حرم مطهر و مقابل مدرسه پريزاد واقع است و بر اساس كتيبه سردر آن  به سال 843 ( ه.ق ) و در دوران حكومت شاهرخ تيموري به همت " غياث الدين خواجه بهادر " ساخته شده است . اين مدرسه 4 ايواني بوده و مشتمل بر غرف و حجرات در دو طبقه ، دو گنبد فيروزه اي رنگ و تزئينات كاشي هاي معرق و يكرنگ شده است . اين بنا در عصر صفوي 1088 (ه . ق) مرمت گرديده است .

تابران توس       �

ولايت توس در قرون پيشين به منطقه اي ميان دو رشته كوه بينالود در جنوب و هزار مسجد در شمال اطلاق مي شده است اين ولايت مشتمل بر چهار شهر " تابران " ، " نوغان " ، " رادكان " ، " تروغبذ " بوده و تابران كه اكنون به توس مشهور است در قرن 4 ( ه.ق ) بزرگترين شهر منطقه محسوب مي شود .

آنچه از تابران توس قديم بر جا مانده عبارت است از : باروي شهر ، ارگ توس ، گنبد هارونيه ، بقاياي مسجد جامع تابران باغ و بناي نوساز آرامگاه فردوسي .

بقاياي مسجد تابران توس

در جريان كاوش هاي باستان شناسي در 150 متري جنوب غربي هارونيه قديمي ترين مسجد موجود در خراسان و يكي از منحصر به فردترين مساجد اوليه ايران كشف گرديد . بقاياي اين مسجد با طول 94 و عرض 53 متر به سبك شبستاني ستون دار اوليه (خراساني) ساخته شده و احتمالا متعلق به اواسط سده پنجم هجري است . امروزه اين مكان بصورت يك سايت باستان شناسي مورد بازديد باستان شناسان قرار مي گيرد .

مقبره الشعرا  

آرامگاه سرايندگان خراساني در ضلع شرقي بلوار پرديس توس مشرف به ميدان ورودي آرامگاه فردوسي واقع است اين مكان با وسعت 2000 متر مربع در سال 1378 احداث شده و بناي نمادين آن استوانه اي است مرمرين با اشعاري كه پيرامون آن ايجاد گرديده است .

حصار و كهندژ تابران توس

بارو و يا حصار توس ديوار عظيمي از خشت و گل است كه حدود 6 كيلومتر بر گرد شهر تابران كشيده شده و امروز در 24 كيلومتري شمال شهر مشهد واقع است . اين بخش از شهر در زمان رونق خود داراي 9 دروازه و 106 برج بوده و در حال حاضر 4 دروازه آن قابل تشخيص است . كهندژ در گذشته شامل ابنيه حكومتي و عمارت شاهي و ... بوده است .

بناي هارونيه

اين مكان تاريخي در حدود 600 متري از آرامگاه حكيم ابولقاسم فردوسي قرار گرفته و منحصرا خانقاه و يا مقبره اي است كه در قرن هشتم هجري بر روي بناهاي كهن شهر تابران بنيان گرديده است . در كنار اين بنا سنگ سياهي به عنوان ياد بود از محمد غزالي از عرفاي قرن پنجم و ششم هجري ديده مي شود .

آرامگاه حكيم ابولقا سم فردوسي

بنا بر روايت "منصور بن حسن" ملقب به ابولقاسم فردوسي�در سال 329 قمري در پاژ بدنيا آمد گويند وي از نجيب زادگان توس و از طبقه ي دهقانان بود. فردوسي چهل ساله بود كه كار هزار بيت سروده "دقيقي توسي" دنبال نموده وي نظم داستانهاي ملي را آغاز و آن را با شصت هزار بيت به اتمام رساند، در شصت و پنج سالگي زمينه ارتباطش با سلطان محمود فراهم آمد اما اين رابطه حسنه چند سال بيشتر دوام نيافت. سرانجام فردوسي سالهاي پاياني عمر خود را بي نوايي به سر برد تا اينكه به سال 411 و بنا به قولي416 ق در توس در گذشت. بناي فعلي آرامگاه وي پس از يك سلسله تحولات معماري با زير بناي 945 متر مربع در سال 1345 ساخته شده است .

مقبره امير غياث الدين ملكشاه (مسجد 72 تن)

اين اثر تاريخي كه در بازار بزرگ واقع شده، از بناهاي قرن نهم هجري قمري و مشتمل بر فضاي چهار طاقي گنبد دو پوش، دو مناره و يك ايوان است. بناي كنوني ابتدا مقبره اي بوده كه "امير غياث الدين" بين سالهاي 807 تا 817 ق براي خود بنا كرد و در دوره هاي بعد به مسجد تبديل شده است. در حال حاضر اين اثر تاريخي به "مسجد هفتاد و دو تن" معروف است .

مصلي پا ئين خيابان

اين بنا در قسمت شرقي شهر مشهد در حاشيه بلوار مصلي واقع شده و تاريخ بنيان آن 1087 ق است. ساختمان اين بنا از يك ايوان بلند، دو رواق در طرفين و يك گنبد آجري تشكيل شده و داراي كاشيكاريهاي معرق و مقرنس هاي گچي است. مصلي تاريخ پايين خيابان در آينده نزديك به مجموعه فرهنگي – تاريخي تغيير كاربري خواهد داد.

چهار طاقي بازه هور

اين بناي سنگي متعلق به دوره ي "ساساني"، در فاصله تقريبي 80 كيلومتري جنوب شهر مشهد و در مجاورت روستاي رباط�سفيد در كنار جاده قديم مشهد -  تربت حيدريه واقع شده است. بناي "بازه هور" داراي سه ورودي و يك گنبد مرتفع است .

گنبد سبز

بناي تاريخي گنبد سبز در خيابان آخوند خراساني و در وسط ميداني به همان نام واقع شده است. وجه تسميه بنا گنبد مزين به كاشيكاري فيروزه اي متمايل به سبز آن مي باشد. پلان گنبد سبز 8 ضلعي و داراي 4 ايوان است. علاوه بر ايوان ها و طاق نماها، كاشيكاري زيباي آن به بقعه جلوه اي خاص بخشيده است. گنبد سبز ، مدفن "شيخ محمد مومن" عارف مي با شد كه احتمالا در سال 1036 ق بنيان و در سالهاي 1055 و 1058 ق تكميل و تزئين شده است .

باغ خوني

در اوايل قاجاريه، در بخش جنوبي خارج از حصارهاي شهر مشهد نمادي از باغ ايراني با وسعت 6/5 هكتار ساخته شده كه به "باغ خوني" و يا بواسطه وجود چشمه اي در آن به "باغ چشمه" موسوم گرديده است . اين باغ داراي سه عمارت مستقل بوده كه دو ساختمان آن تخريب شده است. بنا بر روايات تاريخي در سال 1330 ش / 1912 ميلادي از اين باغ مسجد گوهر شاد را به توپ بسته اند اين مكان در ضلع شمال شرقي ميدان بسيج و در محدوده خيابان عنصري واقع است .

مدرسه ميرزا جعفر

اين مدرسه در ضلع شمالي صحن انقلاب واقع گرديده و از بناهاي با ارزش دوره صفويه به شمار مي آيد كه به سال 1059 ( ه.ق ) به همت شخصي به نام "ميرزا جعفر سروقدي" ساخته شده و سال 1285 ق با كاشي هاي معرق و سبك معماري بسيار ممتازي تزئين گشته است .

مدرسه نواب (صالحيه نواب)

اين بنا به همت "ابوصالح رضوي" در دوره سلطنت شاه سليمان صفوي به سال 1082 ق بنا شده است .�مدرسه نواب در خيابان شيرازي مشهد واقع گرديده كه پس از تغييرات معماري، بناي فوق شامل 2 طبقه با 75 حجره مي باشد كه با كاشي هاي الوان وزين گرديده است .

پاژ

"پاژ" نام زادگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي و روستايي است واقع در تقاطع جاده كارده به كلات نادري و 15 كيلومتري شمال جاده شهر مشهد. در ميانه ي روستاي "پاژ" و در 700 متري شمال غرب آن دو تپه ي باستاني به چشم مي خورد كه به آثار و بقاياي "پاژ" قديم معروف مي باشد و مويد تداوم مدنيت اين منطقه در سده هاي اوليه بعد از اسلام تا قرن نهم و دهم هجري است .

آرامگاه نادر شاه افشار

نادر شاه افشار اولين پادشاه از سلسله افشاريان است كه در زمان خود با رشادت و پايمردي ايران را از انحطاط صفويان و تسلط افغان ها نجات بخشيد. اما به خاطر تند خوييهايي كه در آخر عمر دچار شده بود، در سال 1160 ق به دست سرداران خود كشته شد. او كه در زمان حيات خود آرامگاهي شبيه به تاج محل هندوستان تدارك ديده بود. نتوانست ساختمان آن را به پايان برساند. بناي كنوني آن در سال 1340 هجري شمسي به اتمام رسيد. اين بنا مشتمل بر اطاق آرامگاه، تالار موزه، ايوانها، راهروها، تالار پذيرايي، باغ و جوي هاي سنگي و آب نماهاي زيبا است. مجسمه مفرغي نادر سوار بر اسب، با طراحي استاد ابوالحسن صديقي، هنرمند معاصر ايراني ساخته شده كه ريخته گري آن در ايتاليا انجام شد و هم اكنون متصل به آرامگاه است .

مقبره پير پالان دوز

اين مقبره متعلق به محمد عارف عباسي، از عرفاي قرن دهم هجري است و در شمال شرقي مجموعه حرم مقدس حضرت رضا (ع) قرار دارد. بناي مزبور چهار ضلعي بوده و داراي گنبد پيازي شكل و ايوان آجري زيبايي است. در داخل بقعه نگاره ها و بقاياي نقاشي هايي از دوران صفويه وجود دارد. بنا با كاشي هاي ساده فيروزه اي رنگ تزئين شده است. تاريخ ساخت بنا مربوط به سال 985 هجري قمري مي باشد .

مصلي طرق

اين بنا در جنوب شرقي مشهد در روستاي طرق واقع شده است. مصلي "طرق" مشتمل بر يك ايوان بلند مركزي، ايوانچه هايي در طرفين، محراب و اتاقهاي گوشوار است. تزئينات اين بنا منحصر به كتيبه خط ثلث ، قابها و كاربند هاي گچي بر سقف ايوان مي باشد اين مصلي تاريخي در سال 837 ق بنيان گرديده است .

رباط طرق

اين رباط دو ايواني در ابتداي جاده مشهد – نيشابور قرار دارد و شامل دو كاروانسرا متعلق به عهد صفويه و قاجار مي باشد اهميت اين رباط�از آن جهت است كه عموما�بعنوان آخرين منزل شهر مشهد محل وداع و استقبال محسوب مي شده است .

حمام مهدي قلي بيك (حمام شاه)

 در راسته بازار بزرگ و نزديك به "مسجد هفتاد و تن" امروزي فضاي حمام قديمي مهدي قلي بيك قرار دارد كه به سال 1027 ق و به همت "مهدي قلي بيك" امير آخور باشي�شاه عباس صفوي ساخته شده است. حمام مزبور مجموعه اي از فضاهاي متعدد بوده و بزرگترين و زيباترين بخش آن بخش "بينه" حمام با هشت ستون و تزئينات نقاشي است. امروزه اين مكان بعنوان موزه مردم شناسي آستان قدس پذيراي علاقه مندان مي باشد .

چهار طاقي چلاقد

اين بنا در حدود يك كيلومتري روستاي چلا قدو در فاصله 30 كيلومتري جنوب شرقي مشهد واقع شده است.ساختار معماري بنا با زير بناي تقريبي 86 متر مربع بر روي نقشه اي چهار ضلعي با شالوده اي از سنگ و ديوارهاي آجري شكل گرفته است. بر فراز اين بنا گنبدي مدور و دو پوسته قرار دارد و به نظر مي رسد بنيان معماري آن در دوره تيموري شكل گرفته باشد .

راه كهنه فاضل

تمامي راههايي كه از جنوب، جنوب شرقي و شرق در مسير راه زيارتي – مذهبي به مشهد منتهي مي گرديد در محلي به نام "طرق" به هم مي پيوستند. اين راه بصورت گذرگاهي است با عرض متغير بين 2 تا 6 متر كه در شيب هاي تند با پلكان هايي كه ارتفاع و عريض امكان تردد را با وسايل بي چرخ نظير كجاوه، پالكي، عماري و ... فراهم مي كرده است. راه كهنه فاضل در جوار روستاي ده غيبي قرار گرفته و مربوط�به قرون اوليه اسلامي است .

ميل اخنگان (برج اخنگان)� 

اين بنا در 22 كيلومتري شمال مشهد و در 12 كيلومتري آرامگاه فردوسي قرار دارد. ساختار معماري ميل اخنگان برج مقبره اي است هشت ضلعي با گنبد مخروطي كه به دوره تيموري و قرن نهم هجري قمري تعلق دارد. از جمله عناصر تزئيني اين بنا طرحهاي آجر كاري بسيار زيبا و هنرمندانه است .

كتيبه خان تاشي   

در 25 كيلومتري جاده مشهد به سوي كلات بر سطح صخره اي در مجاورت راه و در كارده سنگ نگاشته موسوم به " خان تاشي " قرار دارد كه نام آن واژه اي تركي و داراي ده سطر به طول يك متر است . مضمون اين كتيبه اشاره به عزيمت " شيبك خان ازبك " در سال 916 ( ه . ق ) به حدود توس دارد .�

سنگ نگاره (شتر سنگ)

اين سنگ نگاره بر كنار راه مشهد – شانديز نزديك به روستاي "درخت بيد" واقع شده است و بر روي سنگهاي بزرگي موسوم به "شتر سنگ" نقش بسته است. بر اين سنگ نگاره نقوشي از قبيل شير، بز كوهي، گاوميش و انسان ديده مي شود كه مي توان قدمت آنها را به دوران نوسنگي نسبت داد .

خانه ملك

اين بنا در خيابان امام خميني مشهد واقع شده و يكي از نمونه خانه هاي زيباي بر جا مانده از دوران انتقال معماري در اواخر عصر قاجاري محسوب مي شود. بناي مزبور در گذشته بسيار وسيع تر بوده اما اكنون تنها بخش بيروني آن بر جاي مانده كه شامل دو طبقه است. طبقه بالايي داراي سقف مشبك و منبت كاري شده چوبي و شومينه گچبري زيبايي ست. خانه ملك امروزه مركز هنرهاي سنتي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خراسان رضوي است .

رباط ويراني (موزه مردم شناسي)

اين رباط در راه تابستاني نيشابور به توس واقع شده ودر دوره تيموري بنيان گرديده و از نوع رباط هاي سرپوشيده و فاقد حياط مركزي مي باشد. اين بنا به همت سازمان ميراث فرهنگي صنايع دستي و گردشگري

خراسان رضوي به يكي از مكانهاي فرهنگي گردشگري شهرستان مشهد تغيير كاربري داده است. رباط ويراني در شش كيلومتري جاده مشهد به سمت محور گردشگري شانديز قرار دارد. داخل اين رباط بعنوان موزه مردم شناسي روزانه پذيراي گردشگران بيشمار است .

آرامگاه خواجه ابا صلت

اين بنا در جنوب شرقي مشهد و در 14 كيلومتري اين شهر واقع است. بناي اصلي بقعه چهار ضلعي است و از هر سو بوسيله چهار در به بيرون ارتباط مي يابد. تزئينات كاشي هفت رنگ، دو رواق مستطيلي شكل و آينه كاريهاي اين بنا زيبا و ديدني است. بناي مزبور مدفن خواجه اباصلت هروي خادم و محرم حضرت رضا (ع) است .

گنبد خشتي

اين بنا در ميدان طبرسي مشهد، در چهار سوق نوغان واقع شده و مدفن امير سلطان غياث الدين محمد بن امير طاهر الموسوي است كه نسبت شريفش با هفده واسطه به حضرت موسي بن جعفر (ع) مي رسد .

كالبد اين آرامگاه خشتي است و به همين سبب آن را گنبد خشتي مي نامند. اين بقعه از نظر معماري مشتمل بردو بخش بهم پيوسته است كه شامل فضاي زير گنبد به صورت شاه نشين و هشتي ورودي مي باشد. بنا بر شواهد بنيان اوليه اين بنا در دوره تيموري صورت گرفته و در عصر صفوي و قاجار نيز تكميل و تزئين شده است .

آرامگاه امام زادگان بي بي صنوبر و مير سبحان ولي        

از جمله اماكن مذهبي�و زيارتگاههاي شهر مشهد بايد به مقبره "امام زادگان بي بي صنوبر" و"مير سبحان ولي" اشاره نمود. اين بنا در 32 كيلومتري جاده مشهد به سد كارده واقع شده است و بر مبناي روايات، مدفونين در اين بنا از منسوبين حضرت امام موسي بن جعفر (ع) مي باشد .

 بناي امام زادگان هاشم و محتشم (ع)

در فاصله 55 كيلومتري شهر مشهد در روستاي "پيوه ژن" توقفگاهي قرار دارد كه از ديدگاه گردشگري مذهبي حائز اهميت است. اين مكان منسوب به مدفن امام زادگان هاشم و محتشم (ع) از نوادگان حضرت امام موسي بن جعفر (ع) مي باشد .

آرامگاه خواجه ربيع

اين بنا در انتهاي خيابان خواجه ربيع مشهد در ميان باغي بزرگ و با صفا واقع شده و متعلق به دوره صفويه است. "ربيع بن خثيم" از اصحاب پيامبر بزرگ اسلام (ص) بوده كه در آغاز خلافت حضرت علي (ع) والي قزوين بوده است. سال درگذشت او را 61 تا 63 هجري قمري نوشته اند. بناي اين بقعه به در خواست شيخ بهايي عارف و شاعر نامدار ايراني و به دستور شاه عباس صفوي ساخته شده است .

آستانه مباركه سيد ياسر و سيد ناصر (ع)

در امتداد دره بند گلستان و در 5 كيلومتري غرب شهر مشهد در ابتداي روستاي گلستان بنايي تازه ساز با نماي امروزي و آراسته به كاشي هاي معرق قرار دارد كه اين مكان آستان مباركه امام زادگان سيد ياسر و سيد ناصر (ع) از فرزندان ذكور حضرت موسي كاظم (ع) است عمده زائرين اين آستان مقدسه از مسلمانان كشور هاي عربي حاشيه خليج فارس مي باشند .

آرامگاه امام زاده سيد محمد علوي     

 بناي اين آرامگاه در فاصله 45 كيلومتري جاده مشهد به تربت حيدريه و در حاشيه آن بر روي يك بلندي واقع شده است. بنا بر اقوال امام زاده سيد محمد علوي از نوادگان حضرت امام موسي بن جعفر (ع) است.

بقعه امام زاده سيد عبدالعزيز (ع)

بقعه امام زاده سيد عبد العزيز در فاصله 34 كيلومتري جنوب غربي مشهد و در بخش احمد آباد، روستاي ده سرخ واقع شده است. اين بنا در ضلع شمالي روستاي ده سرخ قرار گرفته و بنا بر روايات مدفن امام زاده عبد العزيز برادرزاده امام رضا (ع) مي باشد و احتمالا بقعه كنوني در عصر قاجار بنيان نهاده شده است .

آستانه مقدس امام زاده يحيي (ميامي)

اين بقعه متبركه در جاده مشهد – به فاصله 55 كيلومتري از شهر مشهد و يك كيلومتري از روستاي "ميامي" قرار گرفته است. وي از فرزندان و نوادگان امام زين العابدين (ع) است كه در سال 125 ه.ق�به شهادت رسيده است. اين آستان متبركه همه روزه پذيراي گردشگران مذهبي است .

تخت امام و چشمه امام

تخت امام زميني به وسعت 600 متر مربع است كه در 34 كيلومتري جنوب غربي مشهد است در روستاي ده سرخ و در فاصله ي چند متري از چشمه امام قرار دارد. اهالي روستاي ده سرخ معتقدند تخت امام همان مكان مقدسي است كه حضرت رضا (ع) با ياران خود در آن جا نماز به پا داشتند و از كرامت ايشان قطعه زميني كه روي آن ايستاده بودند حركت كرده و كمي از زمين هاي اطراف متمايز شده است همچنين بنا به روايات در راه توس، حضرت رضا هنگام نماز ظهر به قريه الحمرائ (ده سرخ) مي رسد، ايشان به قصد وضو با دستان مبارك زمين را حفر نمودند و در اين حال آب از زمين جوشيدن مي گيرد. اهالي ده سرخ بر اين باورند كه آب چشمه امام شفا بخش است .

آرامگاه خواجه مراد

اين مكان در 12 كيلومتري جنوب شرقي مشهد، در دامنه كوه در كنار چشمه آبي قرار دارد. بنا شامل تعدادي اتاق، گنبد و دو مناره است. در داخل اتاق اصلي آينه كاريهاي زيبايي ديده مي شود. اخيرا ابنيه جديد و فضاهايي با كاربريهاي گوناگون به اين مجموعه افزوده شده و تسهيلاتي نيز براي گردشگران�مذهبي فراهم آمده است .

پارك ملت

اين بوستان كه در غرب مشهد و در ابتداي بلوار وكيل آباد واقع شده با وسعت تقريبي 72 هكتار  بزرگترين و مهمترين مكان تفريحي در مشهد مي باشد، پارك ملت داراي امكانات�بهداشتي، مسجد، شهر بازي، ميادين ورزشي، مجتمع فرهنگي – هنري امام رضا، كتابخانه و استخر شنا مي باشد .

مجموعه فرهنگي تفريحي كوهسنگي

كوه سنگي مشهور ترين و زيبا ترين گردشگاه مشهد مي باشد كه در انتهاي خيابان شريعتي مشهد قرار دارد. آب قنات گناباد به استخر وسيع كوهسنگي مي رسد و گلكاري ها و درختكاريهاي كوه سنگي و محوطه سازيها بر زيبايي آن افزوده است. همچنين قرار است در آينده موزه خراسان بزرگ نيز در اين مكان احداث گردد. بازار هنر از ديگر جلوه هاي اين مجموعه است .

باغ ملي

اين بوستان كوچك در يكي از خيابان هاي قديمي مشهد موسوم به "ارگ" قرار دارد گويا در گذشته "ارگ شهر" در اين مكان بوده و آب قنات ركن آباد نيز از ميان همين باغ عبور مي كرده است. اين بوستان در سال 1345 ش توسط " حسين ملك " به شهر داري مشهد واگذار گرديد. در اين باغ علاوه بر گلكاري و گياهان متنوع، مجموعه اي براي بازي كودكان نيز وجود دارد .

پارك پرديس قائم�        

اين پارك در شمال مشهد واقع گرديده واز جنوب به بلوار صد متري قائم محدود شده است. اين مكان علاوه بر دارا بودن گونه هاي گياهي بسيار، داراي ساختمان موزه ايراني، مكان بازيهاي كامپيوتري، آلاچيق، بوفه و آبنماي موزيكال است .

پارك ميرزا كوچك خان

پارك مزبور در حاشيه خيابان دانش شرقي واقع شده و 32325 متر مربع مساحت دارد. اين مكان از امكاناتي مانند شهر بازي، كتابخانه عمومي و ميادين ورزشي سود مي برد .

پارك امت        

پارك امت در انتهاي سي متري طلاب با 30300 متر مربع وسعت قرار گرفته است. اين پارك با انواع گونه هاي گياهي مزين شده و داراي شهر بازي كوچكي مي باشد .

وكيل آباد

 يكي ديگر از تفريحگاههاي قديمي شهر مشهد منطقه اي است بنام وكيل آباد كه در گذشته از املاك حاج حسين ملك بوده است. از مهمترين ويژگيهاي اين مكان وجود درختان سر به جنگل كشيده چنار و كاج مي باشد امروزه با ايجاد معابر و محوطه سازي داخل مجموعه، پياده روي و نظاره طبيعت زيباي آن و استفاده از فضاي مطبوع آن به آساني صورت مي گيرد .

باغ وحش وكيل آباد

در جنوب غربي مشهد و هم جوار با پارك جنگلي وكيل آباد، باغ وحش وكيل آباد، تنها باغ وحش مشهد و استان خراسان رضوي قرار دارد. اين باغ وحش داراي حيوانات گوشتخوار، علف خوار، آبزي، خزنده و پرندگان مختلف است .

كوهستان پارك شادي

اين پارك در دامنه تپه هاي شمال و غرب باغ وكيل آباد واقع شده و در حدود 18 هكتار وسعت دارد . كوهستان پارك شادي داراي امكانات تفريحي، شهر بازي، اورژانس، بانك، فوريت هاي پليسي، غرفه هاي فروش مواد خوراكي و پاركينگ مي باشد .

طرقبه

طرقبه يكي ديگر از گردشگاههاي بزرگ و طبيعي مشهد است كه از غرب به كوههاي بينالود و از شمال به كوه تخت رستم محدود مي شود. وجود چشمه سارها و درختان فراوان آن را بصورت نقطه اي بسيار خوش آب و هوا و تفريحي در مشهد تبديل نموده است. اين منطقه ييلاقي داراي تابستان هاي با آب و هواي خنك و مطبوع است .

شانديز

اين مكان يكي از نواحي ييلاقي مشهد است كه در بخش طرقبه و در فاصله 20 كيلومتري غرب آن با چشمه سارها و باغ هاي فراوان، فضاي سر سبز و رود خانه، چشم انداز بي بديلي به اين منطقه بخشيده است .

اين ناحيه يكي از مناطق عمده توليدات صنايع دستي و بومي نظير پوشاك چرمي و پوستي، اشياء چوبي و انواع بافتهاي گياهي مي باشد. شانديز همچنين داراي رستوران ها، سفره خانه ها و اقامتگاههاي تفريحي حاشيه اي است .

جاغرق

روستاي ييلاقي جاغرق در 21 كيلومتري شمال غربي مشهد و در فاصله 7 كيلومتري جنوب غربي طرقبه واقع شده است. جاغرق داراي آب و هواي معتدل كوهستاني، باغ هاي ميوه و دره هاي سرسبز و پر آب مي باشد. اين ناحيه اقامتگاههاي موقت و رستوران هايي براي استراحت و تفريح گردشگران دارد.

نغندر

روستاي نغندر از توابع بخش طرقبه و در فاصله ي ده كيلومتري آن واقع شده است اين روستاي سر سبز و آباد با چشم انداز هاي طبيعي شگرف در دامنه هاي شمالي كوههاي بينالود قرار گرفته است .

روستاي كنگ (ماسوله دوم)

روستاي كنگ در دامنه كوه هاي بينالود و در قسمت جنوبي اين رشته كوه به فاصله 22 كيلومتري شمال غربي طرقبه واقع شده است. كنگ با داشتن چشم اندازهاي كوهستاني، چشمه سارها و اشجار گوناگون بر دامنه كوهپايه اي زيبا، همواره مورد علاقه كوهنوردان بوده است. معماري روستايي كنگ شباهت بسيار زيادي به بافت معماري ماسوله دارد.

عنبران      �    

روستاي عنبران در 26 كيلومتري مشهد و به فاصله يك كيلومتري طرقبه واقع شده است. مناظر سرسبز با پوشش گياهان خوش بو باعث شده اين روستاي ييلاقي را عنبران بنامند. اين منطقه ي ييلاقي داراي واحد هاي پذيرايي و رستوران هاي متعدد و اقامتگاهاي مناسب براي گردشگران مي باشد .

حصار

روستاي حصار در مسير مشهد به طرقبه و بعد از بند گلستان واقع شده و داراي باغ هاي وسيع، آب و هواي مفرح و چشم اندازهاي زيبا مي باشد .

بند گلستان

از جمله آثار تاريخي مشهد، سدي قديمي معروف به بند گلستان است كه در 12 كيلومتري غرب مشهد و در حدود 4 كيلومتري طرقبه واقع شده است. اين بند از آثار دوران تيموري مي باشد. از امكانات موجود در بند گلستان مي توان به رستوران، قهوه خانه و مجموعه قايقراني آن اشاره كرد .

رودخانه و دره كشف رود�

طول اين رود خانه كه در دره كشف رود جريان دارد حدودا 290 كيلومتر است. اين پديده طبيعي از كوههاي هزار مسجد و بينالود سرچشمه مي گيرد و پس از طي مسافتي در پل خاتون سرخس به هريرود مي ريزد .

سد طرق

اين سد در 14 كيلومتري جنوب شرقي مشهد بر روي رودخانه طرق و در نزديكي بند قديمي طرق قرار دارد. سد طرق از نوع بتوني با دو قوس متقارن متشكل از 22 بلوك به عرض 14 متر است. بناي اوليه اين اثر متعلق به دوره تيموري است .

چشمه كراب

اين چشمه در 49 كيلوكتري مشهد – نيشابور قرار گرفته است و خواص درماني و پزشكي فراواني دارد.

 آب معدني اين چشمه در ازدياد ترشحات بزاق، معده، صفرا، پانكراس (لوزالمعده) بسيار موثر است .

زشك

اين روستا در امتداد جنوب شرقي رشته كوه بينالود و در سرچشمه دره شانديز، 48 كيلومتري با مشهد فاصله دارد. امروزه زشك يكي از با صفاترين مناطق ييلاقي اطراف مشهد محسوب مي شود.

آندروخ

روستايي خوش آب و هوا از حومه تبادكان است كه در 33 كيلومتري شمال شرقي مشهد و در مسير كلات نادري واقع شده است. اين مكان يكي از تفريگاهها و پايگاههاي ورزشي، ويژه كوهنوردان و صخره نوردان اطراف مشهد است. دره اندروخ با ديوارهاي سنگي بلند احاطه شده و داراي غاري با دهانه بزرگ است .

دره آل

اين دره در نزديكي روستاي آل، در45 كيلومتري شمال شرقي مشهد و در مسير جاده كلات واقع شده است.

دره آل، دره عريض با جريان آبي است كه از كوههاي هزار مسجد سرچشمه مي گيرد. دره انجير يكي از جاذبه هاي دره آل است كه پوشيده از درختان انجير وحشي مي باشد .

رودخانه و سد كارده�

اين رود خانه و سد در فاصله20 كيلومتري جاده مشهد به كلات قرار دارد و در اطراف خود مناظر طبيعي شگفت انگيز و بديعي را خلق كرده است. سد كارده توانايي ذخيره نزديك به 44 ميليون متر مكعب آب را دارد .

غار مغان

اين غار در 75 كيلومتري مشهد و در جنوب روستاي مغان قرار گرفته است. فسيل هايي كه در اين غار پيدا شده، متعلق به دوران دوم زمين شناسي است. غار مغان داراي دو دهانه در جنوب و در شرق است و ارتفاع آن از سطح دريا 2910 متر مي باشد. هرچه به درون غار مي رويم ارتفاع دهانه غار بيشتر و شيب آن نيز فزوني مي يابد. درون غار شعبات و تونل هايي وجود دارد كه به هم راه دارند و در قسمتي از آن نيز آب ديده مي شود.

غار هندل آباد

در بخش تبادكان و به فاصله 45 كيلومتري مشهد قرار گرفته است. اين غار با دهانه اي كوچك، طملي قريب به 60 متر دارد و با ستون هاي استالاگتيت و استالاگميت زيبايي خاصي دارد .

غار كارده  �

اين غار به فاصله 50 كيلومتري شمال مشهد و در 3 كيلومتري روستاي كارده قرار گرفته است. عرض آن تقريبا يك تا سه متر و طول اين پديده به بيش از يكصد متر مي رسد  كوهنوردان در درون آن اسكلت هايي قديمي يافته اند .

بند فريمان

اين بند در 10 كيلومتري جنوب فريمان قرار دارد. قدمت بناي اوليه آن به دوره تيموري باز مي گردد. ليكن در زمان پهلوي باز سازي شده و در بخش هايي به آن الحاق گرديده است. منطقه اطراف آن از آب و هوايي دلپذير برخوردار است .

چشمه سبز

اين منطقه در 60 كيلومتري غرب مشهد و در دامنه كوههاي بينالود قرار گرفته است چشمه سبز با هواي سرد و پاكيزه در تابستان يكي از مكان هاي ييلاقي مشهد بشمار مي رود .

چشمه گيلاس (گلسب)

نام قديمي اين مكان گلسب بوده و در فاصله ي 50 كيلومتري شمال غربي مشهد و 21 كيلومتري غرب آرامگاه فردوسي قرار گرفته است. در عهد تيموري به همت امير عليشير نوايي، آب از اين چشمه به سوي شهر مشهد هدايت شده و از صحن عتيق مي گذشته است .

چشمه آب گرم شاهان گرماب

اين چشمه در 53 كيلومتري شهر فريمان و بر فراز تپه اي قرار گفته است. چشمه ي آب گرم شاهان در حدود 48 درجه سانتيگراد حرارت دارد و در بهبودي امراض پوستي بسيار موثر است .

مسجد كبود گنبد

اين مسجد زيباي تاريخي در شهرستان "كلات" و در فاصله حدود 145 كيلومتري شمال مشهد واقع شده است. كبود گنبد بنايي 4 ايواني است كه گنبد دو پوسته كاشيكاري شده اي بر فراز آن خود نمايي مي كند .

 عمارت خورشيد     

عمارت خورشيد كه از آن به عنوان "مقبره نادر" نام برده مي شود در 145 كيلومتري مشهد قرار گرفته و اقتباسي از گور تيمور در سمرقند است. اين بنا، مقبره اي مربوط به دوران ايلخاني بوده كه در زمان افشاريه بناي كنوني بر شالوده ي آن ساخته شده است. عمارت مذكور داراي زير زميني متشكل از هشت فضاي پيوسته يك سردابه و فضاي آرامگاهي بر روي سكوي هشت ضلعي مي باشد. موزه مردم شناسي كلات نيز در طبقه پائين اين بنا جهت بازديد علاقه مندان مهيا است .

مجموعه كلات نادري

كلات نادري واقع در 145 كيلومتري شمال مشهد و توسط رشته كوه مرتفع حصار شده است. آثار اين منطقه به دوره نادر شاه افشار تعلق دارد و شامل برج هاي ديده باني اطراف كلات، كتيبه نادري كه به زبان تركي و فارسي به خط نستعليق در بدنه كوه تراشيده شده، عمارت خورشيد، تخت دختر و چندين دروازه ورودي مي باشد .

رباط شريف

رباط شريف كاروانسراي تاريخي بين مشهد و سرخس، در شش كيلومتري جنوب روستاي"شورلق" قرار گرفته و متعلق به دوران سلجوقيان است. اين بنا از بيرون مانند قلعه اي مستحكم و بعنوان يك كاخ رباط داراي دو صحن و چهار ايوان به شكل چليپا مي باشد. آجر چيني و كتيبه هايي كه در اين بنا به چشم مي خورد، جلوه اي خاص دارند .

 �