موزه تخصصي ايلخاني مراغه ساختمان موزه مراغه و بناي يادبود روي مزار اوحدي مراغه اي شاعر قرن هفتم و هشتم هجري قمري بين سالهاي 53 تا 57 بوسيله انجمن آثار ملي اجرا شده است. اين محل در سال 1363 مقارن با تشكيل سازمان ميراث فرهنگي كشور به موزه مقدماتي مراغه تبديل و با آثار عرضه شده از دوره هاي مختلف تاريخي براي بازديد عموم داير گرديد. موزه مراغه در سال 75 در جهت هدفمندي آثار خود و به لحاظ اهميت نقشي كه اين شهر در دوره ايلخاني داشته، به عنوان موزه تخصصي ايلخاني فعاليت خود را آغاز نمود. مراغه علي رغم استواري مستمر تمدن از دوران پيش از اسلام تا دوران مختلف اسلامي، در دوره ايلخاني از موقعيت برجسته اي برخوردار شد و به علت انتخاب اين شهر به عنوان اولين پايتخت ايلخانان، مركز ثقل اين سلسله محسوب گرديده و عصر دوباره سازندگي ايران، پس از يك دوره طولاني قتل، غارت و ويراني مغولان، از آن آغاز مي شود. موزه مراغه به منظور معرفي اين دوره خاص از تاريخ كشورمان كه گستره آن از هرات تا فرات بوده است، با هدف جديد تشكيل و در فهرست موزه هاي جديد كشور قرار گرفت. با تمركز و انتقال صدها اثر برجسته و گردآوري مجموعه اي نسبتا كامل از آثار مختلف ايلخاني شامل انواع سفال، كاشي، سكه، فلز، شيشه و كتابت، اين موزه به عنوان منبع مطالعاتي و پژوهشي در اختيار محققان و بازديدكنندگان قرار گرفت. مجموعه سفال هنر سفالگري دوره ايلخاني را مي توان عصر طلايي سفالگري دوره اسلامي ناميد. سفالگري اين دوره كه پس از دوره طولاني فترت ناشي از انهدام مراكز مهم سفالگري و فرار هنرمندان سفالگر از يورشهاي مغولان دوباره نضج مي گرفت، توام با تغييرات مهمي در نوع ساخت، تزيينات و لعاب سفالينه ها در مراكز جديد سفالگري بوده است. از خصوصيات بارز سفالينه اين دوره، تنوع ساخت سفال با تكنيك هاي مختلف سفالگري و تنوع تزيينات سفالينه هاست. موزه مراغه از انواع تكنيك هاي رايج و تزيينات متفاوت سفالگري اين دوره نمونه هاي ارزشمند و منحصر به فردي را در اختيار دارد. سفالينه هايي با تزيينات زير لعاب شفاف در زمينه شيري و فيروزه اي، سفالينه هايي با تزيينات روي لعاب يا مينايي، سفالينه هاي زرين فام و لاجورد و همچنين كاشي هاي هشت پر و نقش برجسته با لعاب هاي فيروزه اي و زرين فام از آن جمله اند. تزيينات اين سفالينه ها متنوع و شامل انواع نقوش هندسي، نقوش گياهي از برگهاي متراكم اسليمي و طوماري، نقوش حيواني مثل غزال دونده، ماهي، اردك و پرندگان، نقوش انساني از مجالس رقص، نوازندگي، شكار و كتيبه هايي از اشعار فارسي، ضرب المثلها، دعاهاي معروف و نقوش تركيبي بوده است كه در هر يك از مراكز سفالگري به ترتيبي خاص اجرا مي گرديد. در سفالينه هاي ايلخاني علاوه بر آرايش منقوش، تزييناتي در فرم سفالينه ها نيز وجود داشته است كه آثار مشبك دوجداره و مشبك پوشيده با لعاب شفاف، سفالهايي با نقوش كنده، برجسته و نقوش قالبي از آن جمله اند. از مراكز سفالگري دوره ايلخاني، شهرهاي معروف ري، كاشان، جرجان، سلطان آباد و تخت سليمان بوده و نمونه هاي بارزي از آنها در موزه مراغه وجود دارد. علاوه بر آن به علت كشف قطعاتي از كاشي هاي زرين فام و نقش برجسته از رصدخانه خواجه نصير و ويژگي هاي منحصر به فرد آنها، برابر نظر محققان، مراغه نيز از مراكز سفالگري دوره ايلخاني بوده است. مجموعه سكه سكه هاي موزه مراغه از كاملترين مجموعه مسكوكات ايلخاني كشورمان بوده و تقريبا از همه ايلخانان ايران، سكه هاي ارزشمندي را در خود جاي داده است. پول رايج ايلخانان به لحاظ كاربرد اقتصادي و معاملات تجاري و رسمي، به صورت پشتوانه تك فلزي و نقره بود. سكه هاي طلا براي مقاصد ويژه، ايام عيد و جشن ها ضرب مي شد و سكه هاي مسي (فلوس) براي معاملات روزمره رواج داشت. تنوع نقوش سكه ها در دوره ايلخاني معرف فرهنگ و تمدن آن عصر بوده و نقوش و مظاهر آييني اديان و فرقه هاي مختلف ضرب شده بر روي آنها، گوياي تساهل مذهبي مغولان مي باشد. همچنين بر سكه هاي ايلخاني متوني از آيات قرآني، لا الله الا الله، محمد رسول الله، نام خلفاي راشدين و در دوره اي كوتاه متن علي ولي الله و نام دوازده امام به خط كوفي و نسخ نقش شده است. نام و القاب ايلخانان معمولا به خط اويغوري با خطوط عربي سكه ها تركيب شده اند. برابر اخبار مندرج در كتب مورخان، 87 مركز ضرب سكه در دوره ايلخانان وجود داشته و مراغه، تبريز و سلطانيه از مراكز مهم ضرابخانه هاي حكومتي بوده اند. بخش شيشه هنر شيشه گري در دوره ايلخاني به علت فرار شيشه گران به كشورهاي مصر و سوريه از رونق افتاد. شيشه هاي موزه مراغه از نمونه هاي نادر آن عصر است كه داراي تزيينات مختلف شيشه گري شامل دميده آزاد، دميده در قالب، تراش و افزوده بر روي بطري، قنديل و صراحي مي باشند كه از نقاط مختلف كشورمان بدست آمده است. شيشه ماده اي تركيبي از سيليس به صورت شن و ماسه، قليا به صورت سديم و پتاسيم براي گدازآوري، آهك براي استحكام بخشي، اكسيد سرب براي شفافيت و بي رنگي است. بخش فلز در بخش فلز موزه مراغه نمونه هاي ارزشمندي از هنر فلزكاري دوره ايلخاني شامل انواع ظروف فلزي، پيه سوزهاي مفرغي و شمعدان هاي برنزي وجود دارد كه به روش هاي ريخته گري، قلمزني و طلاكوبي ساخته شد ه اند. در تزيينات اين آثار استواري و استحكام با پاي قوي حيوانات و صعود و روشنايي با شكل پرندگان نشان داده شده است. همچنين در اين موزه شمشيري است كه متعلق به كري خان بن بهادر خان، حاكم داغستان بوده و حاوي تزيينات طلاكوبي بر روي عاج و مفرغ مي باشد. تصوير بالا: بناي يادبود نصب شده روي آرامگاه اوحدي مراغه اي شاعر قرن هفتم و هشتم هجري تصوير پايين: نماي داخلي بخشي از موزه تخصصي ايلخاني مراغه
زنجان:
گنبد سلطانيه، غار كتله خور.
ديگر ممكن نيست، چون چاقوهاي چيني، بازار زنجان را تسخير كردهاند! از اين استان فعلا گنبد سلطانيه معادل چيني ندارد و غار كتله خور.
گنبد سلطانيه در زمان احداث بلندترين بناي جهان بود وهنوز هم بلندترين گنبد جهان محسوب ميشود. بازديد از غار كتله خور هم پيشنهاد شايسته‌اي است. اين غار هنوز كاملا شناسايي نشده و برخي دهانه‌هاي آن به دالان‌هايي پيچ در پيچ و طولاني وصلند كه هنوز پاي بشر به آنجا باز نشده و حتي برخي غارنوردان اعتقاد دارند اين غار اگر از غار عليصدر همدان (به عنوان بزرگ‌ترين غار آبي جهان) بزرگ‌تر نباشد، كوچك‌تر نيست.
مدرسه خانم
مدرسه خانم
مسجد نجفي ميرزايي
مسجد نجفي ميرزايي مسجد نجفي ميرزائي در بافت بازار شهر زنجان (بازرا پائين) قرار دارد. اين بناي مذهبي توسط ميرزا حسين ميرزائي از نوادگان حاج ابوالقاسم موسوي ساخته شده كه در گذشته كه بعدها به نام امام جماعت آن مسجد نجفي ميرزائي ناميده مي شود. اين مسجد كه در گذشته به مسجد مسگرها يا آهنگران نيز معروف بوده از نوع مساجد چهل ستوني يا شبستاني است كه شبستانهاي آن در ضلعهاي جنوبي و غربي ميانسرا قراردارد. طاق تويزه هاي شبستان جنوبي كه به نسبت قديمي تر از بخشهاي ديگر بناست داراي قوس هلالي است كه بر روي ستونهاي سنگي يا سر ستون مكعبي و بدنه صاف قرار دارند، تزئينات اين بخش شامل تزئينات ساده آجرچيني و كاشيكاري با طرجهاي هندسي زيبا است. همچنين در انتهاي ضلع شرقي ميانسراي مسجد آب انباري وجود دارد كه زمان ساخت و الحاق آن به مجموعه بنا به نوعي بر ما نامعلوم مي باشد. لازم به ذكر است در اكثر مساجد شهرزنجان در كنار يا داخل مساجد آب انباري به منظور رفع نياز وجود دارد كه اين نكته در بررسي و چگونگي ساختار مساجد شهر زنجان مي تواند جالب و مهم باشد.
مسجد جامع خدابنده
مسجد جامع خدابنده اين بنا در ضلع شرقي بقعه ي قيدار نبي ( ع) در شهرستان خدابنده و 42 كيلومتري زنجان واقع گرديده و از آثار اواخر دوره ي قاجار است كه در سال 1321 ه . ق - سلطنت محمد علي شاه قاجار – با نظارت جهان شاه خان افشار ، از محل اعتبارات موقوفه بقعه ي قيدار نبي (ع ) ساخته شده است . اين مسجد به سبك شبستاني اجرا گرديده و پوشش طاق و گنبد آن بر روي ستون هاي سنگي استوا نه اي شكل و سر ستونهايي چهارگوش قرار گرفته است . طاق هاي اين شبستان توسط تيرهاي چوبي به يكديگر متصل گشته و نيروي رانشي آنها كنترل شده است . نماي دروني بنا آجر چيني با بند كشي سفيد رنگ است . مسجد داراي سر ورودي و دو مناره به سبك دوره ي قاجار است . در ضلع غربي مسجد ، 8 واحد حجره براي سكونت طلاب علوم ديني ساخته شده است .
موزه تعزيه حمام حسينيه اعظم
موزه باستان شناسي و مردان نمكي در (عمارت ذوالفقاري)
موزه باستان شناسي و مردان نمكي در (عمارت ذوالفقاري) عمارت ذوالفقاري در يكي از محلات قديمي شهر زنجان موسوم به محلة "دالان آلتي"در ضلع شمالي سبزه ميدان و مسجد جامع قرار دارد. اين بنا ساختمان مسكوني و اداري حكمران زنجان بوده و از مجموعه بناهاي اندروني و بيروني و بخشهاي مختلفي تشكيل يافته بود. از اين مجموعه در حال حاضر فقط عمارت بيروني باقي مانده كه به نام "عمارت محمود خان ذوالفقاري"معروف است. بنا به رواياتي اين خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) دراواخر حكومت قاجار بنا گرديده و پس از وي محمودخان در آن اقامت داشته است. درگذشته اين بخش از شهر زنجان محلهي اعيان نشين بوده و مجموعه بناهايي در سبك و الگويي همسان همچون خانه وزيري، خانه خديوي، عمارت دارايي و... در اين محل ساخته شده بود. بعد از انقلاب اسلامي، عمارت ذوالفقاري مدتها دراختيار يكي از نهادهاي انقلابي بود و تا ثبت اين بنا در فهرست آثار ملي كشور بهدليل متروك ماندن و عدم مراقبتهاي لازم آسيب فراواني ديد. در جريان توسعه و تعريض خيابان طالقاني ديوار و سردر ورودي بنا بطور كامل تخريب گرديد. در سالهاي اخير نيزبا اجراي طرحهاي عمران شهري، آسيب زيادي به بنا وارد آمده است. از جمله با احداث خيابان زينبيه و عبور آن از داخل حياط عمارت، قسمتي از عرصه ي بنا از بين رفت و بخش عمده ديگر به پارك تبديل شد. در سال 1379 ميراث فرهنگي استان زنجان تصميم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاري گرفت و در اين راستا بناي مذكور در چندين مرحله مرمت و باز سازي گرديد. با انتقال مجموعه آثار بدست آمده از معدن نمك چهر آباد در سال1386 موزه موقت مومياييها در اين مكان بوجود آمد و در سال 1388 اولين موزه باستانشناسي استان زنجان در عمارت ذوالفقاري افتتاح گرديد. اين بنا در تاريخ 25/12/75به شماره 1852 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. مردان نمــكي مرد نمكي 1: با وجود كشف استثنائي مرد نمكي 1 در سال 1372 متاسفانه تلاش چنداني براي تعطيل نمودن استخراج مكانيكي و لغو بهره برداري از معدن صورت نگرفت. در پائيز 1383 معدن كاران در حين كار با بولدوزر مجددا با بقاياي اسكلت انساني مواجه شدند كه به دليل كار با بولدوزر تا حد زيادي متلاشي شده بود. با جستجوي معدن كاران در ميان خاكهاي آشفته علاوه بر جمع آوري قسمتهايي از بقاياي انساني تكه تكه شده، شماري اشيا بدست آمد كه توسط بهره بردار به اداره ميراث فرهنگي و گردشگري استان منتقل شد. بررسيهاي اوليه بر روي بقاياي انساني، كه پس از انتقال به ميراث فرهنگي، مرد نمكي 2 نام گذاري شد نشان داد كه اين بقايا متعلق به مردي ميانسال با ميانگين قد حدود 180 سانتي متر بوده كه در جريان ريزش ديوارهها و سقف تونل كشته شده است. از جمله اشيايي كه همراه اين مرد نمكي يافت شد ميتوان به تكه سبد و ميخهاي چوبي، طنابهاي گياهي، منسوجات و ... اشاره كرد. مرد نمكي 2: كشف اتفاقي مرد نمكي 2 و مجموعهاي از اشيا موجب از سر گيري پژوهشهاي باستان شناختي در معدن نمك چهر آباد بعد از گذشت 11 سال گرديد بنا براين كاوش در معدن به منظور نجات بخشي آثار و بقاياي باقي مانده ابتدا به سرپرستي امير الهي و سپس ابوالفضل عالي در دي و بهمن سال 1383 انجام شد و فصل دوم كاوش نيز در پائيز 1384 ادامه يافت. مرد نمكي 3: بقاياي مرد نمكي 3 همچون مرد نمكي 2 به صورت اتفاقي و طي كار باطله برداري بولدوزر توسط معدن كاران در سال 1383 كشف شد. به دليل كشف موميايي توسط بولدوزر، اين جسد نيز به صورت متلاشي شده، و تكه تكه يافت شد. (بقاياي موميايي شماره 3 شامل: استخوان، لباس و قسمتهايي از بافت نرم فردي بود كه همچون معدنچيان ديگر بر اثر ريزش تونل و سقوط يك سنگ چند تني روي او كشته شده بود.) مرد نمكي 4: مرد نمكي 4 سالمترين و كاملترين موميايي مكشوفه از معدن چهر آباد است. عليرغم آسيب ديدگي به هنگام مرگ تقريبا بيشتر قسمتهاي بدن سالم باقي مانده است كه شامل مجموعه استخوانها و بافت نرم وي است كه بر اثر از دست دادن آب بدن كاملا خشك شده است. به هنگام كشف جسد در وضعيت دمر قرار داشت. به شكلي كه صورت و قسمت جلوي بدن روي خاك قرار گرفته بود. دستها از ناحيه آرنج خم شده دست چپ روي زمين و دست راست در حالت تقريبا مشت شده بود . پاي راست به صورت نيمه باز و پاي ديگر جمع شده در زير شكم قرار داشت. با وجود شكستگي جمجمه در چند قسمت دليل مرگ براساس تحقيقات انجام يافته توسط دكتر شكوهي با عكسبرداري سي تي اسكن، فشار بر قفسه سينه و پارگي قلب در نتيجه ريزش تونلها و ريزش خاك و آوار روي وي بوده است. براساس تحقيقات انجام گرفته مشخص شد اين موميايي طبيعي، پسر جواني بوده كه به هنگام مرگ حدود 16 سال داشته است. قد اين موميايي 170 تا 175 سانتي متر است. بر گوشهايش حلقه هايي از جنس نقره ديده مي شود. موهاي سر وي كوتاه و به رنگ خرمايي است. به همراه اين جوان موميايي شده اشياي جالب توجهي نيز كشف گرديد. يكي از اين اشيا چاقوي فلزي با دسته استخواني است كه در غلافي چرمي به كمربند پارچه اي او بسته شده است ازاشياي ديگر ميتوان به دو كوزه كوچك سفالي سالم اشاره كرد. همچنين ظنابهاي گياهي، يك مهره كوچك با لعاب ابي، يك پي سوز سالم دود زده، 11 تكه سفال و ... نيز همراه اين جسد يافت شده است. از ويژگيهاي بسيار مهم اين موميايي طبيعي، لباس كامل است كه برتن او ديده ميشود. اين لباس از بالا پوشي بلند، يك شلوار و كفش چرمي تشكيل شده است. مرد نمكي 5: اين موميايي طبيعي در كاوش فصل دوم در حالي يافت شد كه به جز سر بقيه قسمتهاي بدن زير صخره و سنگهاي آواري بزرگ قرار گرفته بود. شكل جسد نشان ميداد كه اين شخص نيز همچون نمونههاي قبلي بر اثر حادثهاي كه منجر به تخريب و ريزش تونل گرديده، كشته و مدفون شده است بر خلاف موميايي نمكي شماره 4 بيشتر بافت بدن مرد نمكي 5 پوسيده شده و از بين رفته بود بافت نرم فقط در قسمتهايي كوچك از دو دست، پاها بخشهايي از صورت، سينه و لگن باقي مانده بود. كم بودن ميزان نمك در اين محيط، نفوذ آب از بالاي كوه به اين بخش از معدن از دلايل اصلي پوسيده شدن زياد مرد نمكي 5 است. نتـايـج پيش از كاوشهاي دو فصل 83 و 84 در معدن نمك چهر آباد براساس يافتههاي سال 72 تصور بر اين بود كه معدن، محل كشته شدن شاهزاده ساساني و يا نماينده هيئت حاكمه اقوام سكايي در سده 8 پيش از ميلاد بوده است. اما با كاوشهاي دو فصل اخير مشخص گرديد كه همه مومياييهاي مكشوفه از معدن كارگران و معدن كاراني بودند كه در نتيجه ريزش معدن و فرو ريختن ديوارهها و سقف و تونلها كشته و مدفون شدهاند. طبق كاوشهاي انجام يافته همچنين مشخص شد كه معدن از حدود نيمه هزاره اول شناسايي شده است. براساس آزمايشات ساليابي كربن 14 مشخص شد كه مرد نمكي 3، 4، 5، مربوط به دوره هخامنشي با قدمت حدود 2300 سال و مرد نمكي 1، 2، مربوط به دوره ساساني، با قدمت حدود 1500 تا 1700 سال قبل است. بنابراين با توجه به شواهد و مدارك موجود، ريزش تونلهاي معدن چهر آباد، دست كم دوبار رخ داده است. نخستين بار در حدود 2300 سال پيش و به هنگام فعاليت معدن كاران بخش بزرگي از تونلهاي معدن ريزش و در آن مردان نمكي 3، 4، 5 كشته شدهاند و سپس با گذشت چندين قرن سال دوباره حادثهاي ديگر در معدن نمك رخ داده و در نتيجه آن مردان نمكي 1و2 نيز كشته و مدفون شدهاند. در حال حاضر به استثناي موميايي نمكي شماره 1 كه در موزه ملي كشور نگهداشته ميشود بقيه اجساد و اشياي بدست آمده از معدن چهرآباد در موزه ذوالفقاري زنجان در شرايط مطلوب، تحت نظارت كارشناسان مربوط نگهداري ميشوند. استان: زنجان شهرستان: زنجان آدرس:زنجان، سبزه ميدان، عمارت ذوالفقاري تلفن: 3236121 سال تأسيس: بهمن ماه 1386 ساعت بازديد: در 6 ماهه دوم سال 1390 9 صبح الي 18/30 تعطيلي:روز سه شنبه هر هفته بهاء بليط: 4000 ريال
موزه باستان شناسي گنبد سلطانيه
موزه باستان شناسي گنبد سلطانيه
در قسمت جنوب غربي كهن دژ (ارگ سلطنتي)، گنبد سلطانيه به عنوان يكي از بناهاي عظيم اسلامي و شايد باشكوه ترين آن ها، همچون نگيني سربرافراشته و خودنمايي ميكند.
اين بنا در دوران حكومت سلطان محمد خدابنده (اولجايتو) در مدت 9 سال (از سال 704 الي 712 هجري قمري) احداث شده است. دربارة اين بنا، فرضيههاي بسياري از نظر تناسبها، تركيبها، تلفيقها و ديگر ويژگيها از سوي مورخان، جغرافيدانان، باستانشناسان و حتي مردم عادي ابراز شده است كه دو وجهه غالب دارند:
نظريه نخست، به مورخان و جغرافيدانان متقدم مربوط است كه بناي گنبد را آرامگاه سلطان محمد خدابنده اولجايتو معرفي كردهاند. نظريه دوم، مربوط به انتساب و اختصاص بنا، از طرف اولجايتو، به آرامگاه عليبن ابيطالب (ع) و حسينبن علي (ع) است.
كارشناسان با بررسيهاي باستاننشناسي و مطالعة عناصر معماري، انتساب و اختصاص بناي گنبد سلطانيه به آرامگاه ائمه اطهار (ع) را مردود دانستهاند و روشن شده است كه آرامگاه سلطانيه را غازان و اولجايتو به تقليد از آرامگاههاي موجود در ايران ساختهاند.
گنبد سلطانيه، شكوه و برزگي كليساي جامع مريم مقدس در فلورانس ايتاليا و مسجد اياصوفياي تركيه را تداعي ميكند. اين بنا، سومين بناي بزرگ تاريخي در جهان و نخستين بناي بزرگ تاريخي ايران ميباشد. اين بنا در دوران برپايي، بلندترين بناي جهان بوده است.
معماري گنبد سلطانيه، نسبت به آثار مشابه، از نظر عظمت و ابعاد، منحصر به فرد است و نمونة بديعي از يك آزمايش موفق است. اين بنا داراي 5/48 متر ارتفاع، 60/25 متر دهانة قوس، 87/6 متر عرض جرز، 5/17 متر طول جرز از سمت بيروني و 60/8 متر طول جرز از سمت دروني است. اين بنا 8 ايوان مرتفع و نزديك به 50اتاق و فضاي ويژة اتاق مانند دارد. گنبد سلطانيه نخستين بنايي است كه تحول معماري دوران سلجوقي به معماري دورة ايلخاني را به وضوح نشان ميدهد. سنگيني گنبد عظيم و قوسها و ديگر عنصرهاي معماري را، جرزهاي هشتگانة آن تحمل ميكنند. محاسبات به عمل آمده نشان ميدهند كه سنگيني گنبد 200 تني بر روي جرزها كه سطح مقطع هر كدام 50 متر مربع ميباشد، استوار شده است. مطالعات اخير روشن كرده است كه اين عنصرها داراي مقطعهاي توخالي نيز ميباشند. اين ويژگي، مقاومت جرزها را در برابر زمينلرزه و فشارهاي ناشي از باد افزايش ميدهد. به كارگيري تيرهاي چوبي عاجدار در ابعاد و اندازههاي مختلف، از اين نظر، حايز اهميت ميباشد.
ملاط اين بنا، مخلوطي از گچ و مقدار اندكي آهك است. گنبد سلطانيه با احتساب طبقه همكف، سه طبقة مشخص دارد: طبقة همكف ايوانهاي هشتگانه را در خود جاي داده است و شامل ايوانهاي شمالغربي، شمال شرقي، ورودي و ايوان جنوبي مشرف به تربتخانه است. طبقه اول در 40/9 متري از كف كنوني بنا قرار گرفته و داراي دهليزهاي ارتباطي است كه دورتادور بنا را احاطه كردهاند. طبقة آخر در 80/27 متري از كف قرار گرفته است. دراين طبقه، پاطاق گنبد و پايههاي هشتضلعي منارهها قرار دارند. ارتفاع پاطاق اين طبقه 40/1 متر و ارتفاع گبد از طبقة آخر 19متر است.
ورودي سردابه در ايوان ضلع جنوبي قرار گرفته است. طرح سردابه بسيار پيچيده و شامل 7 واحد حجمي است كه با يكديگر ارتباط فضايي ندارند. اين روش مقبرهسازي با هيچ كدام از مقبرههاي شناخته شدة كنوني ايران قابل مقايسه نيست. به احتمال قريب به يقين، سردابه بر اساس بينش و تفكر آيينهاي مذهب شمنپرستي مغولي طرحريزي شده است. با توجه به فلسفه و عقايد شمنپرستي و تأكيد آن بر وجود ارواح خبيثه و انواع جادو، براي جلوگيري از ورود و مزاحمت ارواح خبيثه به حريم قبرها، گماردن محافظان و تعبية مكانهايي براي برآوردن منظورهاي فوق، امري ضروري بوده است.
گنبد سلطانيه از نظر تزئينات نمايشگر مرحلة كمال معماري گذشتة ايران است و خلاقيت طراحان، معماران و مهندسان زمان خود را به نمايش و داوري گذاشته است. در اين بنا، دو لايه آرايش و زينت معماري شناسايي گرديده است: قسمتي از تزئينات لاية دوم به دوران اولجايتو و اوايل دوران سلطان ابوسعيد بهادر تعلق دارد. تزئينات لاية نخست، به طور كلي، با پيشرفت كار ساخت بنا اجرا گرديده و در هنگام افتتاح ابوابالبر، پايان پذيرفته است.
عمدهترين عنصرهاي تزئيناتي در گنبد سلطانيه عبارتاند از: تزئينات آجري، گچبري، كتيبهنويسي و كاشيكاري كه همگي با هم و با هماهنگي جالب توجهي سامان يافتهاند.
طولانيترين كتيبة اين بناي تاريخي كتيبهاي است كه در فاصلة 360 سانتيمتري از كف گنبد، و در عرض 75 سانتيمتري دورتادور بنا نوشته شده است و به سوي ايوانها و جرزها ادامه يافته است. در اين كتيبه، سورة "فتح" به خط زيباي ثلث نوشته شده است. در بالاي هر يك از ايوانهاي هشتگانه، يك حديث ذكر گرديده است. در سطح قوس، در طبقه دوم ايوان شرقي، كتيبهاي از آجرهاي پيشبر در زمينة كاشيكاري معرق به رنگ سبز و آبي وجود دارد. بر اين كتيبه، آية 125 سورة مباركة "بقره" (سورة يكم) به خط كوفي نوشته شده است.
درسطح جرز ايوانهاي جنوبشرقي و جنوب غربي، طرحهاي تزئيني به شكل ترنج با رنگ آبي طراحي گرديدهاند و خطهاي كلي اين نقشها، اسليمي است. در لابهلاي اين نقشهاي اسليمي، كلمات ابوبكر، عمر، عثمان و علي، حسن و حسين پيوسته تكرار شدهاند. اين گنبد به تنهايي يكي از شگفتيهاي معماري در ايران و جهان به شمار ميرود و از ارزشهاي درجه اول جهانگري برخوردار است.
اشياء نمايشي در اين موزه عبارتند از :
اشياء كاوش شده از سلطانيه شامل انواع پي سوز سفالي يك قسمتي و بشقابي ساده ،انواع كاشي هاي زرنگار ، صليبي ،ساده ،معرق و .. ، انواع سكه هاي مسي و نقره مربوط به دوره ايلخاني و ..
استان:زنجان
شهرستان: ابهر شهر سلطانيه
آدرس: كيلومتر 35 جاده زنجان - قزوين
تلفن: 5823277-0241
ساعت بازديد: 8 صبح الي 18/30
تعطيلي: تعطيلات رسمي
بهاء بليط: 5000 ريال
موزه نسخ خطي (آرامگاه ميرزا مهدي)
موزه نسخ خطي (آرامگاه ميرزا مهدي)
بناي آرامگاه؛ محوطهاي به وسعت 700 متر مربع داراي يك ورودي زيبا با پلان پنج ضلعي است. در چهار ضلع ورودي سكوهاي نشيمن دارد و بالاي طاق نماهاي شمال شرق و شمال غرب مقرنسهاي گچي به رنگ آبي داشته است.آرامگاه از يك حياط و ساختماني در شمال آن تشكيل يافته است. ساختمان آرامگاه داراي دو ايوان ستوندار همسان در دو طرف ورودي و مجموعه فضاهايي در پشت ايوانها است.
بقعه ميرزا مهدي فضايي مستطيل شكل است كه سقف آن با استفاده از قوسهاي متمايل به كليل و گوشوارههاي زيباي آجري زمينه اجراي عرقچين را فراهم كرده است. گنبد فضاي اصلي از نوع دو پوش ميباشد. فضاي دوم اين بنا قابل مقايسه با فضاي نخست است و دو واحد قبر در آن وجود دارد.آيتالله حاج ميرزا مهدي زنجاني فرزند مرحوم حاج سيد ابو عبدالله موسوي از خاندانهاي ميرزايي زنجان ميباشد . وي به سال 1296 در زنجان متولد و مقدمات را در آنجا تحصيل نموده سپس به تهران منتقل و از دروس آقا علي نوري صاحب بدايع الحكم تلمذ نموده به تاريخ 1316 هق به نجف مشرف شده است. وي مدرسي ماهر، عالم پارسا، داراي اخلاق حسنه بوده است. وي در سال 1359 ق در زنجان وفات نمود.
اين بنا با توافق وراث محترم ميرزايي در اختيار اداره كل ميراث فرهنگي قرار گرفته و بعنوان يك مركز فرهنگي مورد استفاده قرار ميگيرد.
اين بنا از سال 1389 مورد بهره برداري قرار گرفته است.
استان: زنجان
شهرستان: زنجان
آدرس: زنجان ، بلوار پائين ، روبروي شهرداري ناحيه 2 ، مقبره ميرزا مهدي
تلفن: 5244008
ساعت بازديد: در 6 ماهه سال 1390 9 صبح الي 18/30
تعطيلي: تعطيلات رسمي و دوشنبه هر هفته
بهاء بليط: 3000 ريال
قلعه قشلاق
قلعه قشلاق اين قلعه در شهرستان ماهنشان و حنوب شرق شهر ماهنشان ، روي يكي از بلنديهاي طبيعي شمال رودخانه قزل اوزن و در سا حل ان واقع است . فا صله قلعه قشلاق تاما هنشان 20كيلومتر وتا شهر زنجان 90كيلومتر راه دسترسي به قلعه از طريق جا ده ماهنشان –دندي است .در فاصله 7كيلومتري روستاي قره گل در كنار پل رود خانه فصلي قار قاچاي جاده خاكي باريكي وجود دارد كه مستقيما" قلعه قشلاق منتهي مي شود . اين جاده خاكي در جنوب جاده آسفالت ماهنشان دندي است و طول آن 1 كيلومتر است . نزديكترين روستا به فلعه ايمير است كه حدود 300 متري جنوب قلعه و قزل اوزن قرار دارد . با توجه به شناسائي سفالهي سطح الارضي قدمت آن به دوره اشكاني بر مي گردد . از ويژگي هاي منحصر به فرد اين اثر مي توان گفت كه اين قلعه تنها محوطه بزرگ اشكاني شناخته شده در استان زنجان است كه از آن مي توان به عنوان يك قلعه شهر ياد كرد . توصيف محوطه : قدمت :سلوكي – اشكاني