كوههاي سبلان، آرامگاه شاه صفي، درياچه نئور، شورابيل، جاده اردبيل به پارس‌آباد مغان، حد فاصل دلتاي ارس به خزر و دامنه‌هاي ارسباران و كوههاي تالش و آب گرم سرعين.
از شمال غربي ايران كه گفتم اردبيل را فراموش كردم.
در كتاب‌هاي گردشگري از جاذبه‌هاي اين استان معمولا به سرعين، مقبره شاه صفي، كوههاي سبلان، درياچه نئور و شورابيل اشاره ميشود. جاذبه ديگري از اردبيل مي‌شناسيد؟
جاده‌هاي اردبيل بي نهايت دلفريبند. مسير اردبيل به پارس آباد مغان يكي از اين راه‌هاست كه مثل خطي سبز روي زمين كشيده ميشود و مي‌رسد به جايي مابين دلتاي ارس به خزر، دامنه‌هاي شرقي ارسباران و آخرين ستيغ‌هاي شمالي كوهستان تالش، سرزميني كه گويي سبزترين جاي زمين است و نه شرجي سخت تابستان جنگل‌هاي شمال را دارد و نه سرماي تند كوهستان‌هاي آذربايجان را. سرزميني كه ديدنش خستگي چشم‌ها را شفا ميدهد همانطور كه آب گرم سرعين، درد مفاصل را.
درياچه نئور
نوع بنا : طبيعي
آدرس :48 كيلومتري جنوب شرقي اردبيل
سبلان و دامنه هاي آن
نوع بنا : طبيعي
آدرس :غرب شهر اردبيل
چيني خانه(اردبيل)
نوع بنا : تاريخي قدمت : صفويه (907-1135 ه ق ) ( تاريخ ميلادي : 1501-1722 م )
آدرس :اردبيل - مسجد شيخ صفي الدين اردبيلي
معرفي آثار باستاني* استان اردبيل*
جمعه مسجد : اين مسجد باقي مانده يك بناي بزرگ از دوره سلجوقيان است . بناي ابتدائي اين مسجد آتشكده اي ازدوران اشكاني مي باشد كه در محله پير شمس الدين ميان گورستاني قرار گرفته و از سه قسمت تشكيل شده است . اولين قسمت بنا پايه مناره اي است كه در فاصله اندكي از مسجد به چشم مي خورد . ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ بقعه سيد امين الدين جبرييل : اين بنا در 3 كيلومتري اردبيل در روستاي كلخوران واقع شده است و مربوط به اوايل قرن دهم هجري مي باشد . بناي بقعه هشت ضلعي بوده و در محوطه باغي به ابعاد 150تا 200 متر قرار دارد.همانطور كه در شكل مي بينيد در نماي بيروني بقعه از تزئينات كاشي به صورت تلفيقي استفاده شده است .سقف بقعه مسطح است و در وسط آن گنبد آجري نسبتا بزرگي ديده مي شود .در ورودي زيريك ايوان قرارگرفته و داراي تذهيب كاشي است . سبك نقاشي جناحين در ورودي بيانگر هنر دوره صفوي است . ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مقبره شيخ حيدر : مقبره منسوب به شيخ حيدر در مشكين شهر واقع شده و به شكل استوانه و به ارتفاع 18 متر است . خارج بنا استوانه اي است ولي داخل آن دوازده ضلعي منتظم است . سرداب آن نيززير برج قرار دارد و داراي يك در ورودي در شمال برج مي باشد . درباره تاريخ بناي آن نظرات متعدي وجود دارد اما از لحاظ كاشيكاري احتمالا مربوط به قرن هفتم هجري مي باشد.
سوغات اردبيل
سرشير، كره، حلواي سياه، آبنبات، شيرينيهاي محلي و تخمه آفتابگردان، عسل خالص سبلان، عصاره شهدآميز گلهاي رنگارنگ و عطرآگين طبيعت سرسبز سبلان مشهورترين سوغات منطقه ميباشد. حلواي سياه استان به صورت معجوني از جوانه گندم و كره طبيعي نشاط بخش و مقوي است.
جنگل ها "اردبيل"
مساحت جنگل ها وبيشه زار هاي طبيعي استان اردبيل بالغ بر 6/61968 هكتار برآورد مي گردد كه در سه ناحيه رويشي خزري ( هيركاني ) – ارسباراني و ايران- توراني واقع شده است . گونه هاي غالب جنگل هاي استان اردبيل را فندق ، ارس ، بلوط ، زبان گنجشك ، افرا تشكيل مي دهند . سرانه جنگل در استان اردبيل حدود 04/0 هكتار ( 400 متر مربع ) مي باشد . براي رسيدن به سطح سرانه جنگل در كشور استان اردبيل به بيش از 200 هزار هكتار جنگل كاري نياز دارد . در حال حاضر براي دو ناحيه رويشي ( خزري و ارسباراني ) جنگل هاي استان اردبيل طرح مطالعاتي تهيه شده است . آمار وضعيت جنگلها و بيشه زار هاي طبيعي استان اردبيل به تفكيك شهرستان ها نام شهرستان مساحت (هكتار) انواع گونه هاي مهم مشگين شهر 25/5212 بلوط و فندق پارس آباد 5/455 گز،بيد،سنجد گرمي 4/722 بلوط،ون،افرا بيله سوار 2/502 ارس،گز،بيد،سنجد خلخال 15/43029 ارس،بنه،بادامكوهي زيستگاه آقابابا زيستگاه ارباب كندي اين زيستگاه در 42 كيلومتري شمال شرق مشگين شهر و 55 كيلومتري شمال غرب اردبيل واقع شده است. زيستگاه ارباب كندي 70 كيلومتر مربع وسعت دارد و در ارتفاع 1500 متري از سطح دريا قرار گرفته است . كل و بز ، خوك ، گرگ ، روباه ، خرگوش ، كبك و مرغابي از جمله وحوشي هستند كه اين منطقه را مأمن زيست خود ساخته اند . زيستگاههاي آزاد زيستگاه حاجيلو زيستگاه خروسلو رودخانه آغلاغان زيستگاه سروان دره سي زيستگاه ها شيروان دره سي زيستگاه تنبق زيستگاه موويل زيستگاههاي خشكي نئور
ناحيه ي رويشي هيركاني در اردبيل ، مناطق فندقلو را شامل مي شود كه سطحي در حدود 6/5723 هكتار را در بر مي گيرد . اين ناحيه داراي تيپ هاي مختلف الف ) تيپ خالص فندق ب) تيپ راش- ممرز ستان ج) تيپ بلوط – ممرزستان د) تيپ فندق – ممرزستان مي باشد كه گونه هاي همراه آن عباتند از : ازگيل ، زالزالك ، شير خشت ، هفت كول ، سياه اربه ، ال اسبي جنگل هاي اين منطقه داراي تاج پوشش متفاوت در مناطق مختلف مي باشد كه حدود متوسط تاج پوشش 60-50 درصد مي باشد .
ناحيه ايران توراني در استان اردبيل مناطق جنگلي شهرستان هاي كوثر و خلخال را شامل مي شود كه در دو منطقه ي ارسستان و پهن برگان واقع شده است . در منطقه ارسستان گونه غالب ارس بوده كه گونه هاي همراه عبارتند از : بنه ، بادام وحشي ، كيكم ، آلوچه وحشي ، تنگرس ، زالزالك و ... در منطقه پهن برگان در بخش اندبيل خلخال گونه غالب بلوط به همراه گونه هاي : افرا، زبان گنجشك ، وليك و ... مي باشد .
مساحت اين جنگل ها در حدود 15/43029 هكتار مي باشد . ناحيه رويشي ارسباران شامل مناطقي در شهرستان هاي مشگين شهر ، پارس آباد و مغان و گرمي ميباشد . گونه ي غالب دراين مناطق گونه بلوط بوده كه همراه با گونه هاي زبان گنجشك افرا ، فندق ، وليك ، آلوچه و زالزالك به وفور يافت ميشود مساحت اين جنگل ها در شهرستان مشگين شهر 25/5212 هكتار ، در شهرستان گرمي هكتار4/722 ودر پارس آباد مغان 5/455 هكتار و در شهرستان بيله سوار 2/502 هكتار برآورد مي گردد . اين جنگل ها به صورت پراكنده در اين مناطق قرار دارند كه خود دليل بر نابودي اين جنگل ها مي باشد . از جمله عوامل ديگر تخريب اين جنگل ها وجود دام در داخل جنگل ، استفاده بي رويه مردم از درختان ، تخريب اراضي جنگلي به منظور ايجاد اراضي زراعي و ... مي باشد .
در 83 كيلومتري شمال شرق مشگين شهر ، در كوههاي آقابابا واقع شده است . اين زيستگاه 70 كيلومتر مربع وسعت و 1200 متر از سطح دريا ارتفاع دارد . اين منطقه محل زيست وحوشي مانند كل و بز ، گرگ ، خرگوش ، خوك و كبك است .
دو جاق ، قزل يره ، ملا احمد ، اوچي دره سي ، قره باغلار ، كناره هاي رود ارس ، ازناو ، فيروزآباد مشگول ، پارس اباد و پيرآغاجي ، شيروان دره ، دره موئل ، پرزند ، منطقه مرزي موران ، اولاغان و يوزداغ از جمله زيستگاه هاي آزاد استان اردبيل است .
اين زيستگاه در 22 كيلومتري شمال مشگين شهر در كوههاي حاجيلو واقع شده است. زيستگاه حاجيلو داراي 70 كيلومتر مربع وسعت و ارتفاعي حدود 1900 متر از سطح دريا است و حيواناتي مانند كل و بز ، خوك ، گرگ ، خرگوش ، روباه و كبك اين منطقه را به عنوان محل زيست خود برگزيده اند .
زيستگاه حسن دره سي : اين زيستگاه در حدود 60 كيلومتر مربع وسعت دارد و در كوههاي زيوه در ارتفاع 1700 متري از سطح دريا واقع شده است. موقعيت مكاني اين زيستگاه ، 80 كيلومتري شمال شرق مشگين شهر است و حيواناتي مانند كل و بز ، خوك ، خرگوش ، گرگ ، روباه و كبك در آن زندگي مي كنند.
زيستگاه هوشنگ ميداني و قره گؤل : اين ميدان ، منطقه اي مسطح است كه در دامنه شمال غربي سبلان به ارتفاع 2725 متر واقع شده است . تالاب قره گؤل نيز به قطر تخميني 300 متر در قسمت شمال غربي دامنه هاي هرم و جنوب شرقي زيستگاه هوشنگ ميداني ، در ارتفاع 2820 متري از سطح دريا واقع شده است . حيوانات و پرندگان وحشي در هوشنگ ميداني و تالاب قره گؤل متنوع اند علاوه بر كبك معمولي و كبك دري كه شمارش آنها ناممكن است ، اين منطقه زيستگاه قوچ و ميش ارمني است .
در 95 كيلومتري شمال شرق مشگين شهر كوههاي خروسلو واقع شده است و محل زيست انواع وحوش مانند آهو ، كل و بز ، گرگ ، روباه ، خرگوش ، باقرقره و هوبره است .
آن بخش از رودخانه بالخلي كه در اين محدوده واقع است و كمتر در معرض آلودگيهاي زيست محيطي قرار دارند از زيستگاههاي مهم ماهي قزل آلاي خال قرمز و ديگر ماهيان رودخانه اي محسوب مي شوند .
زيستگاه سروان دره سي به فاصله 25 كيلومتري جنوب شرقي مشگين شهر قرار گرفته است و در حدود 105 كيلومتر مربع است . در اين زيستگاه كه200 متر از سطح دريا ارتفاع دارد ، كل و بز ، خرس قهوه اي ، قوچ و ميش ، گرگ ، خرگوش ، روباه ، كبك و كبك دري زندگي مي كنند .
"شيروان دره سي" زيستگاهي است كه در 20 كيلومتري جنوب شرق مشگين شهر قرار دارد . ارتفاع سطح آن 2200 متر و مساحت آن را 75 كيلومتر مربع برآورد كرده اند . زيستگاه "شيروان دره سي" ، محل زندگي دايمي وحوش مانند كل و بز ، خوك ، روباه ، گرگ ، قوچ و ميش ارمني ، خرگوش ، كبك ، كبك دري ، قمري ، فاخته و شماري از پرندگان مهاجر است .
اين زيستگاه در شمال غرب مشگين شهر واقع شده است و 18 كيلومتر با آن فاصله دارد . در حدود 70 كيلومتر مربع مساحت دارد و محل زيست كل و بز ، خوك ، خرگوش ، گرگ و كبك است . اين منطقه در ارتفاع 1800 متري از سطح دريا قرار گرفته است .
اين زيستگاه درند موويل در جنوب مشگين شهر و در غرب كوههاي هرم سبلان واقع است. ارتفاع اين منطقه از سطح دريا 3200 متر است و استراحتگاه قوچ و ميشهاي منطقه است . در اين زيستگاه ، قوچ و ميش ارمني ، كل و بز از نوع سفيد طوقدار ، كبك دري ، خرس قهوه اي و خاكستري ، گرگ ، خوك ، خرگوش ، انواع پرندگان شكاري و لاشخور زندگي مي كنند .
زيستگاههاي خشكي يا خاكي يا زميني در جهان حدود 80 درصد انواع رستني ها و جانوران را در خود جاي مي دهند و از آنها حمايت مي كنند . موجودات جاندار در اين زيستگاهها به نهايت درجه تنوع و تكامل رسيده اند .
زيستگاه نئور با وسعتي حدود هزار هكتار در 30 كيلومتري شهرستان اردبيل قرار دارد .
برج "اردبيل"
برج يا گنبد شاطر برج قارلوجا
اين برج در روستاي صومعه و 5/8 كيلومتري اردبيل در يك فضاي وسيع و گسترده بنا شده است . در حوالي برج به فواصل گوناگون ، تپه هاي باستاني قرار دارد . بيشتر آنها مربوط به دوره هاي پيش از اسلام به ويژه دوره اشكاني است . از كتيبه و پوشش بنا چيزي برجاي نمانده است ولي از شيوه معماري برج و شباهت آن با مقبره چلبي اوغلو در سلطانيه چنين برمي آيد كه احتمالاً از بناهاي قرن هشتم هجري باشد .
اين برج در قشلاق قارلوجا در كنار رود ارس در مسير راه خمارلو- اصلاندوز واقع شده است . مصالح ساختماني آن از سنگ تراشيده شده است . اين برج منسوب به دوره مغولي و متعلق به سده هشتم هجري است .
موزه "اردبيل
1- موزه شيخ صفي ( چيني هاي دوره صفويه ، قرآن فرامين ، سكه ، لباس) 2- موزه حمام آقا تقي (بناي تاريخي ـ مردم شناسي) 3- موزه خلخال (باستان شناسي) 4 - موزه مشكين شهر (باستان شناسي)
دوره:صفوي در سال 1372
نشاني:اردبيل ـ ميدان عالي قاپو، بقعه شيخ صفي
دوره:ايلخاني در سال 1378
نشاني:اردبيل ـ ميدان عالي قاپو، ابتداي خيابان سعدي
دوره:معاصر در سال 1374
نشاني:خلخال ـ خيابان كارگر شمالي، جنب شهرداري
دوره:معاصر در سال 1374
نشاني:مشكين شهر ـ خيابان شهيد مفتح، جنب بقعه شيخ حيدر
بناهاي ياد بود تاريخي
1.بازار اردبيل اردبيل
2.قلعه قديمي مشكين شهر
3.آرامگاه شيخ حيدر مشكين شهر
4.مقبره شيخ جبرئيل اردبيل
5.آرامگاه شيخ صفي اردبيل
كاروانسرهاي "اردبيل