هنوز يك‌سالي نيست كه از ذوق ثبت جهاني سازه‌هاي آبي شوشتر براي انتشار خبر مربوطه، صفحات از پيش بسته‌شده را كناري گذاشتيم و خبر اين افتخار بزرگ را در صدر قرار داديم؛ اما در طول يك‌سال گذشته خبرهايي مبني بر تخريب اين سازه‌ها و احتمال حذف شدن آنها از فهرست جهاني كم نبود. امروز سازه‌هاي آبي شوشتر نه‌تنها به‌عنوان يك اثر فرهنگي در جذب گردشگر به منطقه كمكي نمي‌كند كه بي‌توجهي به اين اثر جهاني نيز موجب‌شده تا بوي تعفن در منطقه به مشام برسد. سؤال اينجاست كه آيا با ثبت شدن يك اثر در فهرست يونسكو بايد آن را فراموش كرد يا براي حفظ و نگهداري آن تلاش بيشتري به خرج داد؟ سال گذشته و تنها 20روز پس از ثبت جهاني سازه‌هاي آبي شوشتر به‌عنوان دهمين اثر ايران در فهرست جهاني يونسكو، بخشي از كناره يكي از پل‌هاي اين سازه روي رودخانه «گرگر» فرو ريخت كه همچنان مرمت نشده است. بنا بر اعلام كارشناسان، براي اين تخريب دلايل مختلفي مي‌توان ذكر كرد كه نحوه غيرعلمي و غيركارشناسي مرمت انجام شده در اين محل، فرسايش و استهلاك و عدم‌مراقبت صحيح، ورود حجم زياد فاضلاب شهري شوشتر كه از مجراهاي مختلف وارد رودخانه گرگر ميشود، عدم‌بازسازي و مرمت اين سازه‌ها و در نظر نگرفتن تمهيدات مراقبتي در طول ساليان گذشته و انجام ساخت و سازهاي بي‌رويه روي آن مي‌تواند بخشي از آن باشد. يكي از كارشناسان مرمت بناهاي تاريخي كه به واسطه شرايط بسته خبري درون سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري نمي‌خواهد نامي از او برده شود در اين باره مي‌گويد: علت نهايي تخريب در اين سازه اين بود كه مرمت‌كاران سازمان ميراث فرهنگي براي مقاوم‌سازي اين نقطه از سازه اقدام به حفر چاه‌هاي رتوري براي تزريق ملات كرده‌اند اما اين كار بايد مرحله به مرحله انجام مي‌شد كه يكباره انجام شد. به گفته اين استاد دانشگاه مرمت‌كاران بايد حين انجام كار در هر مرحله يك چاه حفر كرده و آن را با ملات پر مي‌كردند و سپس به سراغ چاه بعدي مي‌رفتند اما آنها همه چاه‌هاي مورد نظر را با فاصله اندك از هم حفر كردند كه اين مسئله موجب سست‌تر شدن سازه و در نهايت فروريختن آن شد. با نگاه به نوع و شدت تخريب صورت گرفته در اين بخش از سازه‌هاي آبي به‌نظر مي‌رسد مرمت اين بنا با مشكلات بسياري همراه باشد، اما با اين همه مرمت قسمت فروريخته سازه‌ها، يك‌بار در آخرين ماه‌هاي سال گذشته شروع شد كه به‌دليل كمبود اعتبار متوقف ماند. اما يك‌بار ديگر و در روزهاي ابتدايي سال جديد اين پروژه دوباره كليد زده شد كه هنوز خبري از موفقيت يا عدم‌موفقيت پروژه نيست؛ شايد از بودجه تازه ميراث فرهنگي كه همان بودجه 300ميليارد ريالي است به اين پروژه هم تزريق شود تا حداقل بهانه‌اي براي كمبود بودجه وجود نداشته باشد. در اين شرايط بايد ديد مرمت كاران چه تدبيري براي نجات اين سازه‌ها درنظر مي‌گيرند. سال گذشته پيش از ثبت سازه‌هاي آبي شوشتر در فهرست يونسكو مردم منطقه از بوي تعفن رودخانه شكايت داشتند اما با گذشت يك سال از ماجرا، نه تنها بوي تعفن رفع نشده كه بيشتر هم شده و سطح آب نيز كاهش يافته است. انباشت فاضلاب شهري سبب‌شده تا در چند قدمي سازه‌هاي آبي شوشتر بوي متعفني فضاي ورودي آب رودخانه به داخل سازه را دربرگيرد. همچنين در داخل سازه‌هاي آبي شوشتر نيز فضايي تعبيه شده است تا زباله‌هاي شهري كه به داخل رودخانه ريخته ميشود وارد سازه‌هاي آبي نشود اما همين امر سبب‌شده تا در داخل سازه بخشي از انباشت زباله‌ها به‌صورت راكد ديده شود. آيا جاي زباله‌هاي شهري در رودخانه است؟ آيا ميشود در همه تخريب‌هاي صورت گرفته، سازمان ميراث فرهنگي را مقصر دانست؟ البته كه كمبود بودجه و مرمت‌هاي غيرعلمي در منطقه به چشم مي‌خورد اما سهم ما به‌عنوان گردشگر چيست؟ آيا همه سهم ما نوشتن خطي است به يادگار بر ديواره يك ميراث فرهنگي؟ هر چند برخي از كارشناسان معتقدند متولي امر آموزش و حتي جريمه و توبيخ گردشگران نيز، سازمان مربوطه است اما بد نيست ما به‌عنوان گردشگر يا ساكنان مناطق فرهنگي حس همكاري و مشاركت خود را بيفزايم و براي ماندگاري اين ميراث ارزشمند فرهنگي هر كدام يك نگهبان باشيم. معماي برگزاري يك جشن بعد از ثبت جهاني سازه‌هاي آبي شوشتر در فهرست يونسكو قرار بود جشن ملي‌اي در منطقه برگزار شود كه تا پايان سال88 چنين جشني برگزار نشد اما قرار بعدي موكول شد به سالروز اين ثبت جهاني و افتخار ملي، كه به‌نظر مي‌رسد اين تاريخ هم به تعويق افتاده باشد. برگزار نمي‌شود پنجم خرداد ماه سال‌جاري فرماندار شوشتر به واحد مركزي خبر گفته بود: كمتر از 30درصد مراحل تكميل سازه‌هاي آبي شوشتر انجام شده و براي برگزاري جشن ملي جهاني شدن اين سازه‌ها، 70درصد كار باقي مانده است. آملا‌زاده در ادامه افزوده بود: اقداماتي را كه سازمان ميراث فرهنگي بايد براي برگزاري اين جشن انجام مي‌داد، متأسفانه تا‌كنون انجام نداده است. مقدماتي براي برگزاري اين جشن نياز داريم كه براي فراهم شدن آنها متأسفانه با عدم‌حمايت سازمان ميراث فرهنگي روبه‌رو شده‌ايم و انتظار داريم كه اين سازمان براي برگزاري هرچه سريع‌تر جشن اين اثر ملي، به بازسازي، ترميم و حفاظت از سازه‌ها بپردازد. چنانچه سازمان ميراث فرهنگي در اين خصوص كمك مالي و عمراني كند شهرستان شوشتر آمادگي برگزاري باشكوه اين جشن را دارد. فرماندار شوشتر مي‌افزايد: با توجه به اينكه اين اثر در 4 تير سال88 ثبت جهاني شده است به مناسبت سالگرد ثبت جهاني اين اثر ملي قرار بود با حضور رئيس‌جمهوري، در تير ماه امسال اين جشن برگزار شود اما اينگونه نخواهد شد. برگزار ميشود نماينده مردم شوشتر در مجلس شوراي اسلامي كه خود به‌شدت پيگير برگزاري اين جشن در شهرستان شوشتر و نه در تهران بود، به خبرنگار مهر در اهواز گفته بود: در گفت‌وگويي كه با شخص رئيس‌جمهوري داشتم موافقت وي براي حضور در جشن سازه‌هاي آبي شوشتر را دريافت كردم. سادات ابراهيمي افزوده بود: در تيرماه سال‌جاري موافقت رئيس‌جمهوري براي حضور در جشن ثبت جهاني سازه‌هاي آبي شوشتر اخذ شده و اگر مشكل خاص و پيش‌بيني نشده‌اي رخ ندهد اين مراسم در تيرماه و در شهرستان شوشتر برگزار ميشود. اين زمان شايد هم جابه‌جا شود ولي فعلا قطعي‌ترين زمان ممكن براي برگزاري اين جشن تيرماه است. سادات ابراهيمي درخصوص شايعاتي درخصوص برگزاري اين جشن در تهران به اين نكته نيز اشاره كرده بود كه ابتدا قرار بود اين جشن توسط سازمان ميراث فرهنگي كشور در تهران برگزار شود كه به‌علت مخالفت مردم شوشتر، با برگزاري اين جشن در شوشتر موافقت شد و اكنون نيز مسئولان شهر شوشتر بايد هرچه سريع‌تر خود را براي برگزاري اين جشن در تيرماه در شهرستان شوشتر آماده كنند. برگزار شود، ما كمك مي‌كنيم 18فروردين ماه سال‌جاري مديركل روابط عمومي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در واكنش به اخبار منتشرشده درباره نقش اين سازمان در برگزار نشدن جشن سازه‌هاي آبي تاريخي شوشتر گفت: سازمان ميراث فرهنگي نقشي در آماده نشدن شرايط برگزاري اين جشن نداشته و تمام برنامه‌ريزي اجرايي اين جشن برعهده شهرداري شوشتر و استانداري خوزستان بوده است. حسن محسني افزود: پس از ثبت جهاني سازه‌هاي آبي شوشتر، سازمان ميراث فرهنگي قصد داشت، مطابق روال خود، جشن باشكوهي را با حضور رئيس‌جمهوري در تهران برگزار كند اما به‌دنبال درخواست مسئولان استان، سازمان پذيرفت كه استان خوزستان و شهر شوشتر برگزاركننده اين جشن باشند. با وجود سپرده‌شدن مسئوليت برگزاري جشن به مسئولان استاني، رئيس سازمان ميراث فرهنگي اعلام كرد كه در حد امكان حاضر است به برگزاري اين جشن كمك كند و در اين راستا 30درصد هزينه را نيز تقبل كرد.به هر حال ما كه متوجه نشديم اين جشن برگزار ميشود يا نه، اگر شما مخاطب عزيز متوجه شديد لطفا به ما هم بگوييد جشني در كار هست يا نيست؛ هر چند صبر ما زياد است، ميشود يك‌سالي صبر كرد و دوباره روز از نو.
جشن سازه‌هاي آبي شوشتر و ميزبانان غايب
سال گذشته در چنين روزهايي بود كه پرونده ثبت جهاني مجموعه آبي- تاريخي آبشارهاي شوشتر مورد پذيرش سازمان يونسكو قرار گرفت. و پس از تلاش و كوشش فراوان كارشناسان و دوستداران ميراث فرهنگي بالاخره اين مجموعه بي‌نظير، به سياهه ميراث جهاني پيوست و به‌عنوان دهمين اثر جهاني ثبت شده ايران در اين فهرست قرار گرفت، آن‌هم با شروطي و رفع برخي موانع و مشكلاتي كه اگر رفع نشوند خطر خروج اين اثر از فهرست ميراث جهاني وجود دارد. پس از اين اعلام، كه شادماني مردم را به همراه داشت مسئولين فرهنگي استان و ديگر سازمان‌هاي مرتبط و همچنين ميراث فرهنگي كشور اعلام كردند جشن باشكوه و درخوري به‌عنوان جشن ملي سازه‌هاي آبي شوشتر برپا مي‌دارند كه مردم شوشتر و علاقه‌مندان ميراث هم در آن حضور خواهند داشت؛ وعده‌هاي كاذبي كه اين شور و هيجان را به‌رغم همه تدارك ديدن‌ها و آماده‌سازي‌‌ها به واقعيت نزديك نكرد. ميراث هم به چاپ پوستر و اطلاع‌رساني برگزاري جشن‌سازه‌هاي آبي پرداخت اما اين جشن بدون هيچ توجيه و توضيح خاصي به تعويق افتاد. پس از چند بار اعلام برگزاري در سال گذشته و وعده‌هاي پي در پي و عدم‌برگزاري آن بالاخره طلسم شكسته شد و ناگهان در روزهاي پاياني خردادماه از سوي ميراث فرهنگي اعلام شد جشن سازه‌هاي آبي در اوايل تيرماه و در روزهاي سوم، چهارم يا پنجم تيرماه برگزار خواهد شد. اما در نهايت در روز31 خرداد به يكباره اعلام شد اين جشن 2تيرماه(دو روز بعد) باحضور دكتر محمود احمدي‌نژاد برگزار ميشود. همه منتظر بودند كه به جشن خودشان دعوت بشوند اما اين انتظار هيچ سودي نداشت. نكته حائز اهميت اينكه خود اداره كل ميراث فرهنگي خوزستان تا 2 روز قبل از برگزاري جشن، دقيقاً نمي‌دانستند يا نمي‌خواستند بگويند جشن چه روزي برگزار ميشود؟! تا 2 روز پيش از برگزاري اين مراسم هيچگونه تبليغاتي اعم از پارچه نويسي و نصب بنر در سطح شهرشوشتر و همچنين مركز استان خوزستان (اهواز) به چشم نمي‌خورد. مسئولين و اداره كل ميراث فرهنگي از انجام برنامه‌هاي گوناگون چند روزه در حاشيه اين جشن خبر دادند كه از جمله آنها برگزاري شب‌هاي فرهنگي در شوشتر، نور افشاني و برپايي نمايشگاه صنايع‌دستي بود چرا كه به گفته مسئولين قرار بود جشن باشكوه و درخوري براي مردم لايق خوزستان برگزار شود و اما سرانجام... بايد گفت جاي بسياري در اين مراسم خالي بود. انجمن‌ها، مطبوعات محلي استان، دوستداران واقعي ميراث، كارشناسان و علاقه‌منداني كه در تهيه و مقدمات ثبت آن كوشش كردند از همه مهم‌تر مردم خوب شوشتر غايب اصلي اين جشن بودند. مجموعه‌اي كه تا اين پايه در جهان بي‌مانند است كه ثبت جهاني ميشود و از شهر، استان و كشور مي‌گذرد و جنبه فراملي و جهاني پيدا مي‌كند آيا سزاوار برگزاري مراسمي به اين شكل و صورت است؟ آيا ارزش اين رخداد به‌راستي بزرگ در اين هياهوي برگزاري مسابقات فوتبال كمتر از بازي‌هاي جام‌جهاني است؟ به‌راستي نبايد تبليغاتي در خورتوجه در سطح ملي و فراملي براي آن صورت مي‌گرفت؟
درياي خزر 7
