مراسم عروسي سنندج
يكي ديگر از مراسم جشن و سرور كه به نحو با شكوهي و توأم با سرود و رقص و پايكوبي برگزار مي‌شود، مراسم مربوط به عروسي و ازدواج است كه در مناطق شهري و روستايي استان تقريباً يكسان است و فقط در مناطقي كه جمعيت غيربومي قابل توجهي دارند تحت تأثير فرهنگ غيركردي با اندك تفاوتي برگزار مي‌شود. اين مراسم شامل نامزدي، روباز كردن، خريد لباس عروس، عقدكنان، تعيين زمان عروسي، حنابندان، حمام بردن عروس و شب عروسي است كه هر قسمت آن با هلهله، شادي و خواندن ترانه و سرود و رقص همراه است. مراسم عروسي به ويژه در ميان عشاير جلوه‌اي از رنگارنگي لباس زنان را كه مملو از طلب شادي مردم و به ويژه زنان عشاير است نشان مي‌دهد. عروسي عشاير كردستان نمايشگر فستيوال رنگ لباس و شادي است.
يكي از ويژگي‌هاي عروسي در بين كردهاي عشاير، شب‌نشيني سنتي است كه پيش از برگزاري جشن اصلي عروسي ترتيب داده مي‌شود. اين شب‌نشيني‌ها تا سالهاي اخير بسته به بضاعت مالي خانواده‌هاي عروس و داماد بين سه تا هفت شب ادامه داشت، اما امروزه به دلايلي به يك الي دو شب و گاهي به سه شب يا بيشتر محدوده است.
مقدمات ازدواج پسران و دختران جوان با مجلس خواستگاري و گفتگو بر سر تعيين مهريه و خريد طلا و لباس توسط داماد براي عروس و تعيين تاريخ عقد و عروسي آغاز مي‌شود. بعد از طي اين مقدمات، مراسمي با عنوان شيريني خوران برگزار مي‌شود كه طي آن با اعلام نامزدي رسمي دختر و پسر، خطبه عقد نيز بين آنان جاري مي‌شود و مراسم عروسي به زمان ديگري موكول مي‌گردد. با نزديك شدن روز عروسي مجالس شب‌نشيني از سوي خانواده‌هاي دو طرف به طور جداگانه ترتيب مي‌يابد كه در آن از كليه نزديكان دو خانواده دعوت به عمل مي‌آيد.
با پايان يافتن شب‌نشيني روز عروسي فرا مي‌رسد كه در اين روز نيز ضمن ادامه رقص و پايكوبي و دادن ناهار به مهمانان، نزديك عصر داماد در حالي كه تعدادي از مهمانان خصوصاً دختران و پسران جوان وي را همراهي مي‌كنند، به طرف خانه عروس حركت مي‌كنند و پس از صرف چاي و شيريني و كسب اجازه از والدين عروس، وي را به خانه داماد مي‌آورند و در اينجا شادي و نشاط حاضران به اوج خود مي‌رسد. عروس و داماد پس از ورود به محل برگزاري مراسم، وارد حلقه رقص شده و طبق يك سنت ديرينه هر يك به نوبت سر چوبي را در دست مي‌گيرند و در حالي كه جمع زيادي از دختران و پسران آنان را همراهي مي‌كنند، دقايقي به آرامي به پايكوبي مي‌پردازند. با رقص عروس و داماد، مبالغ هنگفتي از محل شاباش‌ها نصيب نوازندگان مي‌شود.
با پايان يافتن جشن عروسي و پس از گذشت يك هفته، كليه دعوت شدگان دو طرف به استثناي مردان و پسران، در منزل داماد جمع مي‌شوند و با برگزاري مراسم ديگري كه گستردگي مراسم شب‌نشيني و عروسي را ندارد، هداياي خود را كه عمدتاً شامل پول نقد است به عروس و داماد اهداء مي‌كنند. اين هدايا كه در اصطلاح محلي «هفته» گفته مي‌شود با هدف كمك به تشكيل زندگي جديد زوج‌هاي جوان و جبران هزينه‌هاي عروسي آنان ارائه مي‌شود و هر كسي تلاش مي‌كند كه هديه‌اش ارزشمندتر از هدية ديگري باشد.
جغرافياي طبيعي واقليم استان
جغرافياي طبيعي و اقليم استان استان كردستان منطقه‌اي كاملاً كوهستاني است كه از مريوان تا درة قزل اوزن و كوه‌هاي زنجان جنوبي در مشرق گسترده شده است. ناهمواري‌هاي اين استان كه تحت عنوان ناحية كوهستاني كردستان مركزي بررسي مي‌شود، مشتمل بر دو بخش غربي و شرقي است. اين دو قسمت از نظر شكل پستي و بلندي و جنس زمين متفاوتند. آب‌هاي كلروره اين نوع آب‌ها چنانكه به صورت خارجي (استحمام) شوند براي بيماري ها رماتيسم، لنفاتيسم، راشيتيسم و برخي از بيماري‌هاي زنانه و تورم موضعي مؤثر هستند. همچنين در مورد بيماري‌هاي دستگاه تنفسي به صورت بخور، قرقره و دوش بيني مصرف مي‌شوند. حمام اين آب‌ها باعث اتساع عروق مي‌گردد. اين دسته از آب‌ها صفراآور و باغث ازدياد ترشحات دهانو معده و نيز حركات روده است و گاهي اوقات به صورت ميلن عمل مي‌كنند. در كل مي‌توان گفت آب‌هاي كلروره، محرك فعاليت‌هاي مختلف بدني و تغذيه هستند.
قسمت وسيعي از سنندج، مريوان و سرزمين‌هاي اطراف آنها تا جنوب كردستان بخش كوهستاني غربي را تشكيل مي‌دهد. در اين ناحيه، يكنواختي و سستي جنس زمين اشكال مشابهي را به وجود آورده كه از ويژگي‌هاي آن كوه‌هاي گنبدي شكل با شيب يكنواخت و ملايم همراه با دره‌هاب باز است. اين يكنواختي را طبقات آهكي سخت و سنگ‌هاي دروني كه بين لايه‌هاي سست ظاهر مي‌شوند، در هم ريخته و آن را به صورت صخره‌هاي عريان درآورده است. نوع مشخص اين ناهمواري‌ها، ناحيه كوهستاني چهل چشمه در بين مريوان و سقز است كه دنبالة پستي بلندي‌هاي اين ناحيه را در جنوب و مشرق، تشكيل داده‌اند و دامنة غربي آن تا داخل كشور عراق كشيده شده است. در اين ناحيه شعبه‌هاي رود قزل اوزن در شرق و شمال شرقي و رود سيروان در جنوب چهرة زمين را به طور كامل تغيير داده‌اند.
بخش كوهستاني شرقي، قسمتهاي شرقي سنندج را در بر مي‌گيرد و در حد فاصل ناحية غربي و شرقي، يك رشته از ارتفاعات آتشفشاني شمالي- جنوبي را به وجود مي‌آورد. در شرق اين رشته كوه، شهرستانهاي قروه و بيجار قرار گرفته‌اند كه شكل زمين در آنها با پستي و بلنده‌هاي ناحية غربي به كلي متفاوت است. از ويژگي‌هاي اين ناحيه، وجود يك حصار كوهستاني متشكل از سنگ‌هاي دگرگوني و رسوبي است كه دشت‌هاي مرتفع هموار و و تپه ماهوري را احاطه كرده است. در اين ناحيه به استثناس كوه‌هاي بيجار، دشت‌هاي نسبتاً وسيعي نيز وجود دارد. اين دشت‌ها به وسيلة شعبه‌هاي رود قزل اوزن قطع شده و به صورت تپه ماهور درآمدهاند. مرتفع‌ترين دشت اين ناحيه «هوه تو» خوانده مي‌شود كه با 2200 متر ارتفاع در شمال سنندج واقع شده است. بلندترين كوه‌هاي اين ناحيه، شاه نشين در شمال بيجار، شيدا در مركز و پنجه علي بين قروه و سقز است.
استان كردستان به طور كلي تحت تأثير دو جريان عمدة هواي گرم و سرد قرار دارد و اقليم‌هاي گوناگوني را به وجود مي‌آورد. بيشترين ميزان بارش جوي در ناحية غربي استان (شهرهاي بانه و مريوان) حدود 800 ميلي‌متر در سال و كم‌ترين ميرزان بارندگي آن در ناحية شرقي حدود 400 ميلي‌متر در سال است. ميزان نزولات جوي در قسمت مركزي استان (شهرهاي سقز و سنندج) نزديك به 500 ميلي‌متر در سال است.
تمام قلمرو استان در بهار و تابستان آب و هوايي خنك و معتدل دارد. مقايسه ارقام ميانگين دماي ماه‌ها مختلف سال در مركز استان نشان مي‌دهد كه متوسط دماي روزانه در ارديبهشت ماه و 1/16 و در مهر ماه 9/16 درجه سانتي‌گراد است. ميانگين دماي ماه‌هاي اين دوره از 22 تا 28 درجه سانتي‌گراد متغير است. اين درجه، دماي مطلوبي براي صنعت گردشگري مي‌باشد. از اين رو 6 ماه از سال در مركز استان كردستان براي جريان جهانگردي بهترين و مناسب‌ترين ايام به حساب مي‌آيد.
سردترين ماه سال در شهرستان سنندج، بهمن ماه است كه حداقل دماي آن به حدود يك درجه زير صفر مي‌رسد. تعداد روزهاي يخبندان در سنندج 92 روز در سال گزارش شده است.
در پهنة استان كردستان پاره اقليم‌هاي گوناگوني وجود دارد كه در زير به انواع و نواحي مشخص آن اشاره مي‌شود:
- درة ميرآوا (اميرآباد) كه زمستانهاي سرد و تابستانهاي معتدل دارد.
- مير سنندج به سمت سقز (دشت اوباتو) كه زمستانهاي فوق‌العاده سرد و تابستانهاي معتدل دارد.
- مسير مريوان به دربند دزلي كه زمستانهاي سرد با يخبندان‌هاي طولاني دارد و در فصل تابستان روزهاي آن گرم و شب‌هاي آن خنك است.
- ناحيه اورامانات كه آب و هواي آن مرطوب و معتدل است.
- مسير سنندج به مريوان كه اقليمي نيمه خشك و نيمه مرطوب دارد. نفوذ توده‌هاي مرطوب زمستاني و بهاري در مريوان و درياچه زريوار تأثير فراواني در مرطوب و معتدل شدن هواي اين ناحيه دارد. ميزان رطوبت و بارش مناسب ايجاد جنگل‌هاي انبوه بلوط و گونه‌هاي مخنلف درختان جنگلي شده است. پوشش گياهي اين ناحيه مناظري شگفت‌انگيز و با شكوه دارند.
از آنجا كه تنوع اقليمي همراه با ساير شرايط مناسب، از جاذبه‌هاي مهم در صنعت جهانگردي به شمار مي‌رود و جهانگردان خواهان دماي مطلوب و مطبوعي (25-22 درجه سانتي‌گراد) هستند، استان كردستان به ويژه در فصول بهار و تابستان از اين نظر بسيار مناسب و داراي قابليت‌هاي جهانگردي ويژه است.
حيات وحش وشكار گاه ها
حيات وحش و شكارگاه‌ها تنوع اقليمي و آب و هوايي، توپوگرافي، منابع سرشار آب‌هاي سطحي و پوشش گياهي مناسب، زمينه‌هاي زيست انواع وحوش و پرندگان بومي، مهاجر و همچنين انواع آبزيان را فراهم كرده و از اين لحاظ استان كردستان به عنوان يكي از مشهورترين نقاط شكارگاهي كشور محسوب مي‌شود.
بر اساس گزارش سازمان محيط زيست استان، در قلمرو استان 34 شكارگاه وجود دارد كه گونه‌هاي مختلفي از انواع گراز، شغال و پرندگان شامل كبك، تيهو، قمري، بلدرچين، اردك، سرسبز، خوتكا، لكلك، داركوب و آنقوت رادر خود جاي داده‌اند. انواع جانوران استان عبارتند از:
- جانوران مزارع و مراتع كم ارتفاع از قبيل: گراز (خوك وحشي)، كفتار، شغال، گرگ، روباه، راسو، سمور و گوركن.
- جانوران مناطق كوهستاني و ارتفاعات بلند از قبيل: كل، بز (بزكوهي)، و پلنگ (بسيار كم و نادر).
- جانوران كوهستاني مناطق جنگلي از قبيل: قوچ، ميش، بزكوهي و خرس.
در اين استان پرندگان گوناگوني اعم از مهاجر و بومي بطور فراوان وجود دارد. مهمترين و فراوان‌ترين آنها كبك، تيهو، كبك چيل و كبوتر وحشي هستند كه بومي منطقه مي‌باشند. عاوه بر آنها غاز، لك لك، انواع مرغابي، حواصيل، خروس كولي، سبزقبا، هدهد، داركوب، چكاوك، طوطي، زاغ، بوتيمار، كوركور، شاهين، قرقي، دال، هما، كاغ، سهرة معمولي، سار، فاخته و كركس كه در مناطق مستعد استان زيست مي‌كنند.
تنوع زيستي استان كردستان جاذبة بي‌نظيري در حوزة جهانگردي طبيعي (اكوتوريسم) است، كه در صورت توجه و تبليغ به يكي از ابزار توسعه جهانگردي استان تبديل خواهد شد.