چشمه گوز سوئي (آب چشم)

اين چشمه در كنار قهوه خانه ممتاز واقع شده است . دماي آب 21 درجه سانتي گراد و تقريباً اسيدي است. هدايت الكتريكي آن براي 20 درجه حرارت 900 است. مزه آب گس و بي بو است . از آب آن براي درمان بيماريهاي چشم استفاده مي كنند. اين چشمه در شهر سرعين و در ارتفاع 1940 متري از سطح دريا، بر روي كف دره واقع شده است . آبدهي آن 140 ليتر در ثانيه و يكي از پرآب ترين چشمه هاي اين ناحيه است . آب آن به صورت دائمي و جوشان در جريان است . دهانه آن پراكنده و دماي آب در حوض 46 درجه سانتيگراد است . خاصيت درماني : آب آن بعلت داشتن تركيب كلروبيكربناته سديك و كلسيك براي درمان بيماريهاي عمومي، بيماريهاي سيتم حركتي (دردهاي مزمت روماتيسمي) و بيماريهاي زنان ، خنازير و بيماريهاي قلبي و نيز تقويت عمومي بدن استفاده مي شود .
چشمه گل علي 
 دو چشمه آب معدني به فاصله 50 متر از كف حوض كوچكي به اندازه 4×5 متر به عمق يك متر از چندين شكاف با گاز فراوان خارج مي شود و به سوي پايين دره جريان مي يابند .
چشمه اسد 
 اين چشمه در حدود 100 متري چشمه اول گل علي واقع شده و آب آن بسيار زلال است . حرارت اين آب 20 درجه مي باشد .
چشمه سردابه
  اين چشمه در يك كيلومتري شمال دهكده وكيل آباد در دره اي گسترده قرار دارد و فاصله آن تا اردبيل تقريباً 24 كيلومتر است . آب چشمه داراي بوي بد اما زلال است. اهالي منطقه آب تني در اين چشمه را براي درمان بيماري هاي جلدي و پادرد مي دانند .
چشمه هاي بوشلي
 اين چشمه ها به فاصله 5/4 كيلومتري جاده اردبيل به سراب در 45 كيلومتري غرب اردبيل واقع شده است . از اين چشمه براي استحمام استفاده مي شود و حرارت آن 49 درجه است و آب آن صاف و زلال و مزه اش نمكي و گزنده است . اهالي محل براي درمان رماتيسم و درد مفاصل و رفع خستگي از آن استفاده مي كنند.
چشمه هاي قوتورسو 
 در60 كيلومتري جاده اردبيل- مشكين شهر و در 25 كيلومتري مشكين شهر روستائي وجود دارد كه به لاهرود معروف است . در 24 كيلومتري اين آبادي،چشمه قورتور واقع شده است . اهالي محل از شستن لباس در آب اين چشمه خودداري مي كنند و مي گويند اين كار باعث سوراخ شدن پوشاك آنها مي شود .
چشمه خلخال 
 چشمه آب گرم خلخال در 22 كيلومتري شمال غربي هروآباد به فاصله 96 كيلومتري ميانه از زمين خارج مي شود . آب گرم خلخال از دسته آب هاي بي كربناته سديك گرم و گاز دار است كه در درمان بيماري هاي مفصلي ، رماتيسم مؤثر است .
چشمه قينرجه
اين چشمه در جنوب غربي مشكين شهر و به فاصله تقريبي 22 كيلومتري آن واقع شده است. آب اين چشمه از دسته آب هاي كلره سديك گازدار خيلي گرم است و براي درمان لنفاتيسم ، راشيتيسم، بيماري هاي زنانه و برخي از رماتيسم هاي مزمن استفاده مي شود و همچنين به سبب دارا بودن گاز، در زمينه بيماري هاي تنفسي كاربرد دارد .
چشمه ايلاوند ، گاوميش گلي ( پر آب ترين چشمه آب گرم سرعين است(
چشمه در حياط قهوه خانه همت واقع شده و مقدار آب آن خيلي كم است ، قهوه خانه همت ، قهوه خانه ممتاز و ايلاوند از ديگر چشمه هاي آبگرم استان اردبيل به شمار مي رود .

چشمه هاي بيله دره 
 چشمه هاي آب معدني سرد بيله دره در سه كيلومتري شمال سرعين در دره اي واقع شده كه از نقاط مختلف زمين خارج مي شود . آب اين چشمه شبيه به آب چشمه كاشا- اويان فرانسه است كه خواص درماني آن بر روي قسمت هاي مختلف بدن به قرار درمان بيماري هاي كليه ، دستگاه تغذيه اي و كبد ، بافت ها ، مجاري ادرار و ... است .
چشمه ويلا دره گازدار (ويلادرق)
اين چشمه در روستاي ويلادرق و در ارتفاع 1800 متري از سطح دريا واقع شده است . دبي آن 18 ليتر در ثانيه و بصورت دائمي و سرريز در جريان است . دماي آن 18 درجه سانتيگراد و مزه اي كمي ترش و ظاهري شفاف و بي بو مي باشد . كاتيون و آنيونهاي موجود در آن بي كربنات و كلسيم است . هدايت الكتريكي آن براي 25 درجه حرارت 600 است . PH آن 2/5 و تركيب آن بيكربنات كلسيم است . از آب اين چشمه براي مداواي سنگ كليه و تقويت اعصاب و درمان عوارض دستگاه گوارش استفاده مي شود .

آب پهن
از كف حوضي به اندازه 5/5× 20/5 متر خارج مي شود و درجه حرارتش 5/37 درجه است.
آب يل سويي 
 اين آب از آب حوضي به طول 7/4 و عرض 5/3 متر بيرون مي آيد و از مجرايي در ضلع غربي حوض به خارج جريان مي يابد . حرارت آب در حوض 41 درجه است .
آب معدني ارجستان
روستاي ارجستان در 21 كيلومتري غرب اردبيل واقع است . در مركز روستا و نيز در حومه آن چند چشمه آب معدني سرد و گاز دار وجود دارد . از اين آب معدني به دو صورت آبمعدني بسته بندي شده در قالب بطريهاي يك و نيم ليتري توسط كارخانه آب معدني مس كو و همچنين بصرت چشمه اي دائمي كه روي مظهر آب حوضچه اي سيماني سرپوشيده ساخته شده كه آب ان بعد از پرشدن حوضچه بوسيله لوله اي در قسمت شرقي به بيرون سرازير شده و مورد استفاده اهالي و گردشگران قرار مي گيرد. آب معدني داراي آب سرد بي بو با مزه گس گازدار بوده، كه بصورت نوشيدني طبيعي و مفيد از آن استفاده مي كنند . دماي آب در حدود 10 الي 15 درجه سانتي گراد و آنيونهاي آن كلرور، بيكربنات ،... و كاتيونهاي مهم آن كلسيم ، منيزيم و پتاسيم مي باشد . داراي گاز كربنيك بوده و داراي منشاء آب معدني نيمه عميق مي باشد .
 

تپه "اردبيل"

تپه خرمن 
 اين تپه در روستاي شيخ لر از توابع شهرستان گرمي مغان واقع شده است . از اين تپه بر اثر گمانه زني آزمايشي توسط هيئت حفاري استان ، پيش از پيروزي انقلاب اسلامي ، آثاري به دست آمده كه به دوره پارت ها منسوب است . در گمانه زني هايي كه انجام شد ، گورهايي از نوع خمره اي و سنگي كشف شده است .

تپه قره شيروان 
 اين تپه در روستاي كورييم اردبيل واقع شده است . گورهايي در آن كشف شده كه متعلق به سده هاي هشت و نه پيش از ميلاد است .

تپه ساري قيه 

در روستاي ساري قيه واقع در جنوب غرب نير كه در كنار سرشاخه اصلي رودخانه بالخلو قرار دارد، تپه اي باستاني وجود دارد كه آثار بدست آمده از اين تپه نشان مي دهد كه تپه ساري قيه از هزاره اول پيش از ميلاد تا قرون اوليه اسلامي سكون بوده است.

تپه سايين
روستاي سائين در 30 كيلومتري جنوب اردبيل و 27 كيلومتري جنوب شرق شهرستان نير واقع شده است. آثار بدست آمده در تپه اين روستا متعلق به هزاره اول قبل از ميلاد است و به نظر مي رسد كه از دژهاي قديمي منطقه بوده باشد .

تپه سرعين
 در شمال غرب شهر سرعين و بر سر راه روستاي آلوارس تپه باستاني وجود دارد كه احتمالاً هسته اوليه آبادي سرعين بوده است و يا اينكه دژ و پناهگاه سرعين در مواقع يورش مهاجمين به شمار مي رفته است . زمينهاي اطراف اين تپه بتدريج مرود دخل و تصرف قرار گرفته و اكنون جز خرابه چيزي از آن برجاي نمانده است .

تپه شاه 
 در 20 كيلومتري شمال غرب گرمي واقع شده و آثار تپه و دژي از گذشته در خود دارد .
تپه نادر
 در جنوب غرب شهرك اصلاندوز و در محل بهم پيوستن رودخانه دره رود به ارسقرار دارد . اين تپه حدود 30 متر ارتفاع دارد و محيط آن حدود 1500 متر است . برخي معتقدند كه تپه نادر به دليل اهميت و موقعيت استراتژيكي و نظامي آن از قديمي ترين قلاع منطقه بشمار مي رفته و قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از ميلاد تخمين مي زنند .

تپه نادري
اين تپه در كنار رودخانه بالخلو و نزديك پل و دروازه قديمي اردبيل به سراب قرار دارد . به نظر مي رسد كه اين تپه دژ نگهباني ورودي شهر از سمت غرب بوده باشد .

تپه باستاني سرقين 
 اين تپه در روستاي سرقين كه در 20 كيلومتري غرب اردبيل واقع شده قرار دارد. سرقين كه از روستاهاي قديمي و باستاني اردبيل است . اين روستا با يك جاده فرعي به طول شش كيلومتر به جاده اردبيل – سراب وصل مي شود . علاوه بر تپه مزبور گورستان قديمي آن به شكل دايره اي با سنگ چيني هاي بزرگ بر جاي مانده ارزش تاريخي و باستاني اين روستا را نشان مي دهد .
تپه قنبر(سلاخ تپه)
اين تپه در شمال قريه "انار" مشگين شهر و در يك كيلومتري جاده مشگين شهر- اردبيل واقع شده است و به هزاره اول پيش از ميلاد مربوط مي شود. اين تپه به ثبت تاريخي رسيده و شماره ثبتي آن 635 است .
                                                                                                                                                       
ساير تپه ها 
 از ديگر تپه هاي تاريخي استان اردبيل مي توان نارنج تپه در نزديكي ساميان از دهستان كلخوران اردبيل ، نادر تپه سي در كنار رودخانه باليقلي و پل قديمي دروازه اردبيل كنار جاده اردبيل- تبريز ، تپه سرقين در روستاي سرقين اردبيل(20 كيلومتري غرب اردبيل) ، تپه آق امام در روستاي آتشگاه اردبيل(8 كيلومتري غرب اردبيل) ، گوور تپه سي در روستاي شهره ور اردبيل ، اولو تپه سي در روستاي جبه دار كلخوران اردبيل ، كركق تپه در روستاي كركق از توابع كلخوران اردبيل ، تپه سايين در روستاي سايين اردبيل و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد ، تپه شمس آباد در روستاي شمس آباد كوراييم اردبيل ، منسوب به دوره ساساني و اوايل اسلام تا سده سوم هجري قمري ، بوينو يوغون تپه در روستاي ساري قيه از توابع نير و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد و سده هاي اوليه اسلامي ، تپه كنازق در روستاي كنازق از توابع نمين، مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد ، تپه سلوط در روستاي سربند از توابع نمين و مربوط به دوره اشكاني و اوايل اسلام ، سربند تپه در روستاي سربند از توابع نمين و مربوط به دوره اشكاني و اوايل اسلام ، آريا تپه در روستاي آريا تپه از توابع نمين و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد ، قره تپه در روستاي قره تپه از توابع نمين ، تپه حاجي نصير در پنج كيلومتري نمين و مربوط به هزاره اول پيش از ميلاد ، بولان تپه نزديك تپه حاج نصير ، منسوب به هزاره اول پيش از ميلاد ، يئدي ديو قيزي در پنج كيلومتري نمين ، تپه باستاني قوشا تپه در پنج كيلومتري نمين ، گور قلعه سي در غين منسوب به هزاره اول پيش از ميلاد و ... نام برد