در امتداد نقش رجب و در انتهاي كوهستان معروف حاجيآباد، آثار تاريخي مهمي از دورههاي عيلامي، هخامنشي و ساساني وجود دارد كه به دليل دور از دسترس بودن بنا، آسيب كمتري ديده است.
2540
مهمترين آثار باستاني اين ناحيه، نقش برجستههاي مربوط به دوره ساساني در پايين كوه، آرامگاههاي شاهان هخامنشي بر بالاي كوه و بناي سنگي چهارگوش بسيار موزون و استوار در سمت راست آن هستند. اين بناي چهارگوش را «كتيبة زردشت» نيز ناميدهاند. چهار آرامگاه اين مكان را به داريوش، خشايارشا، اردشير اول و داريوش دوم نسبت ميدهند. در پايين كوه، هفتنقش برجسته حجاري شده كه مجالس مختلفي از دورة ساسانيان را نشان ميدهند. «بناي كعبة زرتشت» از مهمترين آثار بيهمتاي عهد هخامنشي به شمار ميرود كه از آسيب دوران به دور نمانده است.
دقت و تراش منظم تخت سنگهاي بزرگ سفيد و تناسب شگرف اين بناي مهم از مهارت استادان عهد هخامنشي حكايت ميكند. برخي از باستانشناسان عقيده دارند كه بناي كعبة زرتشت محل حفظ آتش مقدس بوده است. برخي ديگر معتقدد كه آن را براي آرامگاه ساختهاند. در زمان شاپور اول، نوشتههايي به خط پهلوي و يوناني بر پايين ديوارهاي كعبة زرتشت حكاكي شده كه در آنها از پيروزيهاي اين شهريار و مجاهدتهاي «اووكريتو» موبد معروف دوران وي در خاموش كردن نهضتهاي مذهبي مخالف آئين زرتشت سخن رفته است.
آرامگاه داريوش كبير داراي نبشتههاي مفصل ميخي، مشتمل بر نيايش اهورامزدا و مضامين بسيار عميق روحاني و معنوي است. داريوش كبير معتقدات ديني و اندرزهاي گرانبها و نام كشورهاي تابع خود را در اين سنگ نبشته بيان داشته و از اهورامزدا براي ملت خود نيكويي، راستي و بركت خواسته است. درون آن، جايگاه 9 مجسمه را به وضعي بسيار منظم و دقيق در سنگ كوه تراشيدهاند و بيرون آن، مانند تمام آرامگاههاي ديگر، صورت شاه را در حال نيايش بر فراز تخت شاهي نشان ميدهد. نمايندگان ملتهاي تابع ايران، تخت را بر بالاي دست نگاه داشتهاند و خاصان و نزديكان شاهنشاه در پشتسر وي، يا در كنار تخت، قرار دارند و روبروي او آتش مقدس قرار گرفته است.
نقش برجستههاي كوه عبارتند از:
نقش اول ـ تصوير نرسي (296 تا 304 ميلادي) پسر شاپور اول را نشان ميدهد كه حلقة شهرياري را از مظهر آناهيتا (ناهيد) دريافت ميكند.
نقش دوم ـ اين حجاري در زير آرامگاه داريوش بزرگ قرار دارد و مشتمل بر دو مجلس است كه به وسيلة خطي نسبتاً باريك از يكديگر جدا ميشوند و هر دو مجلس شبيه يكديگرن. تصوير بالايي (276 تا 239 ميلادي) بهرام دوم را در جنگ با دشمن نشان ميدهد.
نقش سوم ـ بزرگترين و مجللترين حجاري عهد ساساني در نقش رستم، مشتمل بر صحنة پيروزي شاپور اول (242 تا 271 ميلادي) بر والرين امپراتور روم را نشان ميدهد. در اين حجاري شاپور اول با كمال حشمت بر اسب نشسته و والرين در مقابل او زانو زده است. يك رومي كه تصور ميرود سيرياديس يا كرديايس رقيب والرين باشد، جلو اسب ايستاده و شاهنشاه ايران دست به سوي او دراز كرده است و ظاهراً حلقه فرمانروايي كشور روم شرقي را به وي ميسپارد. پشت سر شاپور، نبشتهاي به خط پهلوي و تصوير اووكريتو، موبد نيرومند دوران وي ديده ميشود. اين نبشته هم مانند نبشتة كعبة زردشت از نام و نشان و مجاهدتهاي شاپور در راه استحكام مباني آيين زردشت حكايت ميكند.
نقش چهارم ـ اين نقش، پيروزي هرمز دوم شهريار ساساني را نشان ميدهد كه دشمن خود را با اسب روي هم غلتانده است. بالاي اين نقش، آثاري ديگر به جا مانده كه از شواهد تاريخي ميتوان احتمال داد كه نقش برجستة شاپور دوم يعني شاپور ذوالاكتاف (310 تا 379 ميلادي) باشد و چيز ديگري از موضوع حجاري و تعداد اشخاص آن معلوم نيست.
نقش پنجم ـ پيروزي بهرام دوم را بر دشمن نشان ميدهد.
نقش ششم ـ اين نقش، اهميت بسيار دارد: يك نفر تمام قد ايستاده و سمت چپ وي يك سر و صورت ديده شده است.
نقش هفتم ـ آخرين نقش كه در واقع، نخستين نقش ساساني است نقش حجاري شدة مجلس اردشير بابكان (226 تا 242 ميلادي) است كه حلقة شهرياري را از مظهر اهورا مزدا ميگيرد.
استان گلستان
موقعيت جغرافيايي و تقسيمات سياسي استان
استان گلستان
استان گلستان با مساحتي معادل 22000 كيلومتر مربع، در قسمت شمال شرقي كشور واقع شده است. اين استان از شمال با درياي خزر (مازندران)، از شرق با استان خراسان، از غرب با استان مازندران و از جنوب با استان سمنان همسايه است.
جغرافياي طبيعي
بخش بيشتر استان گلستان آبوهواي معتدل مديترانهاي دارد ولي جلگه گرگان به لحاظ مجاورت با صحراي تركمنستان، دوري از دريا و كاهش ارتفاعات، آب و هواي نيمه بياباني و گرم دارد. استان گلستان از نظر ناهمواري به سه ناحيه زير تقسيم ميشود: ناحيه كوهستاني: اين ناحيه از ارتفاع 500 متري تا بيش از 3000 متر را در بر گرفته و پوشيده از گونههاي جنگلي و مرتعي است. ناحيه كوهپايهاي: اين ناحيه شامل تپههاي كوچك بادرفت، تپهماهورها و بدبومها است كه پوشيده از اراضي جنگلي هستند.ناحيه جلگهاي و اراضي پست: ارتفاع اين ناحيه در حاشيه درياي مازندران و خليج گرگان پايينتر از سطح درياي آزاد است و به تدريج به سمت شرق به ارتفاع افزوده ميشود. اين منطقه محل استقرار شهرها و اكثر روستاهاي استان است. اين ناحيه به لحاظ تراكم جمعيت، اراضي كشاورزي، صنايع و دامپروري از اهميت بسزايي برخوردار است.
جغرافياي اقتصادي
اين استان يكي از قطبهاي كشور در زمينههاي كشاورزي، دامداري و صنايع وابسته به آنها ميباشد.
جغرافياي انساني
براساس آخرين تقسيمات كشوري اين استان داراي 11شهرستان، 21 بخش، 24 شهر، 50 دهستان و 987 آبادي داراي سكنه است.جمعيت استان براساس آخرين سرشماري انجام شده 1627208 نفر است كه اين جمعيت 325/1 درصد جمعيت كل كشور محسوب مي شود از اين تعداد 3/41 درصد ساكن نقاط شهري و 2/58 درصد ساكن مناطق روستايي و 5/0 % غيرساكن و عشاير هستند و تراكم نسبي جمعيت استان 62/79 نفر در كيلومتر مربع است
جغرافياي سياسي
براساس آخرين تقسيمات كشوري در سال 1375، استان گلستان داراي 6 شهرستان، 16 شهر، 15 بخش، 42 دهستان و 999 آبادي داراي سكنه بوده است. شهرستانهاي استان گلستان عبارتند از: بندر تركمن، عليآباد، كردكوي، گرگان، گنبد كاوس و مينودشت.