اگر هزاران سال پيش هنرمندان دوران داريوش، كاخي بنا كردند كه هم‌اكنون در فهرست مهم‌ترين ميراث فرهنگي كشور قرار دارد و از گزند تخريب و نابودي طي دوره‌هاي مختلف تاريخي درامان مانده است، امروز به‌دليل بي‌توجهي‌ به حفاظت از بناي اين كاخ،خطر تخريب عامل انساني آپادانا را تهديد مي‌كند.

در ميان همه عواملي كه به تخريب يك اثر باستاني دامن مي‌زند عامل انساني بدترين نوع تخريب را انجام مي‌دهد و اقدامات تلافي‌جويانه به‌منظور آسيب‌ رساندن به بناي كاخ آپادانا در شهر شوش بيانگر بي‌علاقگي برخي افراد به حفظ آثار باستاني و تاريخي كشور است. علاوه بر اين بايد دانست كه جبران تخريب‌ها در بناها و محوطه‌هاي تاريخي و باستاني از سوي عامل انساني دشوار و در برخي موارد غيرممكن است.

كاخي كه محصور نيست

كاخ آپادانا در شهر شوش امروزه در مسير عبور مردم و مسافران قرار دارد. اين كاخ در خياباني قرار دارد كه به مقبره «دانيال نبي» و «دعبل خزايي» منتهي مي‌شود. به همين دليل بيشتر گردشگراني كه به شهر شوش سفر مي‌كنند بي‌شك از بناهاي تاريخي اين شهر به‌ويژه كاخ آپادانا و محوطه 400 هكتاري شوش بازديد مي‌كنند. گردشگران البته از كاخ و نماي بيروني قلعه فرانسوي‌ها بازديد مي‌كنند و بازديد از محوطه شوش به‌دليل تعريف نشدن مسير گردشگري براي آنها ناممكن است.

بدين ترتيب تنها دور تا دور سمت غربي كاخ «آپادانا» و تپه «آكروپل» محصور شده و ديگر بخش‌هاي دور كاخ در جهت شمال، جنوب و شرق آن محصور نشده است. همين موضوع امكان تردد گردشگران و هر فرد ديگري را در اين بخش از كاخ آپادانا فراهم ساخته و گاه حتي تردد خودروهاي نيمه سنگين نظامي روي تپه‌هاي تاريخي حريم كاخ آپادانا نيز مشاهده مي‌شود.

انگارتنها گردشگراني كه به شكل هدفمند به شهر شوش مي‌روند و از كاخ آپادانا بازديد مي‌كنند مي‌بايست از بخش غربي محصور شده، يعني دروازه ورودي به محوطه كاخ وارد شوند اما اشخاص ديگر قادر به ورود به محوطه كاخ از جهات محصور نشده هستند و بدون هيچ مشكلي مي‌توانند به كاخ وارد شوند. سال‌ها پيش دردهه 70 ديوارهايي دورتا دور محوطه كاخ آپادانا كشيده شده بود كه اكنون بخش زيادي از همان ديوار محافظ نيز به‌دليل بي‌توجهي و عدم‌رسيدگي از بين رفته است.

اگرچه مدير پايگاه ميراث فرهنگي شوش در سال 87 اعلام كرد كه با تخصيص اعتبارات ملي و استاني، حصاركشي سريع اطراف محوطه باستاني شوش در اولويت‌ پايگاه وسازمان ميراث فرهنگي استان خوزستان قرار دارد، ولي اين پايگاه با وجود دريافت اعتبار براي كشيدن حصار در اطراف محوطه آپادانا تنها موفق به ساماندهي ديوار غربي آن شد.

به‌رغم آنكه محوطه 400هكتاري باستاني شوش داراي بودجه سالانه است ولي روند رو به‌رشد حصاركشي در اطراف محوطه باستاني آپادانا مشاهده نمي‌شود. همين موضوع سبب شده آنها كه عمدا به قصد آسيب رساندن به اين محوطه وارد كاخ مي‌شوند به راحتي به هدف خود برسند.

نكات ديگري كه در نگاه نخست به كاخ آپادانا درخصوص ضعف حفاظتي از اين مجموعه كهن مي‌توان مشاهده كرد فقدان برجك‌هاي ديد‌باني، دوربين‌هاي مداربسته و حتي ماموران حفاظتي ناكافي در اطراف و يا داخل اين محوطه باستاني است. تلاش كمرنگ مسئولان حفاظت از كاخ و محوطه آپادانا منجر به حضور افراد مختلف از راه‌هاي علامت‌گذاري نشده و باز بخش‌هاي ديگر غيراز بخش غربي كاخ شده است كه به گفته افراد محلي به‌ويژه در تاريكي شب اقدام به تخريب كتيبه‌هاي بنا و محوطه آن مي‌كنند.فقدان دوربين‌هاي مداربسته حفاظتي نيز آسيب رساندن به بدنه كاخ آپادانا و محوطه اطراف آن را به دور از چشم محافظان يگان حفاظت از آثار تاريخي بدون هيچ مانعي به راحتي فراهم ساخته است. از موانع حايل دسترسي به كاخ آپادانا نيز امروز تنها تيرك‌هاي بلااستفاده برجاي مانده است.

تخريب تنها كتيبه ميخي آپادانا

محوطه وسيع كاخ آپادانا و نداشتن حفاظت قوي از اين مجموعه، اجازه نظارت مستقيم بر رفتار بازديدكنندگان از محوطه آپادانا را نمي‌دهد. بدين ترتيب اگر فردي به قصد تخريب اين محوطه و يا كتيبه آن وارد مجموعه شود به راحتي قادر به اجراي نيت خود براي از بين بردن كتيبه، بنا و حتي پايه‌هاي ستون‌ها خواهد بود.

همين 2سال پيش بود كه افراد ناشناس با تخريب يكي از پايه ستون‌هاي كاخ آپادانا تنها كتيبه موجود در محوطه را نيز از بين بردند و پس از آن بود كه پايگاه ميراث فرهنگي و گردشگري شوش با توجه به محصور نبودن محوطه و غيرقابل كنترل بودن آن به‌دليل وسعت زياد، تصميم به حفاظت اضطراري از كتيبه و محصور كردن آن گرفت؛ هر چند كه اين اقدام نيز در حكم نوشدارو پس از مرگ سهراب بود!

اقدامات تخريبي ديگري كه به تازگي در كاخ آپادانا رخ داده است نياز به ايجاد يك سيستم حفاظتي قوي به‌منظور جلوگيري از آسيب‌رساندن به اين محوطه باستاني را اثبات مي‌كند.

تازه‌ترين اقدام تخريبي در محوطه كاخ آپادانا اين بود كه چند روز پيش تصاويري در يك سايت مجازي منتشر شد كه به وضوح ضعف سيستم حفاظتي از آپادانا و به تمسخر گرفتن و تخريب بناهاي تاريخي را گوشزد كرد.

اعتراض به انتقام‌جويي از ميراث باستاني

انجمن دوستداران ميراث فرهنگي تاريانا در خوزستان با مشاهده اين تصاوير، اعتراض خود را به پايگاه ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري در شوش اعلام كرده و همچنين موضوع را به اداره كل سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري استان اطلاع داده است.

مجتبي گهستوني، دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي تاريانا در خوزستان مي‌گويد: در پي اين اتفاق كه با هدف تحقير بناهاي تاريخي و اقدامات حفاظتي انجام شده بود، مسئولان حفاظت از ميراث فرهنگي در اقدامي به موقع و قابل قدرداني گردانندگان اين وب‌سايت را چند روز پيش به اداره ميراث فرهنگي شوش احضار كرده و از آنها اظهارنامه‌اي مبني بر اعتراف به اين اقدام گرفتند.وي درخصوص بازديدكنندگان از محوطه باستاني شوش مي‌گويد: تمام كساني كه به ديدن آثار تاريخي شوش مي‌روند در برنامه خود بازديد از مكان‌هاي تاريخي و مذهبي مانند مقبره دانيال نبي و دعبل خزايي از شاعران دوره امام رضا(ع) را نيز جاي مي‌دهند. بنابراين هيچ گردشگري به احترام وجود اين افراد به‌خود اجازه نمي‌دهد به بناهاي تاريخي، مذهبي و گردشگري شوش توهين كند.

دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي تاريانا تصريح كرد: در اين محوطه تاريخي كسي نمي‌تواند بدون اجازه وارد محوطه حفاظت شده كاخ شود و مشخص نيست چطور اين افراد با توجه به اينكه نگهبانان حفاظت از آثار تاريخي در آن محل حضور دارند به حريم كاخ آپادانا وارد شده‌اند. آنطور كه دبير انجمن دوستداران ميراث فرهنگي تاريانا مي‌گويد، با اين اتفاق پيش آمده مي‌توان گفت كه خطر تخريب پايه ستون‌ها و ورود متخلفان به حريم كاخ وجود دارد و لازم است مسئولان حفاظت توجه بيشتري به اين موضوع كنند.
اتفاقات اخير همچون گذشته بار ديگر اين سؤال را ايجاد مي‌كند كه اگر براي چندمين بار فردي اقدام به تخريب كتيبه‌ها و پايه‌هاي ستون‌هاي كاخ آپادانا در شهر شوش كند آيا سيستم حفاظت از ميراث باستاني كشور قادر به تشخيص و پيگرد آن