غير از همه جاذبههاي منحصر به فردي كه در شهر يزد وجود دارد، ميتوان تنهاترين كاروانسراي دايره شكل ايران را هم در شهرستان مهريز در مسير يزد به كرمان مشاهده كرد. كاروانسراي زين الدين يكي از 99 كاروانسرايي است كه شاه عباس در ايران ساخته با اين تفاوت كه معماري آن دايره اي است. اكنون از اين كاروانسرا به عنوان يك اقامتگاه سنتي و جاذبه گردشگري ياد ميشود. ميگويند كه اقامت در اين كاروانسراي 400 ساله و ديدن آسمان پر ستاره اش امري است كه با آن تجربه سفر به يزد، تاريخيترين شهر جهان كامل ميشود!
تنها آب انبار شش بادگيري جهان
آب انبار شش بادگير يزد به دليل دارا بودن شش بادگير به اين نام معروف شده و تنها آب انبار شش بادگير جهان است. سه بادگير آن از ابتدا ساخته شده بود و سه بادگير ديگر بعدها به آن اضافه شده است، با كمي دقت در شكل بادگيرها تفاوت سه بادگير قديمي با ديگر بادگيرهاي آن را ميتوان مشاهده كرد. شش بادگير آب انبار با توجه به شرايط اقليمي و جهت باد در اين منطقه به شكل هشت وجهي هستند. شهر يزد همچنين داراي تنها آب انبار هفت بادگيري جهان با دو مخزن است كه در روستاي عصر آباد قرار دارد.
قديميترين مسجد ايران
ساخت مسجد جامع فهرج واقع در 30 كيلومتري شهر يزد، به نيمه اول قرن اول هجري برميگردد. اين مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است كه ساختمان آن از ابتدا تاكنون هيچ تغييري نكرده است. اگرچه در ميان باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهرا مسجد جامع فهرج قديميترين مسجد ايران است. مسجد جامع فهرج كماكان زنده و پويا بوده و در آن نماز جماعت برپا ميكنند.
قديميترين نخل چوبي ايران(يزد )
نخل چوبي ميدان امير چخماق به عنوان قديميترين نخل چوبي ايران با 450 سال عمر متعلق به عصر صفوي و به نخل حيدريها معروف است. بلندي اين نخل 8.5 متر و اضلاع آن نيز 8.5 در 8.5 متر است.
اين نخل مجموعه مشبكي از چوبهاي تراشيده شده با گره چينيها و تيرهاي بزرگ است كه تقريبا به شكل درخت سرو (نماد آزادگي) ساخته شده است. اما بزرگترين نخل ايران نيز با همين ويژگيها در شهرستان زارچ قرار دارد.
يزديها رسم دارند كه در ايام سوگواري امام حسين(ع) مراسم نخل گرداني اجرا كنند. اين نخل توسط 150 نفر در ميان مردم گردانده ميشود تا مراسم ويژه آن نمادي باشد براي آزادگي و مظلوميت امام سوم شيعيان.
قديميترين ميدان ساعت شهري در ايران
قديميترين ساعت شهري ايران در ميدان وقت الساعت يزد نصب شده است. اين ساعت آفتابي به استناد كتاب جامع مفيدي نخستين ساعت شهري است كه فردي به نام ابوبكر ساعت ساز يزدي آن را در سال 725 هجري قمري در مدرسه ركنيه در جوار مسجد جامع يزد نصب كرد. اين مكان بعدها به نام ميدان وقت الساعت شهرت يافت.
بلندترين بادگير جهان
بلندترين و منحصر بفرد ترين بادگيرهاي جهان را تنها ميتوان در استان يزد پيدا كرد. بادگير باغ دولت آباد يزد در شمار زيباترين بادگيرهاي دوره زنديه و قاجاريه با قدمتي 270 ساله به عنوان بلندترين بادگير جهان به حساب ميآيد. اين بادگير كه نمونه اي از معماري دوره زنديه را داراست در سال 1160 هـ.ق توسط محمدتقي خان يزدي مشهور به خان بزرگ سرسلسله خوانين يزد ساخته شد.
اين بادگير ارتفاعي به طول 33 متر و 80 سانتي متر دارد و از خصوصيات بارزش هشت ضلعي بودن آن است كه باعث ميشود باد در هر جهت به راحتي و به سرعت به قسمت زيرين آن هدايت شود و پس از برخورد به سطح آب حوضچه زير بادگير، هواي خنكي در داخل آن ايجاد كند.
در كنار اين بادگير باغي شامل سه عمارت هشتي و سردر و تالار آينه نيز موجود است كه بهشت آيين خوانده ميشود و داراي نقوش اسليمي است. اين باغ مدتها محل اقامت كريم خان زند در يزد بود و از نظر طراحي در شمار زيباترين باغهاي دوره زنديه و قاجاريه محسوب ميشود.
مسن ترين درخت جهان
سرو چهار هزار ساله ابركوه را مي توان مسن ترين موجود زنده جهان ناميد. هر چند كه گفته مي شود در كشور سوئد نيز درحتي وجود دارد كه از سرو ابركوه قديمي تر است اما اكنون از درخت پير سوئد تنها ريشه هاي آن باقي مانده در حالي كه سرو كهنسال شهرستان ابركوه با 25 متر ارتفاع 18 متر محيط و 5.11 متر اندازه دور تنه در قلب ايران زنده و سبز است و آرام آرام زندگي مي كند.
طولاني ترين قنات ايران
طولاني ترين قنات ايران به نام "قنات زارچ" با طول صد كيلومتر در استان يزد قرار دارد. اين قنات يكي از كهن ترين قنات هاي ايران به شمار مي آيد كه سابقه اي بيش از سه هزار سال دارد. طول كوره قنات زارچ بيش از 71 كيلومتر بوده و تعداد چاه هاي آن دو هزار و 115 حلقه شمارش شده است.
سوغات و ره آورد سفر
در مجموع در اين شهرستان سوغات و ره آوردي كه از شهرت بسياري برخوردار باشد وجود ندارد، اما قاليچههاي پرنقش و نگار با رنگهاي روشن كه در اين ناحيه بافته ميشوند ميتوانند بهترين ارمغان سفر به رشتخوار باشند. بافتهاي ابريشمين براي تهيه البسه الوان و ساير بافتههاي نخي كه از آنان روسريهاي نازك، حولههاي نخي و بقچههاي زيبا توليد ميشوند قادرند زمينه خريد سوغات را براي گردشگران در اين شهرستان فراهم كنند.
مزار شيخ ابدال
مزار شيخ ابدال در روستايي به همين نام و در فاصله تقريبي ۲۰ كيلومتري شمال شهر واقع شده است. معماري اين بنا مويد احداث آن در قرن نهم و مقارن با دوران فرمانروايي تيموريان ميباشد. اين بنا بيشتر شبيه مسجدي كوچك ميباشد كه در ميان آن صندوقي از آجر و سنگ ايجاد شده است. مزار شيخ ابدال بنايي سنگي و آجري با نقشه اي چهارطاقي است.
صنايع دستي و هنرهاي سنتي رشتخوار
در شهرستان رشتخوار انواع مختلفي از هنرهاي سنتي و صنايع دستي توليد ميشود كه غالبا در كارگاههاي كوچك و مجموعههاي توليد روستايي به وجود ميآيند. از مهم ترين اين توليدات دستي و بومي ميتوان به بافت فرشهاي دستباف، گليمهاي منقوش و الوان، انواع فرآوردههاي نمدي نظير زيرانداز، كلاه، بالاپوش اشاره كرد. همچنين فرت بافي و جاجيم بافي نيز يكي ديگر از توليدات دستي حائز اهميت در اين شهرستان به شمار ميرود.