گنج نامه

گنج نامه، در يكى از دامنه هاى كوهستان الوند و به فاصله ۵ كيلومترى جنوب غربى همدان، در دره مصفاى عباس آباد قرار دارد و در نزديكى آن چشم انداز زيبايى از آبشار گنج نامه و دره هاى سرسبز عباس آباد، تاريك دره و كيوارستان ديده مى شود. تاريك دره نيز به دو شاخه تقسيم مى شود؛ در شاخه شرقى آن، تأسيسات پيست اسكى تاريك دره ساخت شده و در ضلع غربى تاريك دره، در خط الرأس گردنه (گدوك)، جاده ماشين رو جديد با راه كاروان رو قديمى يكى مى شود. اين دره عصر هخامنشيان، شروع جاده هگمتانه - استخر، معروف به جاده «شاهى» بوده كه هگمتانه را از طريق پيچ و خم هاى تاريك دره، گدوك (دره)، وردآورد عليا، شهرستانه و اشتران به تويسركان، نهاوند، كرمانشاه، لرستان، تخت جمشيد و فارس مرتبط مى ساخته است. اين راه، همچنين يكى از راه هاى ارتباطى همدان به غرب و جنوب كشور (ميانرودان) يا بين النهرين (عراق امروزى) بوده است. به سبب آنكه هگمتانه، پايتخت تابستانى هخامنشيان بوده و در مسير جاده شاهى قرار داشته است، داريوش اول پس از اتمام كار سنگ نبشته هاى بيستون، دستور نقر كتيبه كنونى گنجنامه (۵۲۱-۴۸۶ پيش از ميلاد) را داده است كه پس از او فرزندش خشايارشاه نيز به پيروى از پدر (۴۸۶-۴۶۵ پيش از ميلاد) كتيبه اى در سمت راست و كمى پايين تر از سنگ نبشته پدر، حك مى كند

خداى بزرگ است اهورامزدا، كه اين سرزمين را آفريد، كه مردم را آفريد، كه شادى را براى مردم آفريد، كه داريوش را شاه كرد، يگانه شاه از ميان شاهان بسيار و يگانه فرمانروا از ميان فرمانروايان بسيار. من داريوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه كشورهاى با ملت هاى بسيار، شاه اين سرزمين بزرگ دوردست پهناور، پسر ويشتاسب هخامنشى.

خداى بزرگ است اهورامزدا، بزرگترين خدايان است كه اين زمين را آفريد، كه آن آسمان را آفريد، كه مردم را آفريد، كه براى مردم شادى آفريد، كه خشايار شا را شاه كرد، يگانه از ميان شاهان بسيار، يگانه فرمانروا از ميان فرمانروايان بى شمار. من خشايار شا ، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه كشورهاى داراى ملل بسيار، شاه اين سرزمين بزرگ دوردست پهناور، پسر داريوش شاه هخامنشى.

هر يك از كتيبه ها به سه زبان، در سه ستون و ۲۰ سطر، روى صخره اى بزرگ حك شده اند، كه در ستون سمت چپ، متن فارسى باستان، ستون وسط، عيلامى يا شوشى و ستون سمت راست كتيبه ها، به زبان «بابلى» يا «اكدى» و هر سه به خط ميخى «مادى» يا «هخامنشى» هستند.

اين كتيبه ها از ديرباز نام هاى گوناگونى به خود گرفته اند: از جمله «نبشت خدايان»، «دادمهان»، «دادبهان»، «جنگ نامه» و «گنج نامه» كه دو نام اخير در سده هاى اخير بيشتر مصطلح بوده است.

سنگ نبشته هاى گنج نامه همدان در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.