صنايع دستي استان خوزستان (2)
در خوزستان از چوب و ساير فرآورده هاي گياهي براي توليد انواعي صنايع دستي استفاده مي شود كه مهمترين آنها به اين شرح است .
خراطي :
خراطي چوب از هنرها و صنايعي است كه بيشتر در دو شهر دزفول و بهبهان رواج دارد.
ابزار كارخراطان بسيار ساده است، شامل اره، انواع مته، شفره، دستگاه يا چرخ خراطي و ... براي تهيه چوب نيز از درختهاي توسكا و سپيدار استفاده مي شود. در دزفول محصولاتي مانند پايه ميز و صندلي و مبل، چوب لباسي، بدنه قليان، زير قليان، ميل زورخانه، پايه آباژر، گلدان، نمكدان و... ساخته مي شود. در بهبهان نيز كارگاههاي خراطي وجود دارد كه محصولات آنها گهواره پايه مبل است كه از چوب سپيدار تراشيده مي شود.
حصير بافي:
در استان خوزستان در بيشتر مناطق روستايي و عشايري به واسطه وجود درختان خرما حصيربافي وجود دارد، از ني هاي با تلاقي نيز براي بافتن حصير استفاده مي كنند.
اين نوع حصير در شهرها براي آويختن در جلوي پنجره مورد استفاده قرار مي گيرد. عشاير نيز براي حصار پشت چادرهايشان و همچنين ساختن لانه مرغ و خروس، بره، بزغاله و ... از آن استفاده مي كنند.
بوريا (حصير زير انداز):
بوريا يا حصير زير انداز از محصولات استان خوزستان با الياف برگ درختان خرمابافته مي شود، اين حصير از ني مردابي كه در اين منطقه به وفور يافت مي شود توليد مي گردد. اين نوع حصير براي زير انداز و همچنين پوشش سقف منازل كاربرد دارد. آن را روي تيرهاي سقف ساختمان قرار داده و رويش را با مصالح ساختماني مي پوشانند. بوريا بافي كاري است كه فقط توسط مردان انجام مي شود.
كپو بافي:
كپوبافي كه در سالهاي اخير در استان خوزستان رونق فراوان يافته بيشتردر دهستان شهيون دزفول و روستاهاي اطراف آن انجام مي شود . مواد اوليه مصرفي در بافت كپو برگهاي خشك نخل كه در اصطلاح محلي " كرتك " نام دارد وساقه هاي نازك گندم كه " هلفه " گفته مي شود تشكيل مي دهد.
سبد بافي:
استان خوزستان كه از مراكز مهم پرورش نخل در ايران است صنعتگران ازبرگ درختان خرما سبدهايي درست مي كنند كه مصارف مختلف دارد و به آن زنبيل مي گويند همچنين عشاير بختياري خوزستان و عده اي از روستاييان اطراف دزفول از شاخه هاي نازك و تركه هاي درختان مختلف سبدهايي مي بافند كه معروفترين آنها سبدي است كه "سله " ناميده مي شود و براي آبكش كردن برنج از آن استفاده مي شود.
درانديمشك نيز عده اي از هموطنان ترك نژاد با استفاده از تركه هاي درخت بيد سبدهايي با اندازه و شكل هاي متفاوت توليد مي كنند كه مصارف گوناگون دارد. عشاير و روستاييان استان خوزستان نوعي سبد كه " كوروك " ناميده مي شود براي جابجايي ماكيان توليد مي كنند.
فلز كاري:
در استان خوزستان ساخت وسايل فلزي در شهرهاي دزفول، اهواز، مسجدسليمان، بهبهان، رواج دارد كه توليدات مختلفي از قبيل داس، تيشه، قيچي، قند شكن و ... از محصولات آنان است.
آهنگران خوزستان ابتدا فلز را به اندازه و شكل دلخواه بريده و دركوره قرار مي دهند پس از گداخته شدن و انعطاف پذيري با چكش زدن به شكل مورد نظر در مي آورند. در آخر با استفاده از سوهان آن را صيقل مي دهند.
ورشو سازي:
در خوزستان اين صنعت درزماني نه چندان دور فعاليت چشمگيري داشت.عمده فعاليت هاي مربوط به ورشوكاري توسط مردان و درشهر دزفول انجام مي گرفت. هم اكنون نيز در شهر دزفول تعدادي صنعتگر به اين حرفه مشغول هستند كه كار عمده آنها توليد قليان است . قليان هاي ورشوي كار دزفول بسيار زيبا و نفيس است.
ميناكاري و قلمزني :
از جمله فعاليت هايي كه از گذشته هاي دور در خوزستان رواج داشته مينا كاري بر روي طلا و نقره و قلمزني بر روي مس و برنج است كه در شهرهاي آبادان، خرمشهر و اهواز انجام مي شود كه در سالهاي اخير بيشتر فعالين اين حرفه دراهواز به كار خود ادامه مي دهند.
توليدات مينايي توسط "صبي ها" كه پيروان حضرت يحيي مي باشند، برروي طلا و نقره و ديگر فلزات و بيشتر بصورت زينتي و زنانه عرضه مي شود. اين توليدات كه نقوش معمول و متداول آنها عبارت از : شتر و ساربان، نخل، پل معلق ( پلرودخانه كارون ) و گنبد وقايق، برروي گردن بند، دستبند، گوشواره، انگشتر، النگو، و همچنين قندان، سيني، گيره استكان و ... كاربرد دارند.
قلمزني :
قلمزني بر روي فلزات نيز توسط صبي ها انجام مي شود. روش قلمزني برفلزات به اين صورت است كه ابتدا نقش مورد نظر را بر روي ظرف طراحي نموده وسپس درون ظرف را از محلول قير مذاب آميخته با خاكستر يا خاك اره پر كرده وبعد با استفاده از قلم و چكش به نقوش حالتي فرورفته مي دهند . سپس قسمتهاي فرو رفته را با خمير مينا كه از اكسيد فلزات مختلف تهيه مي شود آرايش داده و ظرف مورد نظر را در كوره گذاشته و 350 درجه سانتيگرادحرارت مي دهند. به اين ترتيب لايه لعابي رنگين و شفافي برروي قسمتهايي از ظرف فلزي قلمزني شده به وجود مي آيد.
توليد محصولات پوستي :
استان خوزستان به علت وجود عشاير بختياري كه بخش هايي از اين منطقه را قشلاق خود قرار داده اند. و همچنين اسكان بسياري از آنان در اين خطه، از نظر توليد پوست موقعيت خاصي را دارا مي باشد. در اين استان به دليل وجود عشاير بختياري كه كار اصلي شان دامداري است، پوست به وفور يافت مي شود. بااين حال صنايع چرم و پوست چندان رواج نداشته و فقط عده كمي از عشاير آن هم براي رفع نياز خودشان و براي ساختن لوازم مورد استفاده زندگي مانند مشك و هميان از آن استفاده مي كنند. گاهي نيز از پوست براي دهل كه از سازهاي محلي است استفاده مي كنند