| تاريخچه شهرستان |
| گوشه چشمي به زادگاه انوشيروان عادل شهر اردستان اردستان يكي از شهرهاي تاريخي و كهن ايران است كه با جمعيتي حدود 46 هزار نفر يكي از توابع پهناور استان اصفهان مي باشد. اين شهر در 110 كيلومتري شمال شرقي اصفهان و در 416 كيلومتري جنوب تهران در دامنه شرقي كوه هاي مركزي در حومه كوير با ارتفاع 1200 متر از سطح دريا بين مدار 32 درجه و 50 دقيقه تا 34 درجه و 25 دقيقه عرض شمالي و 51 درجه و 55 دقيقه تا 53 درجه و 15 دقيقه طول شرقي از نصف النهار گرينويچ، درست در مركز ايران واقع شده است. اردستان از شمال به شهرستان گرمسار در استان سمنان و از جنوب به شهرستانهاي اصفهان، برخوار و ميمه و از شرق با شهرستان نائين و از غرب به شهرستانهاي نطنز و آران و بيدگل محدود گشته است. اردستان در سال 1316 تبديل به شهر شد و تا سال 1327 بصورت يك بخش مستقل از توابع استان اصفهان بوده كه در اين سال به شهرستان تبديل شده است و در حال حاضر (پائيز 1374) شامل 2 بخش (مركزي، زواره) 3 شهر (اردستان، مهاباد، زواره) و 7 دهستان (دهستان برزاوند به مركزيت نيسيان، دهستان عليا به مركزيت روستاي بغم، دهستان كچو به مركزيت روستاي كچومثقال، دهستان ريگستان به مركزيت روستاي تلك آباد، دهستان گرمسير به مركزيت موغار و دهستان همبرات به مركزيت كچوسنگ و دهستان سفلي به مركزيت شهراب مي باشد). شهر اردستان در ميانه ي راه دو راه اصلي حمل و نقل كشور قرار گرفته است. يكي راه اصلي خسروي (از توابع قصر شيرين كرمانشاه) به ميرجاوه (از توابع زاهدان استان سيستان و بلوچستان) و ديگري راه اصلي نوشهر (استان مازندران) به بندرعباس (استان هرمزگان) شهرهايي كه در مسير راه اصلي مرز خسروي تا بندر ميرجاوه مي باشند بترتيب عبارتند از (خسروي، قصر شيرين، كرند، اسلام آباد غرب، كرمانشاه، همدان، ساوه، قم، كاشان، اردستان، نائين، ميبد، يزد، رفسنجان، كرمان، بم، زاهدان، ميرجاوه). و همچنين شهرهايي كه در مسير راه الي نوشهر به مقصد بندرعباس مي باشد به ترتيب عبارتند از (نوشهر، آمل، رودهن، تهران، قم، كاشان، اردستان، نائين، اردكان، ميبد، يزد، سيرجان، بندرعباس) مي باشند. قدمت اردستان را به اعتبار قنات تاريخي معتبر آن بنام (ارونه) بالغ بر دو هزار و پانصد سال دانسته اند و پيشينه تاريخي شهرستان به قبل از هخامنشيان و به دوران كيانيان و پيشداديان مي رسد. درباره وجه تسميه شهر اردستان روايات گوناگوني نقل شده است. بعضي معتقدند اردستان از واژه ارد به معني مقدس و به واسطه داشتن آتكشده هاي متعدد و ستان كه مكان معني مي دهد تشكيل شده است. گروهي ديگر از پژوهشگران، اردستان را ايالت و استاني متعلق به اردشير هخامنشي مي دانند و معتقدند اردشير بابكان در اين شهر آتشكده اي بنا نهاده كه موسوم به مهر اردشير مي باشد. يعني هم آن را مخفف ارگدستان دانسته اند كه مركب از دو كلمه «ارك» به معني كاخ و قصر و «دستان» رويهم كاخي متعلق به رستم دستان پهلوان ايران باستان كه بهرحال حكايت از قدمت محل دارد. اردستان زادگاه انوشيروان عادل مي باشد كه هنوز اسامي چهلخانه و كوشك از آن زمان به يادگار مانده است و نام اردستان، خود از اين محله است. اردستان از قديم الايام مهد علم و دانش بوده و در دوره سلاجقه و همچنين صفويه وزراء، علماء، فضلا، رياضيدانان، خطاطان، طبيبان آن معروف و مشهور بوده اند. ابوجعفر محمد اديب اردستاني، ابوالحسن شافعي اردستاني، و ... از اين جمله اند. مردم اردستان عمدتاً از نژاد اصيل ايراني آريايي نژاد هستند. دليل آن زباني است كه چندين هزار سال پيش تا كنون بر جاي مانده، اين زبان منشعب از فرس قديم پارسي مي باشد و زبان اوستائي است كه لغات و اصطلاحات خارجي كمتر در آن نفوذ كرده است. اين شهر حدود سنه ي 23 هجري به تبع ديگر شهرهاي مجاور همچون اصفهان توسط اعراب مسلمان فتح گرديد. عبور امام حسن مجتبي (ع) در زمان خلافت عثمان از شهر اردستان از وقايع مهم تاريخ اردستان بعد از اسلام مي باشد. وجود مسجد امام حسن (ع) و صفه ي امام حسن (ع) مسجد جامع اردستان دلالت بر آن دارد كه آن وجود مقدس و شريق در اين دو محله اقامه ي نماز فرموده اند. همانطور كه گفته شد اردستان يكي از شهرهاي كهن و تاريخي ايران مي باشد كه آثار باستان نظير امام زاده اسماعيل، امام زاده موسي، قنات هاي مختلف در محله هاي اردستان مانند قنات ارونه ي در (محله مون) اين شهر وجود دارد كه آماده استقبال از شما گردشگران عزيز مي باشد. گفتني است مقسم آب قنات معظم ارونه معروف به بيست و يك فرزه، منسوب به شيخ بهايي و نيز مقبره امير اويس معروف به سنگ سفيد با دو قلعه سنگ مرمر نفيس عمودي با نقاشيهاي طرحهاي اسليمي بروي قبر و بالاسر قبر به اوائل قرن دهم هجري جلوه خاص خود را دارند. ظواهر امر نشان مي دهد كه اين شهرستان اعتبار ديرينه خود را تا اواخر عصر قاجاريه همچنين محفوظ داشته ولي در اواخر سده پيشين بر اثر يك سلسله حوادث منجر به ناامني هاي ناشي از جنگ و قحطي و وبا و ظلم و ستم حكام و بي توجهي شاهان دستخوش يك سلسله پريشاني و خرابي مي شود كه آثار آن تا اوائل چهل نيز از اين شهر رخت بر نبسته بود كه ميشود گفت از نيمه هاي دهه مزبور بر اثر يك سلسله تحولات و ايجاد امنيت نسبي وضع اقتصادي منطقه سر و ساماني يافته، رونق آن هر روز از روز پيش افزون تر بوده است تا جايي كه دارد بصورت شهري زيبا آباد، تازه ساز چهره نشان مي دهد. شمال شهر اردستان هموار است و به دشت كوير مربوط مي شود و قسمت جنوبي آن كوهستاني است. بر اين اساس، آب و هواي اردستان گرم و خشك بوده و اختلاف دماي شب و روز در زمستان و تابستان زياد است. از مختصات ظاهري اين شهرستان باغستانهاي پر درخت و باغات سرسبز انار و انجير آن است كه از ديرباز از شهرت خاصي برخوردار بوده است و اين خود بيشتر مرهون قناتهاي متعدد پر آبي است كه اين شهر كويري را چهره اي پر طراوت و دلپذير بخشيده است و بخصوص در اولين نظر توجه هر بازديد كننده اي را به خود جلب مي كند. عمده اقتصاد شهرستان مبني بر كشاورزي و صنايع دستي است. در بخش كشاورزي معروفترين محصول آن انار مي باشد. صيفي جات و سبزيجات توليدي شهرستان علاوه بر مصرف داخلي شهرهاي مجاور را هم تحت پوشش دارد. صنايع دستي اردستان از گذشته هاي دور تا كنون جاجيم بافي، كرباس بافي، گليم بافي و قالي بافي بوده است. قالي و قاليچه هاي آن بيشتر جنبه صادراتي داشته و يكي از راه هاي تامين درآمد منطقه بشمار مي رود و عمدتاً بصورت فعاليت جانبي توسط زنان خانه دار صورت مي گيرد. از خصوصيات بارز اجتماعي مردم آنكه اهالي اين شهرستان غالباً مردمي باهوش زحمت كش، ملايم، سليم النفس بوده و به خصوص توجه و اقبالي خاص نسبت به فرهنگ و تحصيلات جديد نشان مي دهند تا جايي كه تعداد دانشجوياني كه از اين منطقه در مدارس عاليه تحصيل اشتغال دارند و يا در رشته هاي پزشكي و امثالهم فارغ التحصيل شده اند از حد متعارف بالاتر است. بعلاوه اكثريتي چشمگير به حرفه مقدس معلمي رو آورده اند كه در جاي خود در خور توجه است. از آثار تاريخي اين شهر مي توان: 1) مسجد جامع اردستان: از بناهاي دوره سلجوقي كه داراي كتبيه هاي متعددي به خط كوفي و ثلث است. 2) مسجد امام حسن (ع): در بازار محله كبودان وجود دارد. از بناهاي قرن هشتم هـ . ش و داراي سردري زيبا و خوش طرح مزيّن به كتيبه هايي به خط كوفي در متن كاشي و فيروزه اي است. 3) مسجد حشرو در سه طبقه واقع در محله راميان از دوره قاجار 4) سنگ سفيد مقبره امير اوييس از آل نوشروان و از سركردگان شاه اسماعيل صفوي در گوشه شمال غربي، دشت محله محال شهر با دو سنگ مرمر زيبا با طرح هاي اسليمي و ختايي. 5) مسجد دشت واقع در محله راميان كه گويند محل آتشكده مهراردشير بوده است. 6) تقسيم بندي آب فرزه هاي آب ارونه و فاصله براي محلات فهره، كبودان، بازار، راميان و قريه تلك آباد از ابتكارات خواجه نصير طوسي در جنوب غربي ساختمان شهرداري نزديك خيابان شمالي، جنوبي شهر. 7) قنات دو طبقه «زير و رو» در محلّه مون از شاهكار هاي قنات سازي قديم. 8) خانقاه پير مرتضي علي اردستاني، از عرفاي اواخر قرن هشتم هـ .ش در محلّه فهره اردستان. 9) آب انبار حاج حسن در جنوب شرقي مسجد جامع 10) آب انبار بزرگ بازار در ميدان بازار محله كبودان 11) آب انبار حاج مير رحيم در ابتداي محلّه مون 12) آب انبار حاج معدل «محمد مهدي» معروف به حاج معدل السلطان واقع در نزديكي مسجد خسرو در محله راميان
|