حمام حاج عسگرخان
در بافت قديم قم ، درشمال راسته ي بازار، حمام حاج عسگر خان واقع است . اين مجموعه از دو بخش حمام و چاله حوض تشكيل شده و با تغيير درسيستم حرارتي و روشنايي هنوز به كار خود ادامه مي دهد. در ورودي حمام در كنار مغازه هاي راسته بازار قراردارد.
در قسمت ورودي حمام، كتيبه اي سنگي ديده مي شود. بر اساس اين كتيبه ، تاريخ ساخت حمام سال 1216 هـ . ق ذكر شده و با اين حساب مي توان ساختمان آن را به اوايل دوره قاجاريه و حكومت فتحعلي شاه قاجار نسبت داد.
ورود به حمام از طريق يك ورودي مستطيل شكل ، كه با چند پله در سطح پايين تري از سطح گذر بازار قرار دارد ، ميسر است . بعد از آن وارد اولين فضاي اصلي حمام مي شويم كه مربعي به ابعاد 10/11 متر است . در مركز اين فضا ، گنبدي قرار دارد كه روي هشت ستون پنج ضلعي بر پا شده است . نحوه قرارگيري اضلاع اين پنج ضلع ، به صورت قرينه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن ، فرم زيبايي را به وجود آورده است . سپس يك هشتي كوچك قرار دارد كه به دومين گنبد بزرگ حمام راه دارد . نقشه اين گنبد نيز مربعي با ابعاد حدود 10 متر است كه چهارستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روي آن ايجاد شده است . در انتهاي منبع آب قرار دارد.
فضاي زيرگنبد اول به عنوان رختكن مورد استفاده است و كاربندي ساده و زيبايي زير گنبد را پوشش مي دهد . فضاي گنبدي دوم ، قسمت اصلي شست و شو است كه در حال حاضر با دوش هاي ايجاد شده در اطراف آن ، مورد استفاده قرار مي گيرد .
به موازات اين فضاها در شرق ساختمان ، چاله حوض واقع است . چاله حوض كه به صورت نيمه مخروبه بر جاي مانده ، داراي سكويي در دور تا دور است كه باساروج (1) پوشيده شده است . به گفته ي اهالي، در گذشته چاله حوض پر از آب و به عنوان منبع مورد استفاده بود
آب انبارها
در استان قم آب انبارها از كاركرد مهمي برخوردار بودند. به عنوان مهم ترين آب انبارهاي استان مي توان از موارد زير ياد كرد:
آب انبارالبرز: اين آب انبار در بخش كهك ، شهر كهك و در كنار مسجد جامع و گورستان قديم شهر واقع است و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .
آب انبار پاچيان : اين آب انبار در بخش جعفريه در روستاي پاچيان قرار دارد و به دوره قاجاريه تعلق دارد .
آب انبار چهل اختران: اين آب انبار در شهر قم ، پشت بقعه چهل اختران واقع شده و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .
آب انبار راهجرد : اين آب انبار در روستاي راهجرد از بخش خلجستان واقع شده و به دوره صفويه تعلق دارد.
آب انبار طيب و طاهر : اين آب انبار كه در بخش مركزي واقع شده در كنار امامزاده طيب و طاهر قرار دارد و متعلق به دوره قاجاريه است .
آب انبار كاج : در بخش مركزي روستاي كاج واقع شده و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .
آب انبار كاروانسراي صدر آباد : اين آب انبار در بخش مركزي واقع شده و در كنار كاروانسراي صدرآباد قرار دارد. بناي آب انبار به دوره صفويه و قاجاريه تعلق دارد .
آب انبارآجري كاروانسراي پاسنگان ؛ اين آب انبار كه در كنار كاروانسراي پاسنگان واقع شده ، به دوره قاجاريه تعلق دارد.
آب انبار سنگي كاروانسراي پاسنگان؛ اين آب انبار نيز در كنار كاروانسراي پاسنگان قرار دارد و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .
آب انبار كوه سفيد؛ اين آب انبار در روستاي كوه سفيد از بخش مركزي واقع شده و به دوره قاجاريه تعلق دارد.
آب انبار كهك ؛ اين آب انبار در كنار مسجد جامع شهر كهك از دوره صفويه به جاي مانده است .
آب انبار مبارك آباد ؛ اين آب انبار در روستاي مبارك آباد بخش مركزي واقع شده و به دوره قاجاريه تعلق دارد.
ساروج : مخلوطي است از آهك و خاكستر يا ريگ كه در آب به مرور جذب انيدريد كربنيك كنند و آهكش به صورت سنگ آهك كه محكم و پايدار است در مي آيد و از آن در جهت ساختن بنا استفاده مي كنند