جاذبه هاي گردشگري سوادكوه
ريشه هاي قومي :
در طول تاريخ همواره به لحاظ امنيت برخورداري از شرائط ويژه طبيعي، مأمن و پناهگاه بسياري از مبارزان و ستم ديگان بوده و از اين ميان برخي از اين گروه ها اين منطقه را بطور دائم براي زندگي انتخاب نمودند. در مقاطعي از تاريخ افراد شاخص و بر جسته اين طوايف در حركتهاي سياسي، اقتصادي، نظامي و اجتماعي طبرستان نقش مؤثر داشته اند و در دوران مختلف بر مصدر امارت بوده اند. مشهورترين طوايف نا حيه سوداكوه عبارتند از:
باونديان : كه چند تن از سران اين طايفه در سده هاي قبل از چهره هاي مشهور سياسي منطقه بشمار مي رفتند. طاهريان : كه برخي از جامعه شناسان اين طايفه را بهمراه باونديان از نسل سامانيان مي دانند. قارن وندان : كه وندار هرمز، قارن و مازيار از مشهور ترين افراد اين طايفه به شمار مي روند. ـ طايفه قدمي: مردم رائو و آراني ها كه از بوميان اصيل مازندران مي باشند. طايفه سرخ : آباديهاي گرا، بايع، خانقاهي، تادي، خواجه، سرخي، لفورك، درزي، كسليان، پهلوان، گرزين، كاس، گل، اوجي، قراتوني، فخري، روز افزونيه، ديوان، رئيس و دادو، نيز در سواد كوه زندگي مي كنند.
جاذبه هاي اقامتي و ارتباطي :
پل ورسك : اين پل از شاهكارهاي معماري دنيا به شمار مي رود و در جانب شرقي ارتفاعات مشرف به آبادي ورسك ساخته شده و راه آهن سراسري تهران به شمال كشور را بهم متصل مي كند. پل ورسك در اوايل قرن چهاردهم هجري شمسي ساخته شد و در زمان جنگ جهاني دوم در 55 سال قبل به پل پيروزي معروف گشت. اين بنا علاوه بر اهميت استراتژيك در صنعت حمل و نقل كشور، از جاذبه هاي سياحتي مهم مازندران نيز بشمار مي رود. در ساختمان بيشتر از فلز استفاده شده است.
پلهاي ديگر راه آهن سوادكوه با سنگ و ملاط سيمان ساخته شده اند كه هريك داراي زيبائيهاي حيرت انگيزي هستند، از جمله مهمترين آنها مي توان به پلهاي زير اشاره كرد:
پل راه آهن شورآب پل راه آهن اوريم پل راه آهن شيرگاه
علاوه بر پل ها، بايد تونل هاي راه آهن را بويژه در ناحيه ورسك، در اعداد جاذبه هاي ارتباطي مازندران برشمرد. يكي از اين تونل ها در منطقه گدوك با 2700 متر طول از جاذبه هاي مهم ارتباطي منطقه به شمار مي رود.
راه آهن : 90 كيلومتر از كل مسير راه آهن سراسري از شهرستان سوادكوه عبور مي كند. وجود جنگلهاي زيباي دامنه البرز در شمال اين منطقه بهمراه مناظر طبيعي فراوان، اين مسير ارتباطي را به يكي از جاذبه هاي گردشگران اين شهرستان بدل نموده است.
جاده شوسه سوادكوه: اين جاده يكي از محورهاي سه گانه ارتباطي استان مازندران به نواحي مركزي ايران مي باشد كه علاوه بر ايفاي نقش بسيار مهم درصنعت حمل و نقل كشور، بدليل وجود مناظر طبيعي بيشمار اعم از جنگل، رودخانه، كوهستان، شاليزار، مزارع زيبا در مسير، آباديهاي مختلف، زيارتگاه و يكي از زيباترين جاده هاي ايران به شمار مي رود. عبور رودخانه تلار و نيز راه آهن سراسري با پلها و تونل هاي زيبا و تاريخي در موازات آن، بر زيبائيهاي اين جاده افزوده است.
جاده آلاشت : اين جاده زيبا از دوراهي آزادمهر در 5 كيلومتري جنوب شهر زيرآب از جاده سراسري سوادكوه جدا شده و پس از عبور از مناطق بسيار زيبا، با چشم اندازهاي جنگلي در ارتفاعات مشرف بر دره زيرآب، تونلهاي معادن ذغال سنگ البرز مركزي رودخانه، پيچ و خم هاي فراوان و روستاهاي پر جمعيت لله بند، موج خيل، كارمزد و ليند به شهر ييلاقي آلاشت منتهي مي گردد. جاده آلاشت از جاذبه هاي شهرستان سوادكوه بشمار مي رود و در فصل تابستان گردشگران بسياري را بخود جذب مي كند. اين جاده از ابتدا تا انتها، 35 كيلومتر طول دارد.
جاده خطير كوه : از خط القعر رودخانه خطير كوه و در موازات آن مي گذرد و به استان سمنان راه پيدا مي كند. علاوه بر برخورداري از مناظر بكر طبيعي به لحاظ ارتباط يافتن با قلعه تاريخي لنگ لو از جاذب هاي گردشگري شهرستان سوادكوه به شمار مي آيد.
جاده لفور:اين جاده از شهر شيرگاه آغاز مي شود و علاوه بر ارتباط 18 روستاي دهستان لفور به شرق شهرستان بابل نيز راه مي يابد. وجود مناظر بكر طبيعي و جنگلي بهمراه سد البرز اين منطقه را به مكان ويژه اي تبديل نموده است .
جاده پل سفيد ـ محمود آباد : اين جاده پس از عبور از روستاهاي ناحيه خانقاپي و مناطق جنگلي به بخش دو دانگه شهرستان ساري راه مي يابد و در فصل تابستان از اطراق گاههاي معروف مسافرين به حساب مي آيد. علاوه بر آن به لحاظ حمل فرآورده هاي جنگلي، صنايع تبديلي شركت چوب فريم و معدن فلورين، داراي اهميت تجاري و صنعتي نيز مي باشد.
جاده كسليان : اين جاده به طول 30 كيلومتر از زيرآب آغاز و به روستاي لاجيم منتهي مي شود. و به دليل عبور از ميان اراضي و جنگلي داراي گردشگاههاي و چشم اندازهاي طبيعي بسيا زيبائي است. در فصول بهار و تابستان گردشگران بسياري اين منطقه زيبا را جهت گذران اوقات فراغت انتخاب مي كنند
جاذبه هاي فرهنگي :
موسيقي
اصيل وسنتي در سوادكوه نيز مانند ديگر نقاط مازندران در گذشته از رونق فراواني برخوردار بوده و اكنون نيز بندرت در گوشه و كنار اين سرزمين پهناور مورد استفاده قرار گرفته و علاقمندان بيشماري را بخود جذب مي كند. ساز سنتي و اصلي در موسيقي اين ناحيه نوع خاصي از ني بنام لله وا مي باشد و هر ملودي آن مضراب ويژه اي دارد. اين ساز از دير باز تا زمان حاضر بيشتر توسط چوپانان نواخته مي شود قطعاتي مانند كيجا كرچال، مش حال، دنباله مش حال،عامي دتر جان، كمر سري و كوك داري با لله وا نواخته مي شود. هر يك از اين ملودي ها از احساسات پاك و شگرف بوميان بيقرار در دل طبيعت زيباي منطقه حكايت دارد. براي مثال ملودي مش حال هنگامي نواخته مي شود كه چوپان گوسفندان را در هواي برفي، به چرا مي برد و بر ا ثر صدا و آواي برخاسته از لله وا، گوسفندان برف را با پا كنار زده و علفها را پيدا مي كنند و به چرا مي پردازند. هنگام بازگشت گله نيز ملودي دنباله مش حال نواخته مي شود.
اميري خواني نيز در سوادكوه رايج بوده و طرفداران زيادي دارد. هنگامي كه آواز خواني شعر امير پازواري شاعر سرگشته و عاشق دوران صفويه را در مايه اميري مي خواند طنين آواز و مفاهيم شعرش، همگان را به مهماني دشت هاي گسترده، مراتع سرسبز و كوههاي سر به فلك كشيده مي برد. حتي صداي ني چوپانان در شبان گاهان نيز جان مايه اي از شعر امير دارد كه خود از طبيعت بي نظير مازندران الهام گرفته و هنگام غم و اندوه نيز شعر امير و صداي خواننده اميري خوان داروي زخم دل هاي بوميان است. در سوادكوه هم مانند ديگر نقاط مازندران، چوپانان و هنرمندان شعرهاي زيباي امير پازواري را به گونه اي اصيل و شيدا مي خوانند. امير پازواري از اهالي ناحيه پازوار در حاشيه شمالي شهر بابل بود.
در شاديها هم بهمراه سبك هاي ياد شده، خواندن به سبك شواش (شادباش) كله ونگ (آواز باشعر) و كتولي محلي مي باشد.
جنگلهاي سواد كوه :
بخش وسيعي از شهرستان سوادكوه داراي جنگلي متراكم و متنوع با درختهائي نظير راش، افرا، توسكا، ملج و نوع كمياب درخت سردار يا سرخدار مي باشد.
جنگلهاي بكر در مناطقي كه ميان بوميان و اهالي پرتاس خوانده مي شوند داراي مسيبرهاي دشوار بوده ولي به لحاظ قرار گرفتن در ارتفاعي خاص، همواره در پوششي از مه قرار داشته و مناظر بديعي را پديد مي آورند. در ميان اين نوع از جنگلها نيز دره هاي زيبا، بهمراه نهرها، آبشارها و چشمه سارهاي متعدد، خودنمائي مي كند.
وجود درخت ها و درختچه هاي منحصر بفردي مانند سف، تل، تلكا، زرشك، الاش و لازه بهمراه گياهان ميوه دار وحشي مثل ازگل، وليك، زال زالك، گالش انگور، سولس و ته دونه، بر جذابيت نواحي جنگلي سوادكوه افزوده است.
برخي از نقاط جنگلي اين شهرستان كه براي برنامه ريزي در بخش گردشگري مناسب است عبارتند از:
ناحيه جنگلي لفور
اين جنگلها در مركز دهستان لفور و شارقلت و در مسير و محدوده اطراف سد داراي زمينه بسيار مساعد براي اجراي طرحهاي توريستي هستند. اكنون نيز عليرغم عدم برخورداري از امكانات مناسب اقامتي و پذيرائي، با وجود روستاهاي زيباي بورخاني، گشنيان، نفت چال، چاكسر، اسبو كلا، گالش كلا، ميرار كلا، غوزك رودبار، اماكلا، كالي كلا، مرزي دره و عالم كلا و به همراه چشمه سارها، رودها، انهار و مناظر بي نظير طبيعي ديگر، از بديع ترين چشم اندازها برخوردار است و در تعطيلات سالانه گردشگران بيشماري را بخود جذب مي نمايد.
جنگل اسلام آباد
اين منطقه نيز در 6 كيلومتري شرق شهر شيرگاه و در مجاورت سد سنبل رود قرار گرفته و سمت از جنوب غربي سد مذكور آغاز و در جنوب روستاي كليج خيل و در شرجي كلا به منطقه زيولا و جنگل كتو دره ختم مي گردد. اين ناحيه علاوه بر پوشش مناسب گياهي و دارا بودن مناظر طبيعي متعدد، داراي فضاي مناسبي براي ايجاد امكانات جذب گردشگر براي گذران اوقات فراغت مي باشد.
جنگل اندر كلي
در 5 كيلومتري شرق شهر شيرگاه واقع شده و با برخورداري از اراضي مسطح و يكنواخت در مجاورت رودخانه تا حاشيه شرقي شهر شيرگاه و در امتداد جاده شيرگاه به قائم شهر، در حوالي روستاهاي چاي باغ، تپه سر، چالي و شورخيل براي احداث پارك جنگلي بسيار مناسب است.
جنگل كاشي آباد (جمشيد آباد)
اين محوطه در انتهاي روستاي جمشيد آباد، 1 كيلومتري غرب جاده زيرآب به شيرگاه و 6 كيلومتري شمال غرب شهر زيرآب واقع شده و برخورداري از يك دره زيباي جنگلي، قرار گرفتن در مجاورت يك آبادي، عبور جاده و راه آهن سراسري از كنار آن، جريان رودخانه بزرگ تلار در وسط اين منطقه از ويژگيهاي شاخص و بارز آن به شمار مي رود عوامل مذكور باعث گرديده كه جنگل كاشي آباد بدون دارا بودن حداقل امكانات تفرجگاهي مانند آب و سرويس هاي بهداشتي، اكنون نيز مورد استفاده دهها هزار گردشگر و دوستداران طبيعت براي گذران اوقات فراغت بويژه در فصل تابستان از اين مكان زيبا، قرار مي گيرد.
جنگل گروسر
اين ناحيه در 18 كيلومتري شمال غرب شهر شيرگاه و در كنار جاده لفور به شيرگاه واقع شده و نام آن نيز به مناسبت وجود يك چشمه آب معدني گوگردي، گروسر مي باشد. اين چشمه بهمراه دهها چشمه آب شيرين، آبشارهاي كوچك و بزرگ، رودخانه و كوهستان شرائط محيط بسيار جذاب و زيبا را فرا هم آورده كه در حال حاضر نيز هزاران گردشگر بومي و غير بومي براي گذران تعطيلات از اين مكان بهره برداري نمائيد. رودخانه معروف بابل رود نيز از كنار آن عبور مي كند. بخش كوچكي از اين جنگلها در محدوده شرقي دهستان بابل كنار شهرستان بابل قرار گرفته است.
جنگل ميان كلا آبشار
در حد فاصل بين دو شهر زيرآب و شيرگاه قرار دارد و عبور جاده شوسه تهران، شمال، راه آهن سراسري و رودخانه تلار با ارتفاعات پوشيده از انبوه گياهان متنوع از ويژگيهاي اين مكان است.
جنگلهاي شرق جاده شيرگاه به قائم شهر
در منتهي اليه شمالي شهرستان سوادكوه و در ميان روستاهاي چاي باغ، بشل، برنجستانك و پل شاهپور قرار دارد. وجود راههاي دسترسي مناسب، رودخانه و سد انحرافي بر جذابيت هاي آن افزوده و محيط مساعدي را براي جذب گردشگر فراهم ساخته است.
جنگل خي پوست (خي بوس)
در 27 كيلومتري شرق شهر زيرآب قرار داشته و در محدوده اي باطول 13 كيلومتر بخاطر وجود گونه هاي خاصي از درختان شمشاد، بسيار زيبا و مشهور مي باشد.
جنگل كسليان
در 30 كيلومتري شمال شرق شهر زيرآب و در دهستان كسليان واقع گرديده و از كل مسير دسترسي آن، 14 كيلومتر جاده آسفالته و 16 كيلومتر ديگر شني مي باشد. اين منطقه زيبا با دارا بودن دره هاي زيباي جنگلي و رودهاي متعدد داراي چشم اندازهاي بي نظير و ديدني است. برج تاريخي و معروف لاجيم در منتهي اليه اين جنگل قرار دارد.
جنگل دهستان شرق و غرب شيرگاه
در مورد وجه تسميه شهر شيرگاه، عده اي از محققين بر اين عقيده اند كه در روزگاران گذشته در اين ناحيه مبارزه اي بين يك شير و يك گاو در گرفت و بعلت كشته شده شير در اين مبارزه اين منطقه را شيرگاه ناميدند. نامهاي ديگر اين منطقه خارخون و بعد از احداث جاده سراسري، خطه بوده است.
واژه شير در زبان پهلوي گاهي به معني شهريار بكار رفته و در برخي از متون نيز به عنوان پسوند مكان مورد استفاده قرار گرفته و بهمين دليل مي توان گفت كه شيرگاه در سده هاي باستاني محل استقرار شهر ياران بوده است. در زبان بوميان قديم نيز واژه شر بجاي واژه سفيد استفاده مي شد و شيردار يا شردار نام درختي از تيره افرا بوده و شايد به دليل فراواني اين نوع درخت در جنگلهاي اطراف اين ناحيه، را شيردارگاه مي خواندند كه به مرور زمان به شيرگاه بدل گرديده است. در بسياري از نقاط مازندران مانند توسكا چال، انار جاري و كنس خابن، اين نوع نامگذاري رايج بوده است.
جنگلهاي اين نواحي در 4 كيلومتري شهر شيرگاه و در مجاورت روستاهاي كليج خيل، آهنگر كلا، كتي لته، فرامرز كلا، بورخيل و ايواك و مانند ديگر نواحي جنگلها داراي زيبائيهاي طبيعي بكر و زمينه مساعد براي اجراي طرحهاي مختلف و متنو ع توريستي است.
جنگل جوارم
محوطه پهناور جوارم در مسير اصلي تهران به شمال كشور، در مقابل روستاي جوارم و 8 كيلومتري شمال شهر زيرآب واقع شده و در ميان جاذبه هاي طبيعي شهرستان سوادكوه، از آماده ترين اماكن براي احداث پارك جنگلي و اجراي طرحهاي گوناگون از جمله احداث استراحتگاه براي زائرين حرم امام هشتم شيعيان به شمار مي رود.
30 الي 40 هكتار از آن توسط سازمان جنگلها و مراتع كشور جهت اجراي طرحهاي مذكور واگذار گرديده و پروژه آن نيز در موافقت نامه طرح ملي آماده سازي، و بهسازي قطب هاي سياحتي ايران منظور شده است. در حال حاضر جنگل جوارم از آب آشاميدني برخوردار بوده كه اين امر بهمراه فضاي بسيار زيباي آن با دهها جاذبه طبيعي و جاده و راه آهن سراسري، عوامل بتيوته هزاران گردشگر را در طول سال فراهم آورده است.
نقاط زيبا و جنگلهاي ديگر شهرستان سوادكوه عبارتند از:
جنگل كارمزد و كارسنگ در 30 كيلومتري جنوب شرقي پل سفيد كه علاوه بر جنگلهاي طبيعي، رودخانه دره هاي سرسبز، داراي جنگل مصنوعي بسيار زيبائي است.
جنگل سرخ كلا در 5 كيلومتري شرق زيرآب و جاده اصلي تهران به شمال با جنگل طبيعي و مصنوعي.
جنگل پرو در 15 كيلومتري غرب شهر پل سفيد در مجاورت روستاهاي سيمت و طالع در دهستان راستوپي و روستاهاي ثيلم، پالند و اوات در دهستان ولوپي با درختان كهنسال.
جنگل چم چم در 5 كيلومتري شمال شهر پل سفيد كه داراي امتيازاتي مانند عبور جاده اصلي از كنار آن بهمراه رودخانه و آبشار مي باشد.
جنگل خانقاپي در 25 كيلومتري شهر پل سفيد و در منتهي اليه نواحي جنگلي كه كوه سرخل به آن مشرف بوده و در جهت شرق و شمال شرق به جنگلهاي كله و اساس مرتبط است.
جنگل پل پا در 20 كيلومتري شهر پل سفيدكه مراتع سرسبز در ارتفاعات و بوته زارهاي دامنه شرقي آن بهمراه جنگل بلوط، ون و راش بر زيبائي آنها افزوده آن را به سه قسمت مجزا تقسيم نموده است. اين محوطه از شمال و جنوب به روستاهاي كمر پشت و شورك چال محدود مي گردد.
جنگل كنيج كلا در 5 كيلومتري جنوب شهر زيرآب قرار گرفته و روستاي كنيج در جهت غرب، شمال و جنوب بوسيله اين جنگلهاي زيبا با درختان بلندو كهنسال محصور گرديده است. روستاهاي كلاريجان، كردآباد و كري كلا در مجاورت اين منطقه واقع شده اند.
جنگل سرخ آباد در محلي بنام باغ سرخ آباد، در 20 كيلومتري جنوب شهر پل سفيد و در دامنه هاي ارتفاعات ارفع كوه واقع شده و روستاهاي وسيه سر، سنگ سرك و مالي دره در اطراف آن قرار دارند. اين مكان علاوه براي چشم اندازهاي بديع جنگلي، داراي مراتع سرسبز و آب و هواي بسيار مطبوع در فصل تابستان مي باشد.
جنگل ورسك به طرف عباس آباد در 25 كيلومتري جنوب شهر پل سفيد با پوشش گياهي راش، بلوط و مراتع زيبا و آب گواراي چشمه گت او كه از ويژگيهاي اين مكان مي باشد.
جنگل ورسك به طرف روستاي مار بمرد گرجي خيل در 25 كيلومتري جنوب شهر پل سفيد كه علاوه بر زيبائي هاي جنگلي، بدليل آب و هوا و عبور رودخانه از ميان آن، همواره محل اتراق مسافران و گردشگران مي باشد.
پارك جنگلي آزاد مهر در 7 كيلومتري شمال شهر زيرآب