قلعه قشلاق
اين قلعه در شهرستان ماهنشان و حنوب شرق شهر ماهنشان ، روي يكي از بلنديهاي طبيعي شمال رودخانه قزل اوزن و در سا حل ان واقع است . فا صله قلعه قشلاق تاما هنشان 20كيلومتر وتا شهر زنجان 90كيلومتر راه دسترسي به قلعه از طريق جا ده ماهنشان –دندي است .در فاصله 7كيلومتري روستاي قره گل در كنار پل رود خانه فصلي قار قاچاي جاده خاكي باريكي وجود دارد كه مستقيما" قلعه قشلاق منتهي مي شود . اين جاده خاكي در جنوب جاده آسفالت ماهنشان دندي است و طول آن 1 كيلومتر است . نزديكترين روستا به فلعه ايمير است كه حدود 300 متري جنوب قلعه و قزل اوزن قرار دارد .
با توجه به شناسائي سفالهي سطح الارضي قدمت آن به دوره اشكاني بر مي گردد . از ويژگي هاي منحصر به فرد اين اثر مي توان گفت كه اين قلعه تنها محوطه بزرگ اشكاني شناخته شده در استان زنجان است كه از آن مي توان به عنوان يك قلعه شهر ياد كرد .
توصيف محوطه :
قلعه قشلاقي بقاياي يك محوطه بزرگ و قديمي است كه بر فراز بلندي طبيعي قرار گرفته است اين محوطه از سمت شرق با شيب بسيار تند ( پرتگاه ) به جاده خاكي ايمير منتهي ميشود
از جنوب و جنوب غرب با شيب تندي به رودخانه قزل اوزن مي رسد . از سمت شمال با شيب تند به زمينهاو تپه ماهورهايي منتهي است كه در ادامه به جاده اسفالت ماهنشان – دندي مي رسند و از سمت غرب و شمال غرب نيز به مزارع و تپه ماهورهاي روستاي قره باتلاق ختم مي شود . قسمتهاي تحتاني اين محوطه از شرق و جنوب به صورت صخره اي است ( كروكي : 59 ) و طي ساليان اخير از معادن سنگ آن بهره برداري به عمل آمده است ( تصوير : 83-84 ) در منتهي اليه جنوب محوطه در قسمت پايين و در ساحل قزل اوزن پل قلعه قشلاقي قرار دارد .
سطح محوطه از پستي و بلنديهاي زيادي تشكيل شده و بخشهايي از ان زير كشت محصولات ديم قرار دارد . قسمتهايي از اين محوطه برگ داراي استحكامات تدافعي است . بدين صورت كه بخشهايي از آن كه قابل دسترسي بوده و هيچ مانع يا سد طبيعي نداشته توسط ساكنان شهر با ساخت و سازهاي دفاعي تجهيزشده است از جمله بخشهايي از شمال و شمال غرب محوطه كه داراي دو برج و احتمالاً بارو مي -باشند . (تصوير 85-86) برجها با مصالح لاشه سنگ و ملاط آهكي ساخته شده اند يكي از برجها با سنگهاي منظمي نما كاري شده است . داخل همين برج بر اثر كاوش نيز غيره مجاز آثار ساخت و ساز عظيمي از خشت ديده مي شود . ابعاد خشتها cm 15 *38*38 است( تصوير : 87) علاوه بربخش شمالي شهر قسمتهايي از جنوب محوطه نيز با مصالح لاشه سنگ و به صورت خشكه چين داراي تجهيزات تدافعي است.برسطح محوطه مقادير زيادي سفال و لاشه سنگ مشاهده مي شود.(تصوير:88 )
در برخي از نقاط آثار معماري و ساخت و سازهاي سنگي كه بر اثر كا وش غيره مجاز بيرون آمده اند قابل مشاهده است . احتمالاً اين مكان بعنوان يك محوطه استقراري دائمي ( شهر ) مورد استفاده قرار گرفته است . امروزه اين محوطه بدون كاربري خاصي در زمين هاي روستاي قره قشلاق قرار دارد.
آثار تخريب و دستكاريهاي انساني
بخشهاي زيادي از سطح محوطه در نقاط مختلف مورد كاوش غير مجاز قرار گرفته است .
سفال : قطعات سفال به صورت پراكنده در تمام نقاط سطح محوطه قابل مشاهده است . نمونه هاي جمع آوري شده را از لحاظ ويژگيها و مشخصات مي توان به چند دسته مشخص طبقه بندي نمود . به طور كلي سفالهاي محوطه در 4 گروه سفالهاي معمولي كلينيكي و منقوش و لعابدار ديده مي شوند . سفالهاي ساده معمولي كه بيشترين ميزان سفالهاي سطح محوطه و نمونه هاي جمع آوري شده را تشكيل مي دهد . با خمير ه هاي نخودي ، قرمز و خاكستري قهوه اي و نارنجي ساخته شده اند . اغلب آنها چرخ سازنده و ماده چسباننده بيشتر سفالهاي معدني است . بر بدنه تعدادي از اين سفالها تزئينات كنده كاري شده و بر جسته ديده مي شود . سفالهاي معمولي با فرمهاي متنوعي ساخته شده اند . حدود 7 قطعه سفال كلينيكي از سطح محفظه جمع آوري گرديد . همه سفالها ظريف هستند و تزيين خاصي ندارند اما در ميان سفالهاي محوطه قطعاتي از سفاهاي لعابدار نيز وجود دارد . اين سفالها فيروزه اي تا آ بي و سبز است و لعاب آنها اغلب مات و تا اندازه اي پوسيده مي باشند . در ميان نمونه هاي جمع آوري شده چند قطعه سفال منقوش نيز يافت شده يك نمونه از اين سفالها داراي تزئيناتي به رنگ قرمز و سياه بر زمينه نخودي است . نمونه ديگر خميره سبز روشن دارد با تزئينات قهوه ابي تيره آراسته شده است.
قدمت :سلوكي – اشكاني
