جاذبه ها ومكانهاي طبيعي استان خراسان جنوبي

جاذبه‌ها و مكان‌هاي طبيعي

جاذبه هاي گردشگري

1.  باغ مود:  در حاشيه جنوبي روستاي مود باغي بزرگ با برجها حصارها ديده مي شود . در مركز باغ محل تقاطع دو خيابان طولي و عرضي ساختماني وجود دارد متعلق به دوره صفوي مي باشد.در داخل باغ بقاياي عمارتي عظيمبا تزئينات زيباي نقاشي ديده ميشود .

 2. بند دره :اين بنا در دوره قاجار در زمان حكمراني امير حشمت الملك علم ساخته شده است.

  بند يا سد تاريخي دره بنايي است عظيم از سنگ ، آجر و ملات ساروج كه بر مسير سيلابي در رشته كوه باغران احداث شده است . اين بنا با 31 متر     طول   تاج ، 3 الي 5 متر عرض تارج و حدود 13 متر ارتفاع ، مهمترين بند تاريخي در بيرجند محسوب مي شود .

 3. بند عمر شاه : بند تاريخي عمر شاه در فاصله دو كيلومتري جنوب غرب بيرجند و در داخل رشته كوه باغران بنا شده است . اين سد  از سازه هاي آبي متعلق به دوره  قاجار است ،  اين سد در دوره قاجار و زمان حكمراني حشمت الملك علم بنا شده است  

 4. حسينيه نواب: يكي از تكاياي معروف شهرستان بيرجند حسينيه نواب است كه در دوران سلطنت شاه عباس صفوي با فرمان اميرزاده خاتون ملقب به نواب يا بي بي نواب كه نامبرده يكي از همسران اميراسماعيل خان و از زنان معتقد خاندان خزيمه بوده وي فرمان احداث حسينيه باشكوه و پرعظمت نواب را صادر نمود همچنين كتيبه اي كه در قسمت پيش طاق ورودي حسينيه واقع است تاريخ 1001هجري قمري بر آن حك شده و عمل حاجي يار آگاه را نشان مي دهد كه احتمالاً گچبريهاي پيش طاق توسط وي انجام گرفته است. اينتكيه با عظمت داراي موقوفات متعدد از قبيل زمين‌، آب ، اشجار در داخل شهر و روستاي اطراف قاينات بوده است كه تا اواخر سالهاي 1357 نگهداري مي شده و ليكن پس از احداث خواني حكومتي بوده مورد بي توجهي قرار گرفت و بدين صورت تدريجاً متروكه گرديد.

1. كنسولياري انگليس( باغ منظريه): بناي كنسولياري در مزرعه منظريه در فاصله حدود يك كيلومتري جنوب بيرجند قرار گرفته است. مجموعه ساختمانهاي كنسولياري در داخل باغي قرار گرفته و به علت اينكه بر روي شيب زمين قرار گرفته، با استفاده از سكوهايي زمين را هموار كرده‌اند. جبهه اصلي ساختمان در سمت شمال شرق آن قرار دارد كه شامل ايواني است ستوندار با ستونهاي چهارضلعي و تزئينات آجركاري . به طور كلي مجموعه داخلي كنسولياري از يك سري اتاقهاي متمركز و مرتبط به هم تشكيل شده‌اند.

 7. روستاي ماخونيك:  روستاي ماخونيك در منطقه اي كوهستاني و در دامنه جنوبي كوهي بنام ماخونيك واقع شده است .اين روستا مركزيت منطقه اي را داراست كه متشكل از 12 روستا است كه ماخونيك بزرگترين آنهاست و اهالي 21 روستاي ديگر اصل و نسب خود را از ماخونيك مي دانند .اين روستا ها از نظر مذهب ،معيشت ،شيوه زندگي و اوضاع اجتماعي با يكديگر وجه اشتراك زيادي دارند .ويژگي جالب اين روستا قوام و دوام سنتها وآداب ورسوم مردم آن است كه با گذشت زمان دستخوش كمترين تغيير وتحول نشده است . رسوم و سنتها ي مستحكم روستا در كليه امور اجتماعي ، اعتقادي اقتصادي و حتي مسكن كاملا دست نخورده باقي مانده اند . نكته جالب ديگر معماري و بافت روستايي ماخونيك است . به گونه اي كه معماري در اين روستا بسيار ابتدايي اجرا مي شود و به حداقلها اكتفا مشود

 8.مسجدازبك: بناهاي بافت و محيط پيرامون خودنمايي مي‌كند. ورودي مسجد شامل طاقي است جناغي كه در اطراف آن دو سكو به منظور نشستن و استراحت مراجعان ساخته شده. پس از سردر مستقيماً صحن بنا قرار دارد. به طور كلي معماري مسجد شامل سردر ورودي، صحن و شبستان تابستاني و ايوان مي‌باشد. ايوان كه مهمترين بخش مسجد را شامل مي‌ِود با استفاده از طاق و تويزه و به فرم جناغي ساخته شده است. در انتهاي ايوان محراب بنا و در دو سرف چپ وراست ايوان دو ايوانچه كوچكتر قرار دارند. مجموعه ايوان داخلي و ايوانهاي دو طرف به عنوان شبستان تابستاني كاربرد داشته‌اند. نماي ايوان اكنون داراي اندودي از سيمان است كه طبق گقته اهالي داراي تزئيناتي احتمالاً تزئينات آجركاري بوده است. اين بنا از لحاظ سبك وفرم معماري شباهت كامل به بناهايي مانند مسجد عاشورا در داخل شهر و مسجد جامع درخش دارد. هرچند مدركي در خصوس زمان ساخت اين بنا وجود ندارد اما بر اساس نقشه بنا و فرم معماري آن مي‌توان آنرا به دوره تيموري منتسب كرد.

.9 مصلي: در سمت شمال غربي سه راه اسدي بيرجند بنائي آجري وجود دارد كه به مصلي مشهور است . مصلي بنائي است شامل ايوان و حياطي مربع و شبستان است طاق كليل آذري رفيع ايوان بر فراز دو جرز ضخيم برافراشته شده و بر هر طرف ايوان دو غرفه ايجاد گرديده كه به حجره هائي منتهي ميگردد . بر جوف پايه هاي ايوان در ناحيه پاكار سقف راهروي ايجاد گرديده كه ايوان را دور مي زده است. در سمت شمالي ايوان شبستاني وجود دارد كه پايه هاي قطور پوشش آن را بصورت چند چشمه طاق امكان پذير كرده اند . رويه جرزها را آجرهاي خفته راسته زينت داده اند . مصلي از جمله ابنيه دوران قاجاريه در بيرجند است كه سالم و مستحكم باقي مانده است .

4. قلعه چهكندوك: با انقراض حكومت صفويه و پس از دوره افشاريه و زنديه به تدريج قدرت حكومت مركزي در ايران تحليل رفته و بسياري از روستاها و شهرهاي دور از مركز مورد هجوم قبايل ازبك و تركمن قرار مي‌گرفتند وجود تعداد فراواني قلعه‌هاي گلي در روستاهاي اطراف بيرجند و ساير شهرهاي جنوب خراسان نشاندهنده اين امر است. با توجه به اين امر زمان ساخت اين بناها را مي‌توان به دوره قاجار نسبت داد.

 5. قلعه فورگ: قلعه تاريخي فورگ در فاصله 110 كيلو متري شرق بيرجند و در روستايي به همين نام از توابع شهرستان درميان واقع شده است بناي قلعه ، در زمان نادر شاه بوسيله ميرزا بقاخان كه از طرف نادر ، حاكم محل تعيين شده بود شروع شده و پس از از وي پسرش ميرزا رفيع خان ساختمان قلعه را به اتمام رساند.فضاي داخلي قلعه از بناهاي متنوعي از قبيل محل زندگي خدمه و وسربازان ، محل نگهداري احشام ، انبار مهمات ، همچنين آب انبار بزرگي با اندود ساروج  تشكيل يافته كه دودر تا دور آنها را حصار سنگي بهمرا تعداد زيادي برج مدور فرا گرفته ؤ بالاي حصار و برجها كنگره دار بوده و تير گش هائي نيز براي دفاع و ديده باني تعبيه شده است

11.آرامگاه تورانشاه: اين بنا در حاشيه جنوبي شهر سرايان واقع شده ودر منطقه اي قرار گرفته كه پيرامون آنرا قبرهايي فراگرفته اند. بنا داراي نقشه هشت ضلعي است و ورودي آن در ضلع شمال شرقي آن قرار گرفته است. ورودي داراي طاقي است جناغي با عرض 3/4 و عمق 8/3 متر پس از سردر ورودي بلافاصله فضاي داخلي آرامگاه يا گنبدخانه قرار دارد. اين فضا نيز داراي نقشه هشت ضلعي بوده و هر ضلع آن داراي طاقي است . طاقها داراي قوس جناغي بوده و در انتهاي سه عدد از آنها طاقنما هايي واقع شده است. ابعاد فضاي گنبدخانه 7/6×7/6 متر است و هركدام از طاقها 3/2 متر عرض و يك متر عمق دارند. گنبد بنا به شيوه  عرقچين با كمك فيلپوشهاي كوچكي كه فضاي هشت ضلعي را به دايره نزديك كرده اند، بنا شده است. نماي خارجي بنا داراي طاقهاي تزئيني است

 كه با آجر كار شده اند. دوره تاريخي اين بنا بر اساس مدارك موجود به احتمال فراوان به دوره تيموري تعلق دارند. وجود چندين قطعه سنگ قبر كه به قبرهاي اطراف تعلق داشته اند و به دوره تيموري تعلق دارند ونيز سنگ لوحي بر بالاي درگاه ورودي بنا كه داراي اين متن است: تمت هذه العماره الميمونه الشريفه سلطان الاوليا نظام الحق و الدين تورانشاه عليه الرحمه و الرضوان في شهر ذوالقعده سنه ثمان و خمسين و ثمانماه (؟) هرچند آخرين كلمه اين متن بطور كامل قابل خواندن نيست اما به احتمال زياد ثمانماه مي باشد.

12. يخچال بهلگرد: يخچال بهلگرد يكي از سالمترين نمونه يخچالها در محدوده شهرستان بيرجند است. و تخريبهاييي كه در آن صورت گرفته تنها محدود است به تخريب قسمتي از پوشش مخزن و اطاقهاي كارگران و بنيان و اصل بنا در سلامت كامل مي‌باشد.اين يخچال نيز همانند ساير يخچالهاي اين منطقه بوده و از فرم معماري و مصالح همانند آنها برخوردار مي‌باشد. مهمترين اجزاي معماري اين بناي باارزش تاريخي عبارتند از: 1- ديوار يخچال 2- مخزن 3- پوشش مخزن 4- اطاقهاي كارگران 5- آبگير ديوار يخچال به طول 42 و ارتفاع 5 متر و ضخامت يك متر احداث شده است. اين ديوار در دو انتها داراي خميدگي نامحسوس مي‌باشد.

هدف از تعبيه اين خميدگيها به حداكثر رساندن پايه بر روي آبگير هنگام طلوع و غروب خورشيد مي‌باشد. ديوار در جهت شرقي – غربي احداثشده است. در قسمت جنوب ديوار دو اصاق براي استراحت كارگران و نگهبانان و در قسمت شمالي ديوار آبگير يخچال احداث شده است.

13. آرامگاه سلطان ابراهيم رضا: بناي تاريخي آرامگاه سلطان ابراهيم رپا برادر امام رضا (ع) در روستاي آبگرم از توابع بخش درميان بيرجند قرار دارد. اين بنا بر روي سكويي به ارتفاع حدود يك متر از سطح زمينهاي اطراف واقع شده است . مهمترين عناصر معماري بنا شامل وروديها ،طاقهايي در چهار طرف بنا و در دو طبقه و گنبد خانه مي باشد . با توجه به چهار ضلعي بودن نقشه بنا و وسعت زياد گنبد خانه براي پوشش اين فضاي وسيع ابتدا به وسيله فيلپوشهايي فضاي چهار

ضلعي به هفت ضلعي تبديل شده و سپس با نزديك كردن هفت ضلعي به دايره گنبد بنا بصورت عرقچين اجرا شده است . از تزئينات بكار رفتهدر بنا عبارتند از بتنهاي اجرا شده بر روي دربهاي بنا پنجره هايي با طرحهاي مشبك گچي و نيز خوشنويسيهايي بر ديوار داخلي بنا تا ارتفاع حدود 5/1 متري مي باشد . اينخطوط كه به رقمهاي نستعليق ، شكسته ، نسخ و مي باشند با هنر نمايي تمام و با مركب نگاشته شده‌اند. بعضي از اين خطوط داراي تاريخ نگارش مي باشند كه بيشتر مربوط به دوره صفويه و قاجار است.

14 آرامگاه ابن حسام خوسفي:بناي تاريخي آرامگاه ابن حسام خوسفي، شاعر برجسته قرن نهم هـ. ق بر فراز صخره‌اي سنگي در حاشيه شمالي شهر خوسف و در كنار مزارع آن واقع شده است. اين بناي كوچك شامل اطاقكي است با فرم هشت ضلعي كه نقشه فضاي داخلي آن به صورت چليپايي است. پوشش مقبره به صورت گنبدي ايت كه در مركز آن يك كلاه فرنگي تعبيه شده است. در اين قسمت نورگيرهايي تعبيه شده تا هم نور فضاي داخلي آرامگاه را تأمين كند و هم باعث تهويه فضاي داخل آرامگاه شود. اين بنا ابتدا در دوره صفويه بنا شده و بعد‌ها به خسوص در دوره قاجار تغييراتي در آن داده شده.

15. آرامگاه ابوالمفاخر: بناي آرامگاه ابوالمفاخر در حاشيه شهر قاين واقع شده است. بناي آرامگاه با حدود 71 مترمربع مساحت، داراي پلاني هشت ضلعي است كه ورودي آن بصورت پيش آمدگي با طاق جناغي در جبهه جنوب غرب آن قرار گرفته است. فضاي داخلي بنا يا گنبدخانه بصورت چليپايي و چهارطاق است. طاقها به فرم جناغي اجرا شده و در انتهاي هركدام از اين چهارطاق درگاههايي ديده مي شود كه اكنون مسدود است ولي احتمالاً در گذشته هركدام يك ورودي جداگانه به داخل فضاي آرامگاه بوده است. ورودي فعلي بنا فاقد تناسب معمارانه با كل بنا است. به اين معني كه در تناسب با گنبد و بناي اصلي آرامگاه، بزرگتر

مي نمايد. با توجه به اين عوامل به نظر مي رسد كه ورودي در دوره اي بعد از دوره ساخت بناي اصلي به آن افزوده شده باشد.

 16. آرامگاه بوذرجمهر قايني: بناي تاريخي آرامگاه بوذرجمهر قايني در فاصله 3 كيلومتري جنوب شهر قاين در دامنه و شيب شمال شرقي كوه ابوذر قرار گرفته است. اين بنا در حقيقت مجموعه اي است شامل بناي آرامگاه كه حالت مركزيت و محوريت دارد و فضاهاي معماري خدماتي و اقامتي. يكي از ويژگيهاي معماري اين بنا قرارگرفتن آن در محلي است با شيب نسبتاً زياد كه باعث شده اختلاف ارتفاع سه قسمت معماري آن به 5/6 متر برسد. پايين ترين بخش معماري مجموعه تنها شامل سه طاقنما با عمق حدود يك متر و طاق جناغي و يك برج است.پس از ايجاد سكويي جهت مهار شيب زمين به منظور احداث بقعه آرامگاه،با ايجاد

 اين طاقنماها علاوه بر ايجاد محيطي مناسب جهت استراحت زائران، نماي اين بخش از بنا نيز از يكنواختي خارج شده و باعث شكيل تر شدن اين نما شده است. روي اين قسمت يعني سكوي اول ، بقعه آرامگاه قرار دارد. اين بنا با پلان مربع شكل، هسته مركزي و مهمترين قسمت مجموعه است.

17. ارگ كلاه فرنگي: اين بنا در سه بخش قابل مطالعه و پژوهش است :1. بخش همكف آن 2. فرم بنا 3. قسمت حوضخانه بنا بناي مزبور بطور كل از نظر سبك و شيوه معماري با ساير بناهاي شهري اختلاف اساسي دارد چرا كه بنا بدليل داشتن گنبدي زيگوارتي و چند اشك.به و طاقنماهاي متعدد و بعضا مقرنسكاري شده و جه مميزه خويش را كاملا حفظ كرده است. بخش همكف آن تشكيل شده است از يك پلان مربع شكل كه اتاقهاي متعددي انرا احاطه نموده است و در همين

 طبقه چهار هشتي و به تناسب قرينه بودن بچشم مي خورد. ضمنا اصلي ترين بخش ساختمان يعني حوضخانه نيز دز اين قسمت است. درب اطاقهاي طبقه همكف به فضاي دور محوطه اصلي حوضخانه باز ميشود و مي توان بوسيله انها حوضخانه را دور زد.

18. باغ اميرآباد: باغ و كوشك اميرآباد در فاصله كمي از بيرجند و درست در غرب آن واقع شده است. اين بنا شامل باغ، كوشك و محل اسكان خدمه مي‌باشد. ورودي باغ در ضلع شرقي آن قرار دارد. باغ داراي خيابانهاي متعدد است كه درجهات گوناگون امتداد دارند. بناي اصلي يا كوشك در ميانه باغ و در دو طبقه ساخته شده است. اين بنا داراي پلان هشت ضلعي است و ورودي در ضلع شرقي آن قرار دارد . پس از ورودي يك رشته پلكان مارپيچ به طبقه فوقاني راه دارد. در امتداد ورودي دالاني قرار دارد كه به يك حوضخانه در بخش مركزي بنا منتهي مي‌شود طبقه فوقاني داراي يك شاهنشين با پلان چليپايي  است كه داراي درگاهها  و پنجره‌هايي با طاق نيم‌دايره مي‌باشد. پوشش اين اطاق كليل آذري است و دو بخار ي ديواري در آن ديده مي‌شود. دو ايوان در بنا وجود دارد كه در امتداد دو ضلع اتاق چليپايي قرار دارند. ايوان جنوبي داراي طاقچه‌هاي تزئيني و دو ستون چهارضلعي است. نماي كوشك داراي تزئينات آجري به شكل هندسي مي‌باشد. اين باغ و عمارت از بناهاي دوره قاجار مي‌باشند. 

19. باغ و عمارت بهلگرد: مجموعه باغ و عمارت بهلگرد، مجموعه بناهاي تاريخي است كه در فاصله 20 كيلومتري شرق بيرجند و در سمت جنوبي جاده بيرجند – زاهدان قرار دارد. باغ و عمارت مزبور مربوط به خاندان علم و مورد استفاده شوكت‌الملك بوده است. ورودي باغ داراي سردر ساده است. پس از ورودي هشتي بنا با طاقنماهاي كم‌عرض واقع شده است و پس از هشتي محوطه اندروني قرار دارد. اين محوطه كه فضاي نسبتاً وسيعي را به خود اختصاص داده است داراي استخري است كه در وسط استخر جزيره‌اي به فرم هشت ضلعي ساخته شده است.اطراف استخر را باغچه‌هاي متعددي در برگرفته است. در ضلع جنوبي  اين گذاشتن هم سطحي هندسي و برجسته را بوجود آورده است. هشتي از فضاهاي مهمي است كه در اين خانه در بخش ورودي احداث شده است كه در اين قسمت مسير دسترسي به پشت بام و اتاقكي كه چاه آب داخل آن قرار داشته بوجود آمده است علاوه بر آن دالان مسير دسترسي به صحن خانه را نيز بوجود آورده است . محوطه عمارت اصلي قرار دارد كه اين بنا در دو طبقه ساخته شده است طبقه زيرين داراي اطاقها و دالانهاي ارتباطي و طبقه فوقاني داراي اطاق شاهنشين و ايوان ستوندار با ستئنهاي مدور و پوشش اين طبقه به صورت تخت و با سرم است.

20. باغ شوكت‌آباد: در شرق شهر بيرجند و جنوب روستاي شوكت‌آباد مجموعه عظيمي شامل باغ، عمارت، اصطبل، ورودي، محل زندگي خدمه و… قرار گرفته است. اين مجموعه كه حدود هشت هكتار وسعت دارد در دوران حكومت امير شوكت‌الملك علم ساخته شده و از اماكن مسكوني به شمار مي‌رود. بنا شامل دو ورودي است كه يكي از جبهه شمالي باغ و ديگري در جبهه شرقي آن قرار دارد. ورودي جنوبي كه به خيابان اصلي باغ منتهي مي‌شود در دو طرف خود داراي دو اطاق كه محل حضور نگهبانان است، مي‌باشد. عمارت اصلي در سمت جنوب باغ قرار دارد كه از سمت غرب به شرق گسترش يافته و داراي بخشهايي از جمله ايوان با طاق كليل و تزئينات آينه‌كاري، حوضخانه با پوشش گنبدي عرقچين و كلاه فرنگي با تزئينات رسمي‌بندي و طاقنماهاي تزئيني، حمام، اطاقهاي متعددي در دو طرف حوضخانه كه هر كدام به وسيله درگاهي به صورت طولي به ديگري راه دارد.

 21. بافت تاريخي روستاي خور: بافت تاريخي روستاي خور تحت تأثير شرايط اقليمي و جغرافيايي محيط شكل گرفته است . خانه‌هاي گلي با برخورداري از پوششهاي گنبدي ، حياط مركزي ، بادگير‌ها، اتاقهاي محاط بر حياط ، هشتي و دهليز ، ديوارهاي قطور ، حوض و باغچه‌هاي ميانسرا ( حياط ) كه به گونه‌اي هماهنگ و منسجم و مطابق با اقليم منطقه ساخته شده‌اند از ويژگيهاي اين بافت است . در بافت خور علاوه بر خانه‌هاي مسكوني بناهايي چون قلعه ، آب انبار ، مسجد ، حسينيه ، حمام و... نيز و جود دارد كه اكثراً متعلق به دوره صفويه هستند .

22. بند تجنود: بند تاريخي تجنود در فاصله حدود 2 كيلومتري شمال غرب روستاي تجنود قرار دارد. اين بنا با مصالح سنگ و ملات ساروج بنا شده است. طول تاج اين بند 26 متر، عرض تاج 5/5 متر و ارتفاع آن از پايين ترين نقطه رودخانه 14 متر است. قسمت پايين بند در دوره هاي معاصر تخريب شده واين امر باعث شده آب در پشت بند جمع نشود. اين بنا در اواخر دوره قاجار و به دستور ابراهيم خان شوكت الملك ، حاكم وقت منطقه ساخته شده است.

علاوه بر ارزش تاريخي وسلامت نسبي، اين بنا به لحاظ طبيعي نيز در منطقه اي بكر و داراي جذابيتهاي فراوان واقع شده كه در صورت تعمير و احياء بند، به منطقه گردشگري و تفرجگاه مناسبي تبديل خواهد شد.

23. خانه تاجور- خوسف: بناي تاريخي خانه تاجور در داخل بافت تاريخي شهر خوسف، از بناهاي مسكوني با ارزش به شمار مي‌رود. اين بنا داراي ورودي، هشتي، دهليز، صحن، دو ايوان و اطاقهاي اطراف حياط مي‌باشد. ورودي اصلي بنا كه در ضلع شرقي آن قرار دارد، داراي سردري است با قوس جناغي و تزئينات رسمي‌بندي. پس از ورودي هشتي و سپس دهليز ارتباطي قرار دارد. ايوانهاي بنا در دو طرف شرقي و غربي صحن قرار دارند و داراي قوس جناغي و پوشش طاق و تويزه مي‌باشند. ايوان ضلع غربي داراي تزئينات كاربندي در سقف مي‌باشد. اطاقها نيز در دو طرف شمال و جنوب صحن و در دو طرف ايوانها قرار دارندو به صورت چهارترك، كليل و يا طاق و تويزه پوشيده شده‌اند. از جبهه جنوبي بنا در دوره‌هاي بعدي ورودي ديگري باز شده كه داراي تزئينات آجركاري با آجرهاي قالبزده دوره پهلوي مي‌باشد. اين بنا از بناهاي دوره قاجار است كه در دوره پهلوي تغييرات مختصري درآن داده شده است.

24. رباط آسف:در فاصله حدود 10 كيلومتري شرق روستاي شوشود در ميانه دشت رباطي وجود دارد كه نمونه بسيار جالب و سالم‌ترين رباط در محدوده شهرستان بيرجند مي‌باشد. ورودي رباط در جبهه جنوبي آن قرار دارد و شامل طاقي است بلند و به فرم جناغي. پس از سردرورودي حياط يا ميانسراي رباط قرار دارد در دو طرف سردر درطبقه فوقاني دو اطاقك وجود دارد كه مي‌توانسته به عنوان نگهباني مورد استفاده قرار گيرد.

25. خانه مهدي خان رفيعي: در د اخل روستاي درميان خانه هاي تاريخي متعدد با ويژگيهاي معماري ايراني وجود دارد و يكي از اين خانه ها مشهور به خانه مهدي خان رفيعي از جالبترين آنها به شمار مي رود . اين بنا كاملا بر اساس ويژگيهاي معماري ايراني بوده و داراي عناصر و اجزاي متععد از قبيل سردر ورودي ، هشتي ، دالان ، حياط مركزي ، اطاقهاي متعدد در اطراف حياط ، مطبخ ، و شاهنشين مي باشد . ورود با داخل بنا از طريق سردر ورودي كه داراي طاق كليل مي باشد امكانپذير است . پس از ورودي هشتي دالان و سپس حياط انبار قرار دارد . در دو طرف حيلط بناها در دو طبقه شامل راهروها ، شاهنشين و پلكان ورود به طبقه فوقاني وجود دارد . از ويژگيهاي ممتاز اين بنا تزئينات و هنرهاي وابسته به معماري است كه جلوه خاصي به ان داده است. تزئينات گچبري در بخشهاي مختلف بنا از جمله تزئينات اسليمي ، مقرنس ، رسمي بندي و حاشيه ها گچبري شده اطراف اطاقها و نيز تزئينات مربوط به پوشش چوبي سقفها بيشتر ميزان تزئينات را شامل مي شئد . وجود متعدد در قسمتهاي مختلف بنا از جمله در شاهنشين با طرحهاي هندي و شيشه از ديگر تزئينات اين بنا به شمار مي رود . با توجه به سبك معماري و تزئينات دوره تاريخي اين بنا به دوران افشاريه تا اوايل قاجار مي رسد.

26. رباط چاهك: اين بنا در داخل روستاي چاهك واقع شده است. بنا شامل ورودي، صحن، طاقنما ها و اطاقهاي اطراف حياط، اصطبل و محل سكونت كاروانيان است. ورودي بنا در ضلع غرب آن واقع شده و داراي طاق جناغي است. پس از ورودي، صحن بنا واقع شده است. .دور تا دور صحن را طاقنما ها و اطاقهايي در پشت آنها قرار گرفته كه فضاهاي ضلع شمال صحن به منظور استفاده از آجرهاي بنا تخريب شده است. در ضلع شرق صحن فضاهايي وسيع واقع شده كه تمام اين ضلع را از شمال تا جنوب شامل مي شود. اين فضا با كمك شش تويزه و هفت گنبد پوشيده شده است. بنا به دوره صفويه تعلق دارد.

27. رباط زردان:  بناي تاريخي رباط زردان در حاشيه جنوب روستاي زردان واقع شده است. اين بنا با نقشه چهارضلعي داراي ورودي، هشتي، صحن و اتاقها و تالارهاي اطراف صحن مي باشد. ورودي بنا در ضلع غرب آن قرار گرفته و حدود 5/1 متر از ديوار كاروانسرا جلوآمدگي دارد. پس از ورودي، هشتي بنا قرار دارد كه داراي نقشه چهارضلعي بوده و در سه طرف آن، سه فضاي مختلف واقع شده است. حياط كاروانسرا در مركز آن واقع شده و چهار طرف آن اطاقهاي سكونت كاروانيان و محل نگهداري احشام قرار دارد. در چهار گوشه بنا نيم برجهايي به منظور نگهباني وجود داشته. مصالح بكار رفته در ساخت اين بنا شامل آجر و سنگ

 است. در پايه ها، پي و مغز ديواره ها از سنگ استفاده شده و در طاقها، پوشش فضاها، گنبدها و در نماي ديوارها از آجر استفاده شده است. طاقها هم طاقهاي جناغي است كه به صورت رومي آجرچيني شده اند. پوشش فضاها گنبدي بوده و با آجركار شده است. گنبدها به سبك كلمبو اجرا شده اند كه بهترين شيوه گنبدزني براي مناطق كويري و بخصوص براي كاروانسراها بوده است.1575;صي در ساخت بنا استفاده نشده و يا اگر هم استفاده شده اكنون وجود ندارد. اما نحوه آجرچيني ديوا&1585;ها، طاقها و گنبدها آنقدر استادانه و با ظرافت اجرا شده كه خود نوعي تزئين نيز به شمار مي رود بخصوص در گوشه سازي به منظور تبديل فضاي چهارضلعي به هشت ضلعي، آجرچيني علاوه بر جنبه كاربردي، نوعي تزيين نيز محسوب مي شود. اين بنا بk دوره صفوي تعلق دارد. 

28. كاروانسراي سرايان : اين بنا در داخل شهر سرايان و در محدوده بافت تاريخي شهر واقع شده كه به همراه چند بناي ديگر از جمله آب انبار، مسجد، حمام و بازار مجموعه اي شهري را تشكيل مي داده اند. ورودي بنا در ضلع جنوب آن واقع شده و شا&مصالح بكار رفته در ساخت اين بنا شامل آجر و سنگ سردري است رفيع با طاق جناغي و تزئينات كاربندي در زير طاق. پس از ورودي فضايي شبيه هشتي قرار دارد كه در مقابل بطور مستقيم به صحن بنا و در دوطرف به اطاقهاي فرعي منتهي مي شود. صحن بنا كه در مركز آن واقع شده در اطراف خود داراي حجره هاي متعددي براي سكونت و استراحت كاروانيان است.. درمقابل ايوان ضلع ورودي يعني در ضلع شمال صحن، ايوان ديگري وجود دارد با طاق جناغي و تزئينات كاربندي زير سقف ايوان، در گوشه صحن در هر چهارطرف راهروهايي تعبيه شده كه به قسمتهاي مختلفي كه در پشت ايوان يا حجره ها واقع شده اند، راه دارند. اين فضاها بيشتر شامل انبار و فضاهاي خدمات است و در گوشه شمال غربي راهرويي وجود دارد كه به اصطبل بنا منتهي مي شود. قسمت مركز صحن نسبت به سطح جلو حجره ها و ايوانها گودتر است كه اين به دليل سهولت در بارگيري يا پايين گذاشتن بار اسبها و شترها است. مصالح استفاده شده در ساخت بنا بيشتر آجر است. اين كاروانسرا به رباط شاه عباسي معروف است و به دوره صفوي تعلق دارد.

29. رباط مورشك: اين بنا در منطقه اي خشك و كويري در حاشيه دق رباط، در فاصله 42 كيلومتري جنوب غرب سه قلعه و 56 كيلومتري شمال شرق ديهوك در مسير كارواني يزد و مناطق مركزي فلات ايران به طرف قهستان و خراسان واقع شده است. اين بنا با 577 مترمربع وسعت، با نقشه چهارضلعي كامل داراي سردر ورودي، حياط، راهرو دور تا دور حياط و حجره هايي براي سكونت و استراحت كاروانيان است. بنا داراي جهت شمال شرقي- جنوب غربي است و ورودي آن در ضلع شمال شرق آن واقع شده.ورودي بنا از ديواره خارجي بنا جلوآمده تر است و شامل دو ديوار بوده كه بر روي آنها طاقي احتمالاً جناغي استوار مي شده. پس از عبور از راهرو اطراف حياط به حياط مي رسد. نقشه حياط حالت چهارضلعي دارد اما با احداث طاقهايي در چهار گوشه حياط كه بصورت اريب بر فراز ديوارهاي هر دو ضلع استوار شده است. تصوير هوايي آن حالت هشت ضلعي دارد. دور تا دور حياط در چهار ضلع، راهرويي عريض واقع شده كه با كمك طاق و گنبد پوشش يافته است. طاقها به فرم جناغي و به صورت تويزه هايي هستند كه يك پايه آنها بر روي ستونها و پايه ديگر بر روي ديوار حجره ها استوار شده و حدفاصل اين تويزه ها با پوشش گنبدي چهار ترك يا عرقچين مسقف شده است. حجره ها نيز پس از راهرو قرار گرفته و فضاهايي مربع شكل هستند كه با طاق جناغي به صورت آهنگ پوشيده شده اند. بعضي از حجره ها داراي بخاري ديواري هستند. مصالح استفاده شده در ساخت بنا به ترتيب فراواني اول سنگ و سپس آجر است. از سنگ حتي در سقفها، طاقها و گنبدها نيز استفاده شده و از آجر در نقاطي كه ضرورت داشته استفاده شده است. دوره تاريخي اين بنا بر اساس فرم معماري و نيز شهرت آن كه ميان مردم محل به رباط شاه عباسي شهرت دارد، به دوره صفويه تعلق دارد.