رودها ودرياچه هاي طبيعي استان گلستان

اين رودخانه از كوه‏هاي آلاداغ در بجنورد سرچشمه مي‏گيرد و در مسيري به طول بيش از 200 كيلومتر، پس از عبور از دره‏هاي پرپيچ و خم كوهستاني، صحراي كلان، پيرامون شهر گرگان، گنبد كاووس، دشت گرگان و شهر آق قلعه در نقطه‏اي به نام «خواجه نفس» وارد درياي مازندران مي‏شود. رودخانه گرگان رود حركتي آرام دارد، اما در مواقع بارندگي و سيلاب به علت عبور از زمين‏هاي رسي، گل‏آلود مي‏شود. در حال حار سدي بر روي آن احداث شده و از آب آن استفاده‏هاي زراعي به عمل مي‏آيد. وجود درياچه، سد و مسير آرام و پرآب آن، امكانات قابل توجهي براي بهره‏برداري‏هاي جهانگردي، به ويژه در زمينة ورزش‏هاي آبي فراهم كرده است.

اين رودخانه از كوه‏هاي هزار مسجد و لاله رويان در استان خراسان سرچشمه مي‏گيرد و در جنوب شرقي مازندران به درياي خزر مي‏ريزد. طول رودخانه اترك را تا حدود 600 كيلومتر برآورده كرده‏اند.
رودخانه اترك در مسير طولاني خود از شيروان، بجنورد و مراوه تپه عبور مي‏كند، در روستاي مرزي چات ريزابه سيمبار از جمهوري تركمنستان به آن مي‏پيوندد و سپس در امتداد جنوب غربي دلتايي تشكيل مي‏دهد و به خليج حسينقلي مي‏ريزد. به موجب قرارداد 1882 ميلادي ايران و روسيه، رود اترك از چات به بعد خط مرزي دو كشور ايران و جمهوري تركمنستان تعيين شده است. مرزي بودن اين رودخانه از يك طرف و فقدان دسترسي مناسب به آن باعث شده است تا استفاده‏هاي توريستي از حواشي آن بسيار محدود گردد.

اين رودخانه از دامنة غربي كوه «گلچه داغ» در 50 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس سرچشمه گرفته و رو به سوي غرب از درة نسبتاً تنگ و پرشيب آق‏بند عبور مي‏كند و روستاي آق‏بند را در سر راه خود مشروب مي‏سازد. در 6 كيلومتري غرب روستاي مزبور تغيير مسير داده و به طرف جنوب غربي متوجه مي‏شود. ضمن مخلوط شدن با چند خشك‏رود كوچك، در 5 كيلومتري شرق روستاي «قره ماخر» با خشك‏رود بزرگي كه از دامنه‏هاي غربي رشته كوه‏هاي ميرداوود و آق‏ديرگك سرچشمه گرفته است، مخلوط مي‏گردد و رو به سوي غرب از روستاي «قره ماخر» عبور مي‏كند و پس از طي يك قوس راستگرد نسبتاً بزرگ، به درياچة نمك دانشمند، در 42 كيلومتري شمال غربي گنبد كاووس مي‏ريزد.

رودخانة آلستان از دامنة شمالي كوه «قرقلند» در 47 كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه ميگيرد و از درة غربي كوه‏هاي «نيله ته» و «گندي» رو به سوي شمال غربي سرازير مي‏شود. پس از طي 7 كيلومتر با ريزابه‏اي كه از سرچشمه‏سارهاي دامنة شمالي كوه «بي‏در» جاري است مخلوط مي‏شود و پس از عبور از روستاي آلستان با رودخانة «سياه مرز كوه» مخلوط مي‏شود و توأماً رودبار محمد را پديد مي‏آورند.

اين رودخانه از دامنة غربي كوه بيگلو در 30 كيلومتري شمال شرقي كلاله دشت گرگان سرچشمه مي‏گيرد و رو به سوي جنوب غربي و سپس به طرف جنوب جريان مي‏يابد. در روستاي تنگر با رودخانة مادرسر مخلوط مي‏شود و رودخانة دهانه را پديد مي‏آورند.

رودخانة اسماعيلك از دامنة جنوبي ارتفاعات شمالي بخش كوكلان در 54 كيلومتري شمال شرقي كلاله شهرستان گرگان سرچشمه مي‏گيرد و رو به سوي جنوب شرقي جريان مي‏يابد و در روستاي عرب به رود قرناوه مي‏ريزد.

اين رودخانه از دامنة شمالي كوه جوزبند در 13 كيلومتري جنوب گرگان سرچشمه مي‏گيرد و به نام رودخانة «تول چشمه» رو به شمال سرازير مي‏شود. پس از طي حدود 8 كيلومتر به انجيلاب تغيير نام مي‏دهد و به سوي شمال غربي از كوهستان خارج مي‏گردد. پس از عبور از شرق روستاي فتح باغ با ريزآبه‏هاي جنوبي مخلوط شده و در دشت گرگان محو مي‏شود. مازاد آب اين رودخانه در فصل‏هاي پرآب به رودخانه «قره‏سو» مي‏ريزد.

اين رودخانه از ارتفاعات جنوب شرقي مينودشت در 32 كيلومتري جنوب شرقي گنبد كاووس سرچشمه مي‏گيرد و درة جنوبي كوه قلعه را رو به سوي شمال غربي مي‏پيمايد و پس از مشروب ساختن روستاي «قلي تپه» به دشت گرگان وارد مي‏شود. پس از عبور از اراضي باتلاقي و سيراب نمودن روستاي آرام در 8 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس به رود ناليوان مي‏ريزد و توأماً به گرگان رود وارد مي‏گردد.

اين رودخانه از دامنة غربي كوه رشته خاك در 16 كيلومتري شرق علي‏آباد سرچشمه مي‏گيرد و پس از عبور از روستاي مشيرآباد به دشت گرگان وارد مي‏شود و رو به سوي شمال غربي از كنار روستاي كنيزك، گلي‏جان و ايمر به درياچة ايمر مي‏ريزد. شاخة ديگر آن به سوي غرب متوجه مي‏شود و در 8 كيلومتري شرق روستاي انبار الوم به رودخانة گرجوان وارد مي‏گردد.

اين رودخانه كه به آن راست دره نيز مي‏گويند از دامنة كوه‏هاي «زيلان» چل‏چلي در 30 كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‏گيرد و نخست روستاي «خولين دره» را سيراب مي‏كند و در 2 كيلومتري غرب روستاي «نرسو» به رودبار محمدآباد مي‏ريزد.

اين رودخانه از دامنة كوه امام ابوالقاسم و كوه گاوكشان در 39 كيلومتري جنوب غربي گرگان سرچشمه مي‏گيرد و به نام آب تورودبار از درة جنوبي باري كوه رو به غرب روان مي‏شود. پس از طي حدود 8 كيلومتر كوه حاج قلي را از دامنه غربي دور زده و از طريق درة شرقي كوه‏هاي «هلالان» و «خوشي» رو به شمال غربي متوجه مي‏گردد و به نام درة بزيل از ميان جنگل عبور مي‏كند و در دامنة غربي كوه سنگ تراشان به آب درة شمشيربر مي‏ريزد.

رودخانة دهانه از مخلوط شدن رودهاي آناسخيوگ و مادرسو در روستاي تنگر در 54 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس پديد مي‏آيد. اين رودخانه درة ميان رشته «قره كسمور» در شمالو رشته «كوسران» در جنوب را رو به سوي غرب طي مي‏كند و پس از عبور از روستاي «بش اِولي» به سوي جنوب غربي متوجه مي‏گردد در سر راه روستاي «شفال تپه» را مشروب مي‏سازد و پس از عبور از روستاي «آق قميش» و مخوط شدن با يك ريزابة كوچك كه از جنوب شرقي سرازير گرديده است، با كمي انحراف به طرف شمال غربي متوجه مي‏شود و پس از مخلوط شدن با يك ريزابة ديگر كه آن نيز از ارتفاعات جنوب شرقي سرچشمه مي‏گيرد، به سوي غرب و بعد به طرف شمال جريان مي‏يابد. روستاهاي «قانجق»، «اَجن» و «قره قوجا» را سيراب مي‏كند و پس از در هم آميختن با يك ريزابة كوچك ديگر كه آن هم از ارتفاعات جنوب شرقي سرازير گرديده است، به سوي شمال غربي به جريان خود ادامه مي‏دهد. در يك كيلومتري جنوب كلاله با ريزابه بزرگي كه از دامنة جنوبي رشته «يشك يال» سرچشمه گرفته، مخلوط مي‏شود و به سوي غرب جريان مي‏يابد. پس از طي حدود 7 كيلومتر، به طرف جنوب غربي متوجه مي‏شود و با يك قوس نسبتاً كوچك، راهي شمال شده و در جنوب شرقي روستاي امان خواجه به گرگان رود مي‏ريزد.

اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاي «تپرم» و «قره چاي» واقع در 6 كيلومتري جنوب غربي راميان در 31 كيلومتري جنوب غربي گنبد كاووس تشكيل مي‏شود و درة ميان كوه خاك در غرب و كوه ليرم در شرق را نخست به سوي شمال و بعد به سوي شمال شرقي مي‏پيمايد. در 3 كيلومتري جنوب راميان به سوي شمال متوجه مي‏شود و در جنوب راميان با خشك‏رود كوچكي كه از دامنه‏هاي شمالي كوه‏هاي ليرم و يورت گلي سرچشمه گرفته است، مخلوط مي‏شود. پس از مشروب نمودن راميان، درة غربي كوه امام قاسم را رو به سوي شمال طي مي‏كند و به دشت گرگان وارد مي‏شود. در اين منطقه و پس از قطع راه اتومبيل رو گرگان به آزاد شهر (شاه‏پسند سابق) از شرق روستاي داوود ملا عبور مي‏كند و در روستاي هوجي به رود حاجي كوچي مي‏ريزد و مشتركاً در شرق بي‏بي شيروان به گرگان رود ملحق مي‏شوند.

اين رودخانه از منطقه‏اي به نام «زرجو» واقع در دامنة غربي كوهي به همين نام در 42 كيلومتري جنوب شرقي گرگان سرچشمه مي‏گيرد و پس از عبور از روستاهاي چلي بالا و چلي پايين در روستاي «بسي‏سر» به رودبار محمدآباد مي‏ريزد.

اين رودخانه از دامنة شمال شرقي كوه شاهانه و دامنة غربي كوه آودار در 53 كيلومتري شمال شرقي كلاله و 83 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس سرچشمه مي‏گيرد و رو به سوي غرب از دره شمالي كوه شاهانه عبور مي‏كند. در روستاي غرب با رودخانه اسماعيلك مخلوط مي‏شود و پس از مشروب ساختن روستاي كريم ايشان به سوي جنوب غربي و غرب جريان مي‏يابد. در روستاي چاتال با رودخانة چقليق مخلوط مي‏شود و رو به سوي جنوب غربي، روستاهاي «علي قپان» و «قپان» را مشروب مي‏سازد و در روستاي «پشي» با رودخانه شور دره در هم مي‏آميزد. سپس روستاي علي بيگ را مشروب نموده و در روستايي به نام «سيت» با رودخانه كركل دره مخلوط مي‏شود و پس از مشروب نمودن روستاي شيخ در جنوب غربي روستاي گوكچه به رودخانه گرگان رود مي‏پيوندد.

اين رودخانه از مازاد آب رودخانه‏هاي امام‏زاده و گرماب دشت در 16 كيلومتري شمال شرقي گرگان تشكيل مي‏شود و با عبور از دهستان استرآباد، روستاهاي دهستان مزبور را سيراب كرده و به نواحي سدن رستاق شرقي و سدن رستاق غربي وارد مي‏شود. در اين ناحيه روستاهاي «يامپي»، «قرنجيك»، «گميشلي دولي» و «كفشگيري» را سيراب مي‏سازد و رو به سوي جنوب غربي به دهستان جعفرباي جنوبي وارد مي‏شود و پس از قطع راه‏آهن گرگان ـ بندر تركمن و راه اتومبيل‏رو كردكوي ـ بندر تركمن و همچنين راه اتومبيل رو و خط آهن ساري ـ بندر تركمن، در روستاي ساحلي قره‏سو به درياي خزر مي‏ريزد. در فصل‏هاي باراني و يا بارندگي‏هاي شديد، مازاد آب رودخانه‏هاي دبه‏دار، چهل و چهار آب، انجيلاب، فسن‏رود، شصت كلا و خشكه رودبار به ترتيب از شرق به غرب به اين رودخانه مي‏ريزد.

رودخانة كرنكي از دامنة شمالي كوه حاجي‏لر داغ در 30 كيلومتري جنوب شرقي گنبد كاووس سرچشمه مي‏گيرد و درة شرقي كوه «گورلي» را ضمن مخلوط شدن با يك ريزابة كوچك به سوي شمال طي مي‏كند.
در 6 كيلومتري جنوب غربي مينودشت با ريزابه‏اي كه از دره غربي سرازير شده است، درهم مي‏آميزد و از اين محل رو به شرق جريان مي‏يابد. پس از طي حدود 3 كيلومتر با ريزابه ديگري كه از ارتفاعات جنوب سرازير گرديده است مخلوط شده و طي يك قوس از روستاي «خرم‏كرو» عبور مي‏كند و رو به سوي شمال غربي از كنار شهر مينودشت مي‏گذرد.
اين رودخانه در اطراف شهر مينودشت تغيير جهت داده و رو به سوي غرب وارد دشت گرگان مي‏شود و پس از سيراب نمودن روستاهاي «قوئينلي» و «سارلي» در غرب روستاي «ارس‏خان» به رود نوده مي‏ريزد.

اين رودخانه از چشمه‏سارهاي شرقي ناحيه كوكلان در 52 كيلومتري شرق كلاله سرچشمه مي‏گيرد. نخست رو به سوي غرب روان مي‏شود و پس از طي 4 كيلومتر به سوي شمال متوجه گرديده و ضمن آميختن با خشك رود طويلي به درة دهانه گرگان وارد مي‏شود. پس از مخلوط شدن با رود كوچك «كوركلي» نخست به سوي شمال غربي و سپس به طرف غرب جريان مي‏يابد و درة شمالي كوه «كوركلي» را نخست به سوي شمال غربي و سپس به طرف غرب سير مي‏كند.
در 2 كيلومتري شرق روستاي «تنگ راه» با ريزابة كوچكي كه از دامنه شمالي كوه اسماعيل‏خان سرچشمه گرفته و درة شرقي كوه كوسران را به سوي شمال پيموده است، مخلوط مي‏شود و در روستاي «تنگ راه» با «رود آناسخيوك» يكي شده و رودخانة بلند دهانه را تشكيل مي‏دهد.

رودخانة نايلوان از شمال مينودشت در 17 كيلومتري شرق گنبد كاووس سرچشمه گرفته و رو به سوي شمال غربي جريان مي‏يابد و در 8 كيلومتري شمال شرقي گنبد كاووس به گرگان رود مي‏ريزد.

اين رودخانه كه در واقع يكي از شاخه‏هاي رود تيل‏آباد به شمار مي‏آيد در 6 كيلومتري شرق آزاد شهر از رود تيل‏آباد جدا مي‏شود و پس از طي يك قوس راستگرد رو به سوي شمال جريان مي‏يابد و از غرب روستاي «قزلجه» واقع در دشت گرگان عبور مي‏كند و پس از مشروب نمودن روستاي «آرتق» در يك كيلومتري غرب روستاي «ارس خان» با رودخانة كرنگي درهم مي‏آميزد. از اين نقطه رو به سوي غرب تغيير جهت داده و در 4 كيلومتري جنوب غربي گنبد كاووس به رود گرگان مي‏ريزد.

اين رودخانه از دامنة غربي كوه قلعه موران، در فاصلة 53 كيلومتري شرق گرگان سرچشمه مي‏گيرد و از دره ميان كوه‏هاي «چخماقي» در شمال و «آقندوكمر» در جنوب رو به غرب جريان مي‏يابد. در روستاي زرين گل به سوي شمال غرب منحرف شده و به دشت گرگان وارد مي‏گردد و به مصرف كشاورزي مي‏رسد. مازاد آب اين رود در فصل‏هاي پرباران و سيلاب‏هاي بزرگ به رود گرگان مي‏ريزد.

اين رودخانه از دامنة جنوبي آق مزار، در 52 كيلومتري شرق كلاله دشت گرگان سرچشمه مي‏گيرد و رو به سوي غرب بستر پرشيب خود را طي كرده و در 46 كيلومتري شرق كلاله به رودخانة دهانة گرگان مي‏ريزد.

اين رودخانه از به هم پيوستن رودهاي «وجادره» و «زرين گل» در 8 كيلومتري جنوب شرقي علي‏آباد تشكيل مي‏گردد و رو به سوي شمال، روستاي «املك» و «سنگدوين» از ناحيه كتول را مشروب مي‏كند و پس از عبور از شرق درياچة قاسم‏خان، روستاي بدراق را پشت سر مي‏گذارد. پس از انحراف به سوي غرب و مخلوط شدن با رودخانة چاه علي در 3 كيلومتري شرق روستاي انبار الوم، به گرگان رود مي‏ريزد.

رودخانة گرماب‏دشت از تلاقي آب «چل چلي» با ريزابه‏اي كه از دامنة شمال غربي كوه «يزدكي» واقع در منطقة اسب چر سرچشمه گرفته است، در نقطه‏اي به فاصلة 27 كيلومتري جنوب شرقي گرگان تشكيل مي‏گردد و به نام رودخانة باغشاه از درة جنوبي كوه «اولنگ» رو به غرب روان مي‏گردد.
در منطقه‏اي به نام سفالين با آب قزاق مخلوط مي‏شود و پس از عبور از گرماب‏دشت به همين نام تغيير نام داده و در دامنة غربي كوه اولنگ با آب جوزولي پيوند مي‏يابد و رو به سوي روستاي توسكستان از منطقة غوله سنگ عبور مي‏كند. پس از عبور از دامنه غربي تپة ابراهيمو به دشت گرگان وارد مي‏شود. در اين منطقه نخست با رودخانة «ديه‏دار» مخلوط مي‏گردد و پس از عبور از روستاهاي فيض‏آباد و آلو كلاته به رودخانة «قره‏سو» مي‏ريزد.