پارك هاي ملي ومناطق حفاظت شده تهران

پارك ملي كوير

پارك‌هاي ملي، نشان دهندة نمونه‌هاي تقريباً بكر و دست نخورده‌اي از طبيعت‌اند كه به دليل داشتن ذخاير باارزش گياهي و جانوري و ساير ويژگي‌هاي استثنايي و متنوع، از مجموعه‌هاي ميراث فرهنگي و ملي هر كشور محسوب مي‌شوند.
پارك ملي كوير نمونه‌اي از اكوسيستم‌هاي خشك و بياباني است كه مقدار باران ناچيز آن، اجازة فعاليت‌هاي كشاورزي را نمي‌دهد، ولي امكان رشد و گسترش پاره‌اي از گياهان را دارد و به همين دليل زيست برخي از جانوران در آن مقدور است. از همين رو، اين پارك داراي مجموعة گياهي و جانوري ويژه‌اي كه به طور شگفت‌آوري با منابع ناچيز و محدوديت‌هاي زيستي محيط خود سازگار است، و بر اثر حفاظتي كه از آن صورت گرفته تا حدودي نيز توسعه يافته‌اند. در مناطق خشك و بياباني، گياهان و جانوران با ويژگي‌هاي فيزيكي خود تحمل محدوديت‌ها و فشارها را دارند. به همين دليل، پارك ملي كوير از نظر مطالعة اكوسيستم‌هاي كويري و مكانيسم‌هاي سازگاري گونه‌هاي جانوري و گياهي حائز اهميت فراوان است.
اين پارك داراي گونه‌هاي گياهي متنوع است و پوشش گياهي آن در دشت‌هاي هموار و كوهستان‌ها، زيستگاه‌هايي بسيار مناسب براي زيست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضي مسطح اين پارك با پوشش گياهي كويري و نيمه كويري، زيستگاه پستانداراني مانند جبير، آهو و گونه‌هاي باارزش حمايت شده و كميابي مانند يوزپلنگ و گورخر است. بخش‌هاي كوهستاني آن نيز با پوشش گياهان استپي داراي تعداد قابل توجهي وحوش كوه‌زي مانند كل و بز و قوچ و ميش است.
اين پارك از نظر تنوع پرندگان نيز داراي اهميت ويژه است و پرندگاني مانند كبك و تيهو كه از پرندگان بومي به شمار مي‌آيند در آن ديده مي‌شوند. علاوه بر اين، هر ساله انبوهي پرندة مهاجر مانند فلامينگو، آنقوت، سرسبز و خوتكا به آب‌بندها و شوراب‌هاي اطراف آن روي مي‌آورند. پارك ملي كوير مجموعة باارزشي از ذخاير گياهي و جانوري متنوع و نيز آثار فرهنگي و تاريخي، مانند كاروانسراي شاه عباسي (قصر بهرام) و باقي‌ماندة آثار حرم خانه و عين‌الرشيد است.
ويژگي‌هاي متنوع پارك ملي كوير از جنبه‌هاي مختلف، مجموعاً عرصة عمل وسيعي در ارائة خدمات چند جانبة علمي - تحقيقاتي و آموزشي و فرهنگي به آن داده است كه آن را در ميان پارك‌هاي ملي ايران كم نظير كرده است.
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير در 50 درجه و 25 دقيقه تا 53 درجه و 4 دقيقه طول شرقي و 34 درجه و 17 دقيقه تا 35 درجه و 12 دقيقة عرض شمالي واقع شده است و در غرب كوير مركزي ايران و شرق درياچه نمك قرار دارد. اين پارك از لحاظ تقسيمات كشوري، محدود به نواحي زير است:
الف) دهستان بهنام عرب از بخش حومة ورامين (استان تهران)
ب) دهستان‌هاي اردكان، ريكان و قشلاق بزرگ از بخش حومة شهرستان گرمسار (استان سمنان)
ج) دهستان ابوزيد از بخش حومة شهرستان كاشان (استان اصفهان)
د) دهستان قم رود (استان قم)
▫ دهستان قم رود (استان قم)
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير با وجود وسعت زياد فاقد راه‌هاي كافي و مناسب است و تنها يك راه اصلي دارد كه از طريق جاده‌اي آسفالته از تهران به ورامين و پيشوا (امام‌زاده جعفر) مي‌رسد، سپس از طريق يك راه شوسه در كنارة راه آهن، از ايستگاه راه‌آهن پيشوا تا يك كيلومتري ايستگاه راه آهن اَبَردژ ادامه مي‌يابد.
از منطقه ابردژ جادة شني نسبتاً خوبي پس از گذشتن از راه آهن و روستاهاي قلعه بلند، عسگر آباد و حصار گلي، به مباركه مي‌رسد، آنگاه وارد منطقه مي‌شود و تا كاروانسراي شاه عباس (قصر بهرام) ادامه مي‌يابد.
به جز اين راه، راه‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه از مسيرهاي مختلف وارد منطقه مي‌شود كه مهمترين آن‌ها عبارت‌اند از:
راه بند علي خان، راه سياه پرده، راه مسيله، راه مرنجاب، راه ابوزيد آباد و راه كهك. راه‌هاي كويري ديگري نيز وجود دارند كه در گذشته بر اثر رفت و آمد با كاروان و موتور سيكلت و احتمالاً جيپ به وجود آمده و هموار شده‌اند. استفاده از اين راه‌ها نياز به راهنما دارد. مهمترين آن‌ها راه مهاباد، راه زواره، راه شهر آشوب و راه انارك است.
همة اين راه‌ها از طريق شمال، شمال غرب، غرب، جنوب غرب، جنوب و جنوب شرقي وارد منطقة پارك مي‌شوند. شرق پارك متصل به دشت كوير است و هيچ راه شناخته شده‌اي در اين مسير وجود ندارد.
پارك ملي و منطقة حفاظت شدة كوير، مجموعه‌اي از دشت‌ها كه كوه‌هاي كم ارتفاع آن‌ها را از هم جدا كرده‌اند. در اين منطقه، چشم‌اندازهاي طبيعي از قبيل كوه‌ها، تپه‌ماهورها، دشت‌ها، شورها، دق‌ها ديده مي‌شود كه ره يك به نوبة خود زيستگاهي مناسب برا وحوش منطقه است. مهمترين اين عوارض طبيعي عبارت‌اند از:
- كوه‌ها؛ كه سياه كوه، نخجير، سفيدآب، دوازده امام، چخماقيه، عربيه، كافر كوه و ... را تشكيل مي‌دهند.
- دشت‌ها؛ هموارهاي نسار سياه كوه، سينة شكرآب، سياه پرده، مسيله، باغوي زاغ آب، باغوي شاه‌نشين و سينة كافر كوه معروف‌ترين دشت اين حوضچه‌اند.
- ريگ‌ها؛ كه ريگ چاه قرقره، ريگ ميش سمت، ريگ علي كرماني، ريگ طلحه، ريگ بلند و ريگ جن است و در شرق پارك قرار دارد و دسترسي به آن‌ها بسيار مشكل است و شايد تعداد اندكي از مردم توانسته‌اند آن‌ها را از نزديك ببينند.
- دق‌ها؛ كه شامل زمين‌هاي رسي است و انتهاي مسيله را تشكيل مي‌دهند. اين زمين‌ها پس از تبخير آب هموار و صاف مي‌شود و شكاف‌ها و ترك‌هايي در آن ايجاد مي‌شود؛ دق‌هاي معروف اين منطقه عارت‌اند از:
دق كشكولي، دق پره‌زرد، دق سرخ، دق دم‌دزدان، دق علي، دق پلويي و دق حج محب علي.
- معادن؛ شامل معدن باريت نره خركو، معدن استرونسيم نخجير، سرب نخجير، سرب گدار سبز، سرب شكرآب، سرب چخماقيه و معدن زاج چهل گدار هستند. بهره‌برداري از اين معادن مغاير با قوانين و هدف‌هاي پارك وحوش است. زيرا رفت و آمد كاميون‌ها، صداي انفجار و مته‌هاي كوه‌بري آرامش منطقه را به هم مي‌زند و موجب تهديد حيات وحش مي‌شود.
- چشمه‌ها؛ شامل چشمه‌هاي نسار سياه كوه، كوه نخجير، كوه سفيدآب و كوه دوازده امام است و معروف‌ترين آن‌ها چشمة شاهي سياه كوه است؛ به جز اين چشمه، متجاوز از 15 چشمة ديگر نيز شناسايي شده‌اند.
علاوه بر چشمه‌ها، تعداد زيادي چاه در منطقه وجود دارد. بيشتر اين چاه‌ها نتيجه زحمات دامداراني است كه در اين منطقه به دامداري اشتغال داشتند. آب برخي از چاه‌ها شيرين و يا نسبتاً شيرين است. بر روي برخي از اين چاه‌ها تلمبه‌هاي بادي نصب گرديده است.
پوشش گياهي: ناحية پارك كوير اگرچه در منطقة خشك و داخل دشت كوير قرار گرفته است، ولي به علت قرق بودن چند ساله از پوششي نسبتاً خوب برخوردار شده است.
اين پارك علاوه بر داشتن مجموعة گياهي بياباني و نيمه بياباني در برخي از مناطق آن جوامع گياهي خاك‌هاي شور وجود دارد و در بخش‌هاي كوهستاني نيز داراي جوامع گياهي استپي است. به طور كلي گياهان آن به دو قسمت گرزوفيت‌ها (خشكي پسندها) و هالوفيت‌ها (شورپسندها) تقسيم مي‌شوند. مهمترين گياهان شناخته شده در منطقه عبارت است از: شكر تيغال، شور، اشنان، تاغ، گرگ تيغ، سورا، گز، قيچ، اسپند، گون و اسكنبيل.
حيات وحش: پارك ملي به علت داشتن فضاي مناسب زيست، براي بسياري از وحوش زيستگاه مطلوبي به حساب مي‌آيد. در منطقة پارك در دهة 50-1340 به علت محافظت شديد محيط زيست، جمعيت وحوش افزايش يافت و از سال 1375 تا سال 1362 به علت شكار بي‌رويه، تعداد بسياري از وحوش تقليل يافت و مي‌رفت كه گونه‌هايي از آن‌ها به كلي منقرض گردد. خوشبختانه در سال‌هاي اخير با تلاش مأموران پاسگاه‌هاي شكارباني مجدداً برخي از گونه‌هاي وحش تجديد حيات يافته‌اند.
از مشهورترين جانوران پستاندار منطقه مي‌توان گورخر را نام برد. اين حيوان تحت طبقه‌بندي يكي از پنج گونة گورخر آسيايي قرار دارد و احتمالاً مشهورترين آن‌هاست. اين جانور در گذشته به تعداد زيادي در منطقه وجود داشت كه در حال حاضر از بين رفته و يا كوچ كرده‌اند.
ديگر جانوران پستاندار پارك عبارت‌اند از: قوچ و ميش، كل و بز، يوزپلنگ، قره‌كل، جبير، آهو (غزال ايراني)، گربه شني، كفتار، گرگ، شغال، روباه شني، روباه معمولي، خرگوش، جوجه تيغي و سمور سنگي.
در پارك ملي به علت وجود كوه‌ها، صحراي خشك، پوشش استپي، دشت‌ها و تالاب‌ها، پرندگان بومي و مهاجر نيز وجود دارند كه مهمترين آن‌ها حواصيل، فلامينگو، غاز، اردك و عقاب (از انواع مختلف)، قرقاول، درنا، ميش مرغ‌سانان (ميش مرغ هوبره، بوقلمون وحشي و زنگوله بال) و ديگر پرندگان هستند.

پارك ملي خجير و سرخه حصار

پارك ملي خجير و سرخه حصار در ارتفاع 1547 متري از سطح دريا قرار دارد . ميانگين حداكثر ارتفاع آن 2600 متر و حداقل آن 1450 متر است، اما بيشتر نقاط اين ناحيه در ارتفاع كمتر از 2000 متري قرار دارند.
تمام اين ناحيه به جز بخش شمال شرقي آن، جزو مناطق حفاظت شده هستند. مساحت پارك ملي سرخه حصار 9380 هكتار است كه تحت كنترل و حفاظت سازمان محيط زيست قرار دارد.
آب و هواي اين منطقه نيمه خشك است و اختلاف درجة حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط باران سالانة منطقه 305 ميلي‌متر است، متوسط حداكثر درجة حرارت سالانة آن 9/18 درجه سانتي‌گراد و متوسط حداقل آن 1/9 درجه سانتي‌گراد است. مهم‌ترين شبكة آب‌هاي سطحي كه در اين ناحيه جريان دارد، رودخانه جاجرود است كه پس از سد لتيان، در حاشيه منطقه جريان پيدا مي‌كند و در شهرك پارچين از منطقه خارج مي‌شود. رودخانه‌ها در همة طول مسير خود از بيشه‌زارهاي انبوه و باغ‌هاي پردرخت مي‌گذرند كه زيستگاه انواع پرندگان مهاجر در زمستان است. راه‌هاي ارتباطي اين ناحيه عبارت‌اند از: جاده خجير كه از دو راهي زرشكي منشعب مي‌شود و تا خجير 14 كيلومتر است. راه ديگر، جادة قصر فيروزه است.
علاوه بر اين راه‌ها، راه‌هاي ديگري نيز در منطقه وجود دارد كه بيشتر آن‌ها جيپ‌رو هستند. پارك ملي سرخه حصار و خجير از زيباترين گنجينه‌هاي طبيعي سرزمين ايران است كه در كنار شهر پرازدحام تهران قرار دارد و سراسر آن جزء آثار ارزشمند طبيعي محسوب مي‌شود.

مناطق آزاد شكار

استان تهران به دليل تنوع بسيار بالاي نقاط طبيعي اطراف خود، داراي مناطقي گوناگون براي شكار است . اما با توجه به اين تنوع، ممنوعيت‌هاي خاصي نيز در برخي فصل‌ها براي شكار و صيد وجود دارد. اين مقررات، مربوط به مناطقي است كه تحت نظر ادارة كل حفاظت محيط زيست قرار دارند. اين مناطق به ترتيب عبارت‌اند از:
• مناطق آزاد كرج كه تا ساوجبلاغ و اشتهارد ادامه مي‌يابد.
• مناطق آزاد فيروزكوه
• مناطق آزاد لار و پلور
• مناطق آزاد قم در اطراف درياچة حوض سلطان و پلنگ دره
• مناطق آزاد ورامين
• مناطق آزاد تلو
• ارتفاعات امام‌زاده داوود، حومة كن و سولقان و اطراف رودهن.

منطقة حفاظت شدة ورجين

شكارگاه حفاظت شدة 28 هزار هكتاري ورجين در 15 كيلومتري شرق تهران قرار دارد كه دسترسي به آن از مسير جادة لشگرك امكان‌پذير است و شكار در آن ممنوع است. براي گردش‌هاي يك روزه در آن، داشتن وسايل اتراق لازم است.