بازار قم

بازار قم

بازار قديمي قم از دو بخش راسته بازار كهنه و راسته بازار نو تشكيل شده است. راسته بازار كهنه در جوار محله عربستان كه هسته اوليه شهر اسلامي قم محسوب مي شود، واقع شده است.
راسته بازار كهنه به همراه بناهاي واجد ارزش پيرامون در شرق خيابان طالقاني از محدده پامنار آغاز و به سمت شمال امتداد مي يابد. راسته بازار نو نيز در ادامه اين مسير به سمت شمال تا سه راهي بازار ( تقاطع خيابان ارم ـ طالقاني ) ادامه دارد.
راسته بازار كهنه سراي درودگران و نجاران سنتي شهر قم محسوب مي شود و راسته بازار نو محل كسب بازاريان از صنوف گوناگون است. بناهاي مذهبي پيراموني نيز غالب فعال بوده و جهت انجام فرايض ديني مورد استفاده قرار مي گيرد. مجموعه راسته بازار قم با اندود گچي سفيد فاقد تزئين خاص است؛ ليكن سراهاي پيرامون راسته بازار اغلب با آجركاري هاي شكيل؛ ستون ها و نيم ستون هاي سنگي تزئين يافته اند. برخي از بناهاي مجموعه بازار نيز قدمت سلجوقي – ايلخاني دارد و با استامپ هاي گچي اين عصر زينت يافته اند. راسته بازار كهنه و نو در مالكيت اشخاص حقيقي و حقوقي است؛ با اين توضيح كه بخش اعظم سراها و مدارس مجموعه بازار موقوفه است. افراد متعددي ( برخي با مجوز و برخي بدون مجوز) در آن مشغول به كسب و كارند. مجموعه بازار كهنه و نو در طي سال 54 به وسيله هيئت تعيين حريم و بافت شهرستان قم تعيين حريم و ضوابط گرديد؛ ليكن به جهت عدم مصوب بودن حرايم مذكور و بي توجهي مسئولين شهري و شهرداري ها؛ از تاريخ فوق تاكنون در راسته بازارهاي مزبور؛ برخي دگرگوني ها رخ داده است. قدمت و استخوان بندي بازار كهنه و بناهاي همجوار راسته مذكور به پيش از عصر صفوي مربوط است؛ ليكن بافت معماري راسته بازار نو و تيمچه ها و سراهاي جانبي آن اغلب به عصر صفوي – قاجار متعلق است. اهم بناهاي واجد ارزش در محدودة حريم راسته بازارهاي كهنه و نو عبارتند از:
راسته بازار كهنه
اين راسته بازار آثار و مجموعه هاي زير را در بر گرفته است.
*سردر مدرسه رضويه كه به عصر صفوي تعلق دارد و بازمانده يكي از كهن ترين مدارس قم است. سنگ نبشته اي با تاريخ 1094 ه. ق در طاقنماي جبهه شرقي كه رو به بازار كهنه باز مي شود؛ هنوز هم قابل رؤيت و مشاهده است.
* مسجد صابوني ها: با پلاني مربع و فرمي چهار طاقي كه دسترسي بدان از طريق راسته بازار كهنه ميسر است.
* مسجد چهلستون: در ميدان كهنه ( معروف به مسجد منار) از آثار عصر قاجار مي باشد كه با تك مناري ارزشمند با بن مايه هاي سلجوقي كه در عصر زنديه نوسازي گرديده است؛ مشهود است.
* ايوان و منارهاي:بازمانده از مدرسه غياثيه ( معروف به پامنار ) در نزديكي ميدان كهنه متعلق به دورة سلجوقي – تيوري با كتيبه اي با تاريخ 830 ه. ق در تاج منار.
* راسته بازار نو-- اين راسته بازار نيز آثار زير را در بر گرفته است:
* تيمچه قم كه با تاريخ 1301 ه. ق به شماره 1902 در فهرست اثار ملي ثبت شده است.
سراهاي پيرامون راسته بازار نو كه در پيوند كالبدي با مجموعه بازار قرار دارند. اهم از اين سراها عبارتند از: سراي صدراعظم؛ سراي همدانيه؛ سراي حاج عسگر خان؛ سراي شين؛ سراي حاج عباسقلي.
حمام حاج عسگر خان كه دسترسي آن از سوي راسته بازار نو است و به عصر قاجار تعلق دارد. فرم طاق بازار كهنه و نو پوشش رومي با مصالح آجر و خشت با اندود گچ است؛ با اين تفاوت كه سقف بازار نو به دليل متاخرتر بودن ارتفاع بيش تري دارد. عمده مصالح به كار رفته در بناهاي پيراموني راسته بازار با آجر و با تزئينات گچي است.