منطقه حفظت شده جنگل هاي حرا

منطقۀ حفاظت شدۀ چنگل‌هاي حرا (مانگرو)

گونۀ جنگلي حرا (مانگرو) از ويژگي‌هاي اكوسيستم وساحل جنوبي ايران است كه به طور پرداكنده، از تنگۀ هرمز به سمت شرق و اقيانوس هند، در سواحل عمان پديد آمده اند. اين چنگل ها در سواحل خليج فارس‌، در اطراف بندر لافت، شمال جزيرۀ قشم، بندر خمير و در كانون‌هاي متراكم ديده مي شوند. ابوعلي سينا، دانشمند بزرگ ايراني، درخت اين جنگل هاي را حرا ناميده است .
جنگل حر در اطراف جزيرۀ قشم، در نواري به عرض50 تا 500 متر كشيده شده و محدوده اي برابر 150 كيلومرت و مساحتي معادل 8236 هكتار را در بر گرفته است. اگر آب ‌هاي نواحي باتلاقي و مساحت نقاط خالي منظور نشود، مساحت واقعي اين جنگل در حدود 6012 هكتار مي‌باشد. وسع‌ترين قسمت جنگل‌هاي حرا در آب‌هاي بندر لافت و بندر پل در مشال‌غربي جزيرۀ قشم، و در فاصلۀ 140 كيلومتري غرب بندر عباس قرار دارد .
اين جنگل‌هاي ماندابي بر روي خاك‌هاي لجني ناشي از رسوب خاك‌هاي حاصل از فرسايش سواحل رشد يافته‌اند و دائماً در معرض جزر و مد آب قرار دارند، به طوريكه در زمان جزر، درختان و بستر لجني آن‌ها از آب بيرون آمده وبه صورت جزايري پراكنده نمايان مي‌شوند و در مواقع مد، تمامي جنگل حرا به زير آب رفته و ناپديد مي‌شود . اصولاًدرخت حرا در نقاطي مي‌رويد كه در مواقع مد دريا به زير آب بروند. در نقاط مرتفع‌تر بستر دريا از اين گونه درخت مشاهده نميشود.
درختان حرا آب شور دريا را شيرين كرده و از آن تغذيه مي‌كنند. اين درختان يك دورۀ رويشي منظم دارند و معمولاً در اواخر تير ماه و اواسط مرداد ماه به گل مي‌نشينند و ميوه مي‌دهند. گل آن ها زردروشن است و ميوۀ آن‌ها شيرين و گواراست. ميوۀ اين درختان بادامي شكل است و پس از مدتي بر روي پايۀ مادري شكفته مشده و دانۀ آن جوانه مي‌زند و سپس به داخل آب مي‌افتد. جريان شديد امواج، بذر گياه را به نواحي كم تحرك تر دريا مي‌برد. بذر حرا پس از تثبيت بر روي لايه‌هاي خاك دريا، رشد و نمو مي‌كند. در فاصلۀ بين قشم و بندر خيمر، جريان امواج بسيار اندك است و بدين جهت، اكثر بذرها در همين نواحي رشد مي‌كنند .
درخت حرا كه ارتفاع آن گاهي به 4 متر مي‌رسد و قطر تنۀ آن تا 30 سانتي متر است، برگ‌هاي بيضوي شكل و كشيده با قاعدۀ انتهايي بسيار باريك دارد. برگ حرا علاوه بر خاسيت خوش خوراتكي براي دام ، ارز ش غذايي معدل يونجه و جو دارد. ريشۀ آن‌ها زانويي، هنايي و اسفنجي و معمولاٌ سطحي است. البته ريشه‌هاي اين درخت بالاتر از سطح زمين قرار مي‌گيرند و در عمل تنفس شركت مي‌كنند و ريشه‌هاي درخت حرا به علت تراكم زياد نمك در آب دريا و اشباع خاك از آب دريا، معمولاٌ گسترده نمي‌شوند .
دامداران سنتي جزيرۀ قشم از برگ اين درخت براي تغذيۀ دام و چهارپايان خود استفاده مي‌كنند. موسعت اين جنگل نسبت به گذشته يك روند كاهش نشان ميدهند. براي حفظ تعادل اكوسيستم و به منظور جلوگيري ازنهدام اين جنگل‌هاي نادر جهان، در سال 1351 منطقۀ مزبور حفاظت شدهاعلام شده ا ست .
در مناطق تحت پوشش حرا كه در اصطلاح خور ناميده مي‌شود، عمق آب از 3 متر تجاوز نمي‌كند و جنس خاك نيز بسيار شور است و بافت سنگين و قليايي دارد. املاح موجود در خاك نيز عمدتاً از كلريد سديم و كلرورهاي سديم و منيزيم تشكيل شده اند. با توجه به كيفيت و جنس خاك تصور مي‌رود كه درختان مزبور فقط در چنين شرايطي مي‌توانند رشد و نمو كنند .
مساعد بودن شرايط اكولوژيكي، اين جنگل‌ها را به زيستگاه بسيار مناسب پرندگان مهاجر در فصول سرد تبديل كرده است. در ساير فصول نيز كه پرندگان بومي محل مناسبي براي زيست نمي‌يابند، به اين جنگل ها پناه مي‌آورند. غير از پرندگان آبزي و آبچر و مهاجر، خزندگان و ماهي ها و حتي برخي از بندپايان و دو كفه اي ها نيز در ميان اين جنگل‌ها مشاهده شده اند. لاك‌پشت هاي سبزط و عقابي و مارهاي دريايي سمي، از جمله جانداران ويژۀ اكوسيستم جنگل‌هاي حرا (مانگرو)ي ايران هستند. حواصيل بزرگ هندي حواصيل سبز و خاكستري، فلامينگو، پليكان، انواع سليم، عقاب ماهيگير، كفچه نوك، كاكايي و انواع ديگري از پرندگان در اكوسيستم‌‌هاي حراي ايران مي‌زيند. نقش مهم ديگر اين جنگل‌ها، مناسب بودن بستر آن‌ها براي تخم‌ريزي ماهيان خلج فارس است .