بتادر ومناطق تاريخي وطبيعي بوشهر

بندر مهروبان و ديلم

بندر قديمي مهروبان در 24 كيلومتري شمال بندر ديلم قرار داشت. آثار خرابه هاي اين بندر هم اكنون در محلي به نام تل امام زاده مشهود است.
بندر ديلم يا ديله تا پيش از خرابي بندر مهروبان كه در انتهاي راه باستاني معروف اصفهان – مهروبان قرار داشت، از بنادر بازرگاني مهم ايران بود. دليل نامگذاري ديلم به درستي مشخص نيست، اين نام شايد از اسم ديلمون كه نام قديمي جزيرة بحرين است گرفته شده باشد. ديلم در زمان شورش قرامطه و آل بوسعيد نيز از مراكز نشر افكار قرامطه بود و گويا محل تولد حمدان قرامط نيز بوده است.

سيراف

سيراف در جنوب شرقي بندر بوشهر در جوار بندر كوچك طاهري قرار دارد. اين شهر باستاني بزرگ شامل بنادر سه گانة كنوني يعني بندر طاهري، كنگان و دير بود. روزگاري همهمة ناخدايان، جاشوريات و بازرگانان هم آهنگ با غوغا و كوبش امواج بر ديوار ساحلي، اين بندر را به عنوان يكي از پر جوش و خروش ترين بنادر جهان مشهور كرده بود. امروزه خاموشي و آرامشي پايان ناپذير، ويرانه هاي آن را در آغوش گرفته است.
قدمت سيراف با توجه به مدارك تاريخي و كشفيات باستان شناسي به دورة ساسانيان مي رسد. نام اولية اين بندر «اردشير آب» بود كه در گذر تاريخ به سيراف تبديل شده است. ظاهراً اردشير بابكان در جريان احداث اين بندر به علت اهميت آب در موقعيت سخت جغرافيايي آن، يك شبكة گستردة آبرساني نيز ايجاد كرده بود. اين بندر از بنادر مهم خليج فارس در عهد ساسانيان بود و در منتهي اليه شاهراه بازرگاني مهم ساسانيان كه از شهر گور (فيروزآباد كنوني) مي گذشت، قرار داشته است. جادة مفروش سنگي و پهن گور به سيراف، راهنماي كاروان هاي بزرگ تجاري بوده كه آنان را به ساحل دريا هدايت مي كرده است.
ترقي و شكوه و جلال سيراف در قرون اولية اسلامي به وقوع پيوست، همزمان با قدرت يافتن آل بويه و تبديل شيراز به مركز نظامي و سياسي، بندر سيراف به علت نزديكي آن به شيراز به يك بندر بازرگاني مطمئن بدل شد و حتي بندري نظامي نيز به شمار مي رفت.
سيراف در روزگار ديلميان به سبب قدرت سياسي و اقتصادي و نظامي آنان بندر بزرگ خليج فارس بود و شايد تنها بندر ايراني صادرات و واردات اصلي در خليج فارس محسوب مي شد.
دريانوردي و بازرگاني مشغلة اصلي مردمان اين خطه بود. ناخدايان و دريانوردان سيرافي شهرة آفاق بودند. اين بندر در قرن سوم هجري واسطة عمدة تجارت بين كشورهايي مانند هندوستان، چين، جزاير هند شرقي، زنگبار و بصره بود. بازرگاني در خليج فارس در سدة سوم و چهارم هجري به بالاترين درجة پيشرفت خود رسيده بود، همه ساله كشتي هاي بزرگ چيني از بندر سيراف حركت مي كردند و در بازگشت كالاهايي مانند سنگ هاي قديمي، عاج، چوب صندل، چوب آبنوس، كاغذ، عنبره، انواع عطريات هندي و ادويه مي آوردند. از بندر سيراف كشتي هاي كوچك تر اين كالاها را به بنادر ديگر خليج فارس مي بردند. همچنين سيراف مهم ترين مركز تجارت مرواريد بود. بنا به نوشتة تاريخ نويسان، در قرون اولية اسلامي سيراف يكي از پر جمعيت ترين و آبادترين شهرهاي اردشير خوره (يكي از پنج بخش فارس) محسوب مي گرديد.
در حال حاضر آثار باستاني سيراف در جلگة باريكي به طول 4 كيلومتر و به عرض 700 متر مشاهده مي شود. كاوش هاي باستان شناسي سيراف از سال 1345 توسط يك هيئت مشترك باستان شناسي ايران – انگليس شروع گرديد و تا سال 1352 هفت فصل كاوش در اين محوطة باستاني صورت گرفت.

ريشهر

ريشهر در 8 كيلومتري جنوب شهر بوشهر واقع شده است. قدمت آثار كشف شدة آن به هزارة سوم تا هزارة اول پيش از ميلاد مي رسد. آثار مكشوف در سال هاي 1872 تا 1877 ميلادي و نتايج اكتشاف باستان شناسي فرانسوي به سرپرستي پزار در سال 1914 ميلادي كه شامل كتيبه هاي ميخي عهد «شوتروك ناخنوته» و آثار بناها و اشياء مفرغي و سفال هاي نقش دار است، نشان مي دهد كه ريشهر از هزارة دوم پيش از ميلاد يكي از شهرهاي مهم امپراطوري عيلام بوده است. از آجر نوشته هاي عيلامي معلوم مي گردد كه اين شهر در آن عصر به نام «ليان» خوانده مي شده است. ظاهراً ليان به سبب موقعيت خاص جغرافيايي، يكي از حلقه هاي ارتباطي تمدن هاي شرق و غرب دنياي قديم بوده است، چرا كه مرزهاي جنوبي فلات ايران به سبب همجواري با دريا و ساير شرايط جغرافيايي به ساكنان فلات ايران اجازه مي داد كه از آب هاي ساحلي، براي برقراري انواع ارتباط تجاري با تمدن هاي فلات ايران و دشت بين النهرين استفاده كنند. نام ريشهر خلاصه شدة «ريوارد اردشير» است. اردشير بابكان شهرهاي متعددي رد زمان حكومت خود برپا نمود كه درواقع ريوارد اردشير يكي از آنها است كه مي توان گفت تجديد بناي همان شهر «ليان» بوده است. اين شهر در دوران حكومت ساسانيان يكي از مهم ترين مراكز علمي و ادبي محسوب مي شد. در آنجا جماعتي از دانشمندان و نوسندگان جاي داشتند كه با استفاده از خطوطي موسوم به گشتك، كتاب هايي در زمينة علوم طب، نجوم، فسلفه، متون وروايات مذهبي و ساير رشته هاي علم و ادب را ثبت و تدوين مي نمودند كه نام آنها را گشتك دفتران مي گفتند.
ريشهر بعد از اسلام تا سده هاي چند رونق داشت. مطابق اسناد و مدارك پرتغالي ها در قرون 16 و 17 ميلادي، بر روي نقشه هاي آنها ريشهر يكي از مراكز تجاري بزرگ به حساب مي آمده است. گفته مي شود كه اين شهر در قرن شانزدهم در حدود دو هزار خانة مسكوني داشت. دو منطقة باستاني «تل پي تل» و «شاه نشين» نيز در همان حوالي ريشهر شناسايي شده است. منطقه و شهر باستاني ريشهر در تاريخ 24 شهريور ماه 1310 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.