مراسم زار در بوشهر

م زار (ليوا)

درباره «زار» اطلاعات زيادي در دست نيست. گويا عقايد مربوط به بادهاي «زار» از راه حبشه در سرزمين هاي اسلامي راه يافته است. مراسم مربوط به پايين آوردن زار در جنوب ايران غير از آداب و رسومي است كه در آفريقا و يا خشكي هاي ديگر انجام مي شود، ولي در هر حال هنوز اين معتقدات رنگ و هواي تند آفريقايي خود را از دست نداده است .
اجراي مراسم معمولا در شب هاي چهارشنبه برگزار مي شود. باباي زار عده اي را ماموي مي كند تا چوب خيزران به دست گيرند و دور آبادي و خانه ها بگردند. با اين علامت زاري ها آگاه مي شوند كه مراسم اجرا خواهد شد. زنان و مردان لباس هاي مخصوصي را مي پوشند، عطر مخصوص به صورت و تن خود مي پاشند وخود را براي رقص و بازي زار آماده مي كنند. هفت روز قبل از اجراي مراسم دواي مخصوصي كه معجوني است از كندرك، ريحان، گشنه، زعفران، هل، جوز و زبان جوجه (گياهي است كه در كوه مي رويد) تهيه مي كنند. باباي زار شخص بيمار را مدت هفت روز در حجاب و دور از چشم ديگران نگه مي دارد، بيمار نبايد زن، سگ ومرغ ببيند و به طور كلي چشم هيچ زني چه محرم و چه نامحرم نبايستي بر وي بيفتد. (اگر بيمار زن باشد برعكس) فقط بابا و ماماي زار مواظب بيمار است. در تمام مدت حجاب، معجون تهيه شده را بر تن بيمار مي مالند و مقداري هم به وي مي خورانند و دود آن را بخور مي دهند. در مجلس رقص، باباي زار مريض را با چوب خيزران مي زند و عده اي هم كه معمولا زنان و مردان سياه و خوش صدا هستند با دهل هاي كوچك و بزرگ خود مجلس را غني و پربار مي سازند. قبل از شروع مجلس سفره مفصلي پهن مي شود كه در آن از انواع غذاها تا گياهان معطر و رياحين جنوب و ميوه كنار و خرما و گوشت و خوني كه براي درمان بيمار لازم است، وجود دارد. خون سر سفره خون قرباني بيمار است. شخص مبتلا تا خون نخورد باد به حرف در نمي آيد. در هنگامي كه رقص و پايكوبي شروع مي شود، شخص مبتلا نيز با حركات موزون خود كم كم از حالت عادي خارج شده واز خود بيخود مي شود و در حالتي شبيه خلسه فرو مي رود. در اين حال ديگر لهجه باباي زار و شخص مبتلا لهجه فارسي و محلي نخواهد بود، بلكه به زبان هندي و عربي يا سواحلي صحبت مي كنند. (اين در حالي است كه در حالت عادي هرگز نمي توانند هندي و يا سواحلي صحبت كنند).
وزن و آهنگ و ريتم موسيقي در مجلس نقش اساسي بر عهده دارد. شخص مبتلا حال خود را نمي فهمد. در اين ميان تنها باباي زار مي تواند با وي حرف بزند. او از زار مي پرسد كه اهل كجاست و اسمش چيست؟ و براي چه اين مرد و زن را اسير كرده است؟ زار به زبان خودش و هندي، عربي يا سواحلي جواب مي دهد! آنگاه باباي زار مي خواهد كه زار مركب خود (شخص مبتلا) را رها كند.
مراسم زار، گاهي چندين شبانه روز به طول مي انجامد و شخص زار بعد از خلاص شدن، براي هميشه در جرگه اهل هوا در مي آيد و به زاري معروف مي شود و هميشه بايد لباس تميز و سفيد بپوشد و خود را مرتب بشويد و معطر كند، لب به مي نزند و هيچ كار خلافي نكند و گرنه زار دوباره آزارش مي دهد. اين مراسم از گذشته تا به حال در سواحل و جزاير جنوب برگزار مي شود و در گذشته بسيار مفصل تر از امروز اجرا مي شده است.