جغرافياي طبيعي واقليم استان بوشهر

جغرافياي طبيعي و اقليم استان

استان بوشهر از نظر پستي و بلندي به دو قسمت جلگه اي و كوهستاني تقسيم مي شود:
قسمت جلگه اي استان در امتداد خليج فارس قرار داد كه عرض آن نيز در جهت شمال غربي (ناحيه بندر ديلم) به قسمت جنوب شرقي افزايش مي يابد و حداكثر به 140 كيلومتر در امتداد دره رودمند مي رسد. جلگة مذكور از رسوبات رودهاي دالكي، شاپور، اهرم و مند تشكيل يافته است. از جملة اين نواحي مي توان به دشت بوشهر و براز جان اشاره كرد كه سطح وسيعي از شمال استان را در بر گرفته است. اين مناطق تا دوران چهارم زير آب بود. اكثر شهرها و مراكز جمعيتي استان بوشهر در اين جلگه استقرار يافته اند. اين جلگه ها تا كويت و دشت هاي جنوبي خليج فارس ادامه دارد.
قسمت كوهستاني استان از دو رشته كوه عمده تشكيل مي شود كه در سراسر طول استان به موازات هم امتداد يافته اند. اين رشته كوه ها مشتمل بر ارتفاعات گچ ترش و ارتفاعات نوكند است كه به ترتيب در محدودة شمالي و شرق استان قرار دارند.
با توجه به استقرار استان بوشهر در منطقة فوق حاره اي، مهم ترين پديده و فرايند مشهود اقليمي آن گرماي هواست. اين ناحيه تحت تاثير فشار زياد عرض هاي متوسط قرار دارد و فاقد بارندگي قابل توجه است، ولي فرايند تبخير آن به علت طولاني بودن فصل گرما شدت و حدت بيشتري دارد. در فصل زمستان به دليل هجوم و گسترش جبهه هاي هواي سرد شمالي و درياي مديترانه به سمت شرق، آب و هواي مناسبي توام با ابر و باران به وجود مي آيد.
به طور كلي آب و هواي بوشهر در نوار ساحلي گرم و مرطوب و در قسمت هاي داخلي گرم و خشك صحرايي است. در استان بوشهر دو فصل محسوس وجود دارد: زمستان نسبتاً خنك شامل ماه هاي آذر، دي، بهمن، اسفند و تابستان گرم و خشك و طولاني. پاييز و بهار اين استان بسيار زودگذر است.
متوسط دماي سالانة استان 24 درجة سانتيگراد است كه بيشترين مقدار آن در تابستان حدود 50 درجه و كمترين مقدار آن در زمستان حدود 6 درجه ثبت شده است. دماي هوا در سردترين ماه هاي سال به ندرت به صفر درجه مي رسد. گرماي متوسط خنك ترين ماه هاي اين منطقه يعني دي ماه 15 درجه گزارش شده است. در استان بوشهر بين دهم ارديبهشت تا دهم مهر ماه (حدود 140 روز) درجة حرارت بيش از 40 درجه است. در 63 روز از اين مدت درجة حرارت بين 40 تا 50 درجه است.
ميزان بارندگي در استان بوشهر كم و متغير است. زمان بارندگي معمولاً بين ماه هاي آبان و ارديبهشت است. در طول اين مدت بادهاي باران زا به طور متوسط 3 تا 6 بار سراسر استان به خصوص سواحل آن را تحت تاثير قرار مي دهند. متوسط بارش ساليانة استان 217 ميلي متر و از نوع باران با دوره هاي ريزش بسيار در پاييز و بهار به صورت رگبارهاي شديد، كوتاه مدت و همراه با رعد و برق است، در حالي كه در زمستان به صورت باران ريز و مداوم است. ريزش برف در منطقه بي سابقه است، ولي تگرگ به طور پراكنده مشاهده شده است.
در ماه هاي خرداد و تير دماي بيش از حد و رطوبت شديد هوا كه به علت شرايط خاص جوي به حالت اشباع مي رسد، هواي دم كرده و كم تحركي به وجود مي آورد كه در اصطلاح محلي به «شرجي» معروف است و تحمل آن بسيار دشوار است. ميزان رطوبت نسبي تقريباً در تمام مدت سال يكنواخت است و معدل ساليانة آن 71% است.
بادهاي محلي استان بوشهر در حقيقت قسمتي از طوفان هاي خليج فارس است كه در اثر اختلاف فشار بين صحراي عربستان و ارتفاعات جنوبي ايران در فصول مختلف پديد مي آيد. اين بادها تقريباً در تمام سواحل خليج فارس مي وزند و در نقاط مختلف خليج فارس اسامي متفاوتي دارند. اين اسامي كه بنا به مقتضيات زماني (فصل وقوع آنها) و تصورا ذهني دريانوردان و همچنين خطرات ناشي از آنها است عبارت اند از:
باد لهمير يا لهيمار كه معمولاً در پاييز و به قول دريانوردان در برج عقرب مي وزد. شدت اين باد به اندازه اي ناگهاني و غافلگير كننده است كه ممكن است در عرض چند دقيقه و يا چند ساعت خسارات سنگيني به بار آورد.
باد لچيزب يا «گول زن» كه معمولاً در پاييز مي زود، ولي روز و ساعت معيني ندارد. دريانوردان محلي معتقدند كه اين باد ده روز پيش از عقرب مي وزد و شدت آن نيز كمتر از باد لهيمر است.
باد قوس كه جهت جنوب شرقي – شمال غربي دارد و از مدار راس السرطان در جهت شرقي حكمت مي كند. اين باد در تابستان گرم و سوزان و در زمستان گرم و مرطوب و اكثراً باران آور است. اين باد نيز شديد است و گاهي خسارات جانبي و مالي فراوان به همراه دارد. در گذشته براي حركت كشتي از هند به بوشهر از اين باد استفاده مي شد. باد باران آور قوس در زمستان جهت شمال شرقي دارد و باعث ريزش باران بيشتري مي شود.
باد شمال برعكس باد قوس باد خشكي است، وزش آن در زمستان دما را كاهش مي دهد و گاهي نيز باعث بارندگي مي شود. معمولاً جهت وزش باد قوس به شمال غربي تغيير مي يابد. و باد شمال ناميده مي شود. اين باد معروف ترين باد محلي بوشهر است و تقريباً تنها بادي است كه هواي گرم تابستان را تا حدودي متعادل مي كند. به همين جهت در گذشته اكثر ساكنين بوشهر پنجره هاي منازل خود را به طرف شمال غربي نصب مي كردند. اين باد نه تنها در زندگي مردم، بلكه در بافت شهري شهرستان بوشهر نيز تاثير داشته است.
بار بررد كه غالباً شب ها به سوي دريا مي وزد و خشك است.
باد سهيلي كه اواخر تابستان و اوايل زمستان مي وزد و مردم محلي معتقدند كه اين باد ناشي از طلوع ستارة سهيل است.
باد غيوب، باد تربه، باد توبيخ، باد پيرزن و باد سبعه از ديگر بادهاي محلي استان بوشهر است.