پوشاك سيستان وبلوچستان (زهدان )

پوشاك سيستان و بلوچستان

پوشاك مردم سيستان و بلوچستان، با توجه به موقعيت زماني و مكاني، تفاوت عمده‌اي دارد. پوشاك مورد استفاده به هنگام كار، مراسم شادي‌آور و عزاداري و … در فصل‌هاي مختلف سال با توجه به طبقات اجتماعي در گروه‌هاي زنان، مردان، كودكان و نوجوانان متفاوت است. پوشاك حوزة فرهنگي سرحد با پوشاك بلوچ‌هاي ساكن در سيستان، تا حدودي شبيه به هم است. و نسبت به حوزة فرهنگي مكران از رنگ‌هاي تيره استفاده مي‌كنند و نوع تزئينات و تن‌پوش‌ها و كفش‌هاي آنان نيز متفاوت است.
پوشاك مردان سيستان عمدتاً شامل دستار، سرپوش، پيراهن و شلوار است. به دستار در محل لنگوته (Longote) مي‌گويند و بيشتر به رنگ سفيد است. پيراهن مردان بلند و تا سر زانو است. به سه صورت چين‌دار، ساره (عربي) ترك‌دار استفاده مي‌شود. نوع چين‌دار آن از كمر چين مي‌خورد. معمولاً پيراهن به هر صورت كه باشد، شلوارش نيز به همان صورت ساده يا چين‌دار خواهد بود. روي لباس مجالس و يا افراد مرفه ابريشم‌دوزي مي‌شده است.
در گويش محلي سيستان به شلوار، تمو يا تومونtomu) ( و به پيراهن پنر (penar) مي‌گويند و نوع ترك‌دار آن را چل تريز (čeltryz) مي‌نامند كه از قسمت زير حلقة آستين به پايين حداقل از 34 ترك تشكيل شده است. همچنين مردان سيستاني جليقه‌اي روي پيراهن مي‌پوشند كه به آن باسكت (baskat) يا جلزقه (jelzga) مي‌گويند. پوشاك مردان سيستاني تا حدودي به پوشاك مردم خراسان كنوني شباهت دارد.
پوشاك زنان سيستاني نيز ساده و با طرح‌هايي زيبا است. لباس زنان همچون مردان بلند و گشاد است. زنان سيستاني علاوه بر لباس سنتي و روزانة خود، نوعي لباس نيز جهت اعياد و جشن‌ها تدارك مي‌بينند كه در نوع خود هنرمندانه و زيباست. از مشخصات لباس روزمرة زن سيستاني، نوعي سوزن‌دوزي است كه در حاشية يقه و سرآستين لباس به كار مي‌رود و در محل به آن “سياه دوزي” گويند. اين لباس از پيراهن و شلوار گشاد تشكيل مي‌شود. بلندي پيراهن تا پايين زانو و دور كمر آن چين‌دار است. دستاري مستطيل شكلي نيز بر سر مي‌بندند. پوشاك جشن‌ها و مراسم شاد – كه امروزه كمتر از آن استفاده مي‌شود- متشكل از شلواري پرچين، پيراهني تا بالاي زانو با دو چاك از دو طرف است. همچنين دامني پرچين كه به آن تمو مي‌گويند و تا سر زانو است، مي‌پوشند. گشادي دور دامن به 9 متر مي‌رسد. دستاري كه در اين لباس مورد استفاده قرار مي‌گيرد، سه گوش است. نمونة اين لباس در پوشاك سنتي زنان خراسان نيز ديده شده است.
پاپوش مردان دو نوع است. چپلي يا چپت čpat) يا (čapli كه رويه و تخت آن را لاستيك‌هاي فرسودة اتومبيل تشكيل مي‌دهند. و مردم فرودست از آن استفاده مي‌كنند. نوع دوم آن را تارقي (taroqi) گويند كه كفشي است تهيه شده از پوست گاو. تخت تارقي از لاستيك فرسوده و رويه آن بندهايي است كه به صورت ضربدر، روي هم قرار گيرد و از چرم دوخته مي‌شود. اين كفش به اقشار متوسط تعلق دارد. سرداران، اقشار مرفه از كفش‌هاي خارجي مد روز استفاده مي‌كرده‌اند.
پاپوش زنان نيز همانند مردان از كفش‌هاي تمام پلاستيكي است كه بيشتر از خراسان وارد مي‌شود.
مردان بلوچ نيز، همچون مردان سيستاني، لباسي ساده و بلند به همراه دستاري كه عموماً سفيد است، بر تن دارند. گفتني است نوع بستن دستار،
در مناطق مختلف بلوچستان، تفاوت‌هايي دارد. آن‌چه بيش از هر چيز جلب توجه مي‌كند، تغييراتي است كه به لحاظ گذشت زمان و همجواري با كشور پاكستان و افغانستان در دوخت و برش لباس‌ها ايجاد شده است. به عنوان مثال:
در گذشته پيراهن مردان بلوچ بيشتر تا بالاي زانو بود، ولي اكنون لباس‌هايي تا زير زانو دوخته مي‌‌شود. همين نوع دوخت در مورد يقه و سرآستين و شلوار و چاك كنار پيراهن‌ها و جيب‌ها و آستين‌ها به كار مي‌رود.
در روزگاري نه‌چندان دور مردان و زنان از پاپوشي به نام “سُواسْ”
( sovas) كه از الياف نخل وحشي به نام داز (daz) ساخته مي‌شد، استفاده مي‌كردند. اكنون كفش‌هاي مد روز كه در بازار يافت مي‌شود و متناسب با پوشاك آنها است، به پا مي‌كنند.
در انواع پوشاك مردم بلوچستان، پوشاك زنان و دختران، از زيبايي ويژه‌اي برخوردار است. در دوخت و تزئين لباس‌هاي زنانه، از هنر منحصر‌ به ‌فرد سوزن‌دوزي بلوچ و پريواردوزي بلوچ استفاده مي‌شود. پوشاك آنها، از يك پيراهن بلند گشاد و شلواري گشاد تشكيل مي‌شود كه هنر سوزن‌دوزي روي پيش‌سينه، سرآستين، جيب بلند در جلو و همچنين پايين (حاشيه) شلوار خودنمائي مي‌كند.
دستار زنان بلوچ، روسري مستطيل شكلي است كه توسط هنر بلوچي و پريوار‌دوزي تزيين مي‌شود. بايد گفت آن‌چه زيبايي پوشاك زنان بلوچ را كامل مي‌كند، زيورآلاتي از طلا و جواهر است. و ساخت آن نيز يكي از هنرهاي سنتي و اصيل منطقه است.