جشن كوسه ناقلدي -جشن سده

جشن كوسه ناقلدي(ناقيلي)-جشن سده

بر اساس باورهاي ايرانيان، زمستان به دو چله بزرگ و كوچك تقسيم مي‌شود: چله بزرگ از دي ماه تا دهم بهمن ماه (سردترين ماه هاي سال) به طول مي‌انجامد. ايرانيان چهار روز پاياني اين مدت را چله بزرگ و چهار روز آغازين بعدي آن را چله كوچك مي‌نامند و آن فاصله ميان هفتم تا چهاردهم بهمن ماه است كه آن‌را "چارچار" مي‌گويند.
مراسم جشن سده از شب روز دهم بهمن يعني اول چله‌كوچك شروع مي‌شود . اين جشن در مقابل جشن مهرگان كه جشن دهقانان زراعتگر است برگزار مي‌شود و به شبانان تعلق دارد كه بعد از گذراندن سرماي زمستان و جان به در بردن و گذراندن چار چار برپا مي‌شود.در روستاهاي استان مركزي مراسم جشن سده تحت عنوان "كوسه"يا "كوسه ناقلدي"اجرا مي‌شود.اين جشن در تمامي سرزمين‌هاي شمالي و(گيلان و مازندران ) و غربي(آذربايجان،كردستان و همدان) ايران نيز انجام مي‌گيرد. چهل روز بعد از زمستان و پنجاه روز مانده به نوروز(بهمن‌ماه)، در روستاهاي اراك، محلات، آشتيان و ساوه جشن كوسه برگزار مي‌گرد. مردم اين مناطق بر اين باورند كه چهل روز كه از زمستان بگذرد و سختي و سرما تمام شود هوا رو به گرمي مي‌رود و بهار در پيش است و همچنين معتقدن كه "كوسه ناقلدي" شگون دارد و قدم راويان آن خير و بركت مي‌آورد. كودكان و نوجوانان پيش از ديگران خوشحال هشتند و از چند روز قبل خود را براي اين جشن آماده مي‌كنند. اين جشن در روزگاران قديم مخصوص چوپانان و گله‌رانان بوده‌است. بازيگران جشن بين 5 تا 10 نفر هستند. يك نفر بالاپوش نمدي بلندي كه پوشاك چوپانان است ، مي‌پوشد و زنگ‌هايي به زانوها و دستان خود مي‌آويزد، صورت را سفيد مي‌كند و پوست بزغاله بر سر مي‌كشد،به طوري كه فقط چشمان او نمايان باشد. كمربندي كه روي آن زنگوله‌هاي زيادي آويزان شده است بر روي جبه مي‌بندد و تعدادي بوته‌هاي بياباني به كمر مي‌آويزد و چند تايي را هم به شكلي بر سر مي‌بندد كه گويي دو شاخ دارد. به پاي خود مچ‌بند بسته و چوب‌دستي به دست مي‌گيرد. نفر ديگر پسري15 يا16 ساله است كه نقش عروسكوسه را بازي مي‌كند. اين شخص پيراهن زنانه مي‌پوشد و چادري بر سر مي‌كشد و صورت خود را صورتي و قرمز رنگ‌آميزي مي‌كند و به لب و گونه‌هاي خود سرخاب مي‌مالد، چشمان خود را سرمه مي‌كشد و كفش زنانه‌اي به پا مي‌كند و زنگوله‌هايي نيز به خود مي‌بندد و چند زنگ به لباس محلي خود مي‌بندند، خورجين بزرگي بر دوش مي‌اندازند و سطلي به دست مي‌گيرند تا انعامها را جمع‌آوري كنند. اين دو نفر را "تكه" مي‌گويند. در اين ميان دو يا سه نفر هم ساز و دهل دارند كه نوازنده گروهند. "كوسه" در پيشاپيش گروه حركت مي‌كند، با حركت دستان و باز و بسته كردن آنها صداي زنگ‌ها را در مي‌آورد . بچه‌ها با ذوق و شادي به دنبال او راه مي‌روند. كوسه وارد حياط خانه‌ها(همه خانه‌ها در را باز مي‌گذارند) مي‌شود و با پاشنه كفش يا چوب‌دستي خود ضربه اي به در مي‌زند،با يان اعتقاد كه اين كار شگون دارد و خير و بركت براي صاحب‌خانه مي‌آورد. كوسه همچنان كه زنگ‌ها را به صدا در مي‌آورد ،آواز نيز مي‌خواند. بعد از آواز خواني كوسه با يكي از"تكه‌ها" كشتي مي‌گيرد كه نشانه رقابت بر سر عروس است. اين كشتي به ضرر كوسه تمام مي‌شود.
بعد عروس بالاي سر "كوسه" مي‌ايد و مي‌گويد" بختم، بختم، سوزن به اين بزنم به رفتم" صاحبخانه سوزني به عروس مي‌دهد. زيرا اعتقاد دارند كه اگر ندهند بدبختي و تيره‌بختي در آن خانه روي مي‌دهد . اوج جشن و هنرنمايي كوسه و همراهان در منزل ريش‌سفيدان يا بزرگان ده صورت مي‌گيرد . در اين خانه، كوسه هنرنمايي را به حد كمال مي‌رساند و صاحبخانه مبلغي پول و يا خوراكي به كوسه و همراهان مي‌دهد. به اعتقاد مردم خوردن خوراكي اهدايي به كوسه شگون دارد.