خانه هاي تاريخي تبريز

خانه اربابي (حاج احتشام الدوله) - ليقوان

اين خانه بالاي تپه مشرف به دره ليقوان ساخته شده است و مالك آن آقاي حاج احتشام الدوله ارباب روستاي ليقوان و مناطق اطراف آن در اواخر قاجاريه و اوايل پهلوي مي باشد كه توسط دموكراتها كشته شده است.
اين خانه در يك طبقه ساخته شده است كه نماي جنوبي خانه شامل ايواني با چهار ستون سنگي با طاق رومي روي ستونها و سنتوري است. نماي كلي ساختمان سنگي و درب و پنجره ها داراي قاب بندي سنگي هستند. پلان اين خانه ساده، كاملا قرينه و داراي دو ورودي با سه پله اختلاف سطح نسبت به بيرون ساخته شده است و شامل يك طنبي سه دري است كه از سمت جنوب مشرف به دره و رودخانه ليقوان و از سمت شمال مشرف به روستاي ليقوان مي باشد. در ضمن سقف اين خانه شيرواني است.

خـانـه آصـف- مراغه

خانه آصف در بخش مركزي و در بافت تاريخي- فرهنگي قديمي مراغه قرار گرفته است. محل خانه در ميدان پير روشنايي، كوچه آصف مي باشد.
خانه آصف جزء معدود خانه هاي قديمي در بافت فرهنگي- تاريخي باقيمانده در مراغه مي باشد. نوع معماري و آجركاري نماي اين بنا نشانگر تاريخچه ساخت آن در دو دوره است.
اين بنا در پلاني نامتقارن بوده كه حكايت از ساخت بنا در دو دوره طبق بررسي پلان و نماي ساختمان مي باشد كه بخش شرقي در طبقه اول كه شامل ايوان با دو ستون چوبي در وسط و اتاقهاي گوشواره اي در كنار آن با پله ارتباطي طبقه همكف و اول است. قسمت غربي بنا كه طنبي فعلي در طبقه اول آن واقع است جزء الحاقي حد شرقي مي باشد و داراي آجركاري منقوش است.
از هشتي ورودي يا سردرب ورودي بعد از گذشتن از هشتي اصلي داخل يا دالان توسط راهرو به حياط منتهي مي شود.
قاجار – پهلوي اول
سردرب يا هشتي بالاي ورودي با طاق آذري، هشتي بعد از ورودي يا دالان با سقف خوانچه پوش، نماي آجري با تركيب آجر منقوش و حياط و حوض.

خانه اهري- اسكو

دكتر قاسم اهري از رجال سياسي دوره رضاخان بوده است. اين خانه در دوره هاي گذشته شاهد حضور رضاخان، محمد رضا پهلوي و دكتر اقبال نخست وزير دولت وقت بوده است.
بنا در محله دكتر اهري واقع شده كه اين محله جزء هسته اصلي بافت قديمي اهر نبوده ولي قسمتي از آن در خارج از ديوار قلعه قرار گرفته ليكن از آنجائيكه كل محله داراي خصوصيات بافت قديمي است و نيز به اين علت كه آغاز توسعه از داخل ديوار قلعه بوده است در طبقه بندي محلات قديمي قرار گرفته است. خانه در طبقه همكف شامل يك طنبي چليپا شكل و دو راهرو در دو طرف طنبي و چهار اتاق جانبي در دو طرف راهروها مي باشد. دو رديف راه پله در انتهاي راهروهاي جنب طنبي طبقه همكف را به طبقه اول وصل مي كند و در پشت دو اتاق كه به راهروهاي جانبي راه دارد تعبيه شده است. طبقه اول بنا تنها شامل راهروهاي جانبي، اتاق پشت طنبي و يك اتاق در ضلع شرقي بنا مي باشد. ارتفاع طنبي رفيع بوده و سقف بنا با شيرواني پوشيده شده است. مالكيت بنا شخصي است و در تملك وراث دكتر اهري مي باشد.
خانه داراي ارسي هاي زيبايي مي باشد و بنا خود در دوره قاجاريه ساخته شده اما پوسته نماي كنوني مربوط به دوره رضاخان مي باشد و علاوه بر خود اين بنا باغ پيرامون آن نيز با داشتن درختان قديمي و تنومند داراي ارزش خاصي است. اين بنا در حال حاضر به علت متروكه ماندن در حال تخريب مي باشد.

خانه تقي زاده اسكوئي (رئيس زاده)- اسكو

اين خانه شامل دو حياط اندروني و بيروني است كه نماي جنوبي كه رو به حياط بيروني مي باشد داراي چهار ستون با سرستونهاي ساده و با قوس نيم دايره به نماهاي اصلي جلوه خاصي بخشيده است. قسمت شمالي ساختمان ساده تر از نماي جنوبي آن است. بنا در دو طبقه همكف و زيرزمين ساخته شده است كه زيرزمين شامل حوض و اتاقهاي جانبي است طبقه همكف كه به اندازه يك متر از كف حياط اختلاف سطح دارد شامل طنبي و يك اتاق در شمال طنبي و اتاق هاي گوشوار و چند اتاق ديگر مي باشد. بنا آجري با پايه هاي سنگين مي باشد.

خانه ثقه الاسلام

اين خانه در خيابان چايكنار مابين پل قاري و صاحب الامر واقع شده است. اين ساختمان آجري جزو نادر بناهايي است كه در سه طبقه (زيرزمين، همكف و اول) ساخته شده است كه به صورت چهار فصل بوده و نماي چهار طرف آن داراي اهميت يكساني ميباشد. نماي ساختمان داراي قاب بندي آجري و بالاي پنجره ها داراي آجركاري هاي زيبايي در طرح هاي مختلف مي باشد.
پوشش زيرزمين طاق چشمه است و اين فضاي طبقه با چهار رديف ديوار و پايه هاي باربر پوشش به سه سالن تقسيم شده است كف زيرزمين سراميك و كف طبقات چوبي مي باشد.
از ويژگي هاي بارز اين خانه يك رشته راه پله تك رامپه كاملا چوبي مي باشد كه ارتباط طبقه همكف به اول را امكان مي سازد. كف حياط اين خانه پايين تر از تراز خيابان مي باشد. طبقه زيرزمين داراي دسترسي جداگانه بوده و ارتباطي با طبقات بالا ندارد و اين دسترسي از زير ايوان ورودي به همكف مي باشد. پوشش طبقات همكف و اول تير چوبي است.

خانه حريري

اين خانه شامل دو بخش است: بخش بيروني و اندروني. ساختمان بيروني دو طبقه مي باشد:
الف) طبقه زيرزمين شامل حوضخانه و انباري
ب) طبقه همكف شامل طنبي(مزين با نقاشي و گچبري و قطاربندي)،راهروهاي جانبي و سالن شمالي است، ضمناً با استفاده از ارتفاع رفيع سقف طنبي روي راهروهاي جانبي دو باب اتاق خواب تعبيه شده است، نماي بيروني اين ساختمان با گچبري تزئين شده است، تاريخچه اين بنا به اوايل دوران قاجار برميگردد كه دو حياط بيروني و اندروني و دو بلوك خانه دارد كه هر دو رو به قبله مي باشد كه طنبي ساختمان بيروني جلوه گاه هنر اصيل ايراني و داراي نقاشيهاي بسيار زيبا و اصيل است كه الهام گرفته از موضوعات اساطيري قديم از جمله داستان يوسف و زليخا از قرآن مجيد و ديگر تواريخ و داستانهاست و سقفي سراپا نمونه قدرتمند و شگفت انگيزي از مينياتور ايراني است. بخش اندروني ضمن ارتباط به ساختمان بيروني از طريق كوچه مدرسه پرورش نيز به خيابان تربيت راه دارد، ساختمان آن دو طبقه و نماي ساختمان آجري است. ساختمان بيروني نسبتاً سالم و تزئينات آن نياز به تثبيت دارد. متأسفانه در گذشته بعلت متروكه گذاشتن و عدم مراقبت، بخشهاي مهمي از مجموعه از بين رفته و امكان شناخت و پژوهش هاي ديگر وجود ندارد. اين بنا توسط سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري تملك گرديده و در دست مرمت مي باشد.اين بنا بشماره 2242 در فهرست آثار ملّي به ثبت رسيده است.

خانه زماني- تبـريـز

اين بنا به نام مالك اصلي خود آقاي زماني معروف است. بدنه و نماي اصلي بنا جزو بدنه شهري ميباشد و از ويژگي بارز آن مي توان به نوع آجركاري و ايوانهاي بنا اشاره كرد. ساختمان در سه طبقه ساخته شده است كه شامل يك حياط مركزي در ضلع غربي و اعياني در سه ضلع شمال و جنوب و شرق بنا شده است. طبقه زيرزمين به صورت انباري استفاده مي شود. طبقه همكف و اول كاربرد تجاري دارد و ساختمان در دو ضلع جنوبي و شرقي داراي بالكن مي باشد. عرصه بنا 289 مترمربع و اعياني آن 636 مترمربع مي باشد.

خـانه خـدايـاري ـ مـراغـه

اين خانه شامل سه طبقه (زيرزمين، طبقه اول و همكف) و داراي پلاني مستطيل شكل مي باشد. نما به صورت قرينه است و پوشش قسمت ورودي خانه به صورت كليل آذري است. نما داراي تزئينات آجري بطوري كه آجركاري هر قاب بندي متفاوت مي باشد. سقف خانه به صورت شيرواني و كف حياط در قديم سنگ فرش بود كه در حال حاضر موزائيك شده است. پوشش زيرزمين طاق گنبدي و خانه داراي ستونهاي چوبي در داخل و پله هاي داخلي به صورت دوطرفه است.

خـانه سيـلابي- تبـريـز

اين خانه در داخل بافت قديم (محور تاريخي و فرهنگي) واقع شده و در منطقه اي قرار دارد كه از دوره قاجاريه به حرمخانه مشهور بوده است. ساختمان بنا در دو دوره بنا نهاده شده است. دوره اول در محدوده كاخهاي خانوادگي وليعهد دوره فتحعليشاه قاجار، عباس ميرزا بنا شده و در سال 1309 تعميراتي در آن صورت گرفته و تزئينات آن تجديد شده است. در اصل اين بنا به خانه شاهزاده معروف بوده است.
بنا در دو طبقه ساخته شده است. طبقه زيرين آن شامل حوضخانه، انباري و مطبخ بوده است. طبقه همكف داراي دو طنبي (اتاق نشيمن) در شمال و جنوب است كه در مراسم مهماني و ضرورتهاي ديگر مي تواند بصورت واحد مستقلي عمل نمايد. اتاقهاي طنبي داراي راهروهاي ورودي جانبي است. با استفاده از ارتفاع رفيع طنبي ارتفاع راهروهاي جانبي بدو بخش تقسيم شده است. از بخش فوقاني راهروها بصورت اتاق خواب استفاده مي شود. ساختمان باقيمانده فعلي بخش بيروني از ساختمان اصلي بوده است كه در دخل و تصرف پنجاه ساله گذشته بخش اندروني تفكيك شده و از بين رفته است. پي ها و ديوارهاي زيرزمين تا طبقه همكف از سنگ و ساروج است. ديوارهاي طبقه همكف خشتي با روكش آجري است.
ملكيت بنا شخصي مي باشد. اين بنا از نظر تاريخي و تعلق آن به يكي از شاهزادگان قاجاريه، تناسبات معماري و آئينه كاري و گچبري و بعنوان بخشي از كاخهاي حرمخانه نايب السلطنه عباس ميرزا از دارالسلطنه تبريز داراي اهميت ويژه است.
ساختمان بنا در دو دوره بنا نهاده شده است. دوره اول و دوم به خوبي قابل تشخيص است. دوره اول در محدوده كاخهاي خانوادگي وليعهد دوره فتحعليشاه قاجار عباس ميرزا بنا شده و در سال 1309 تعميراتي در آن صورت گرفته و تزئينات آن تجديد شده است. در اصل اين بنا به خانه شاهزاده معروف بوده است .
اين بنا داراي اندروني و بيروني و ملحقات ديگر بوده است. از آن مجموعه اكنون فقط طنبي بيروني با راهروهاي جانبي آن باقيمانده است. در گذربندي سالهاي اخير بخشي از حياط شمالي و اتاقهاي غربي از بين رفته است. ساختمان در سال 1309 هجري– قمري تعمير شده و آئينه كاري و گچبري شده است.

خانه يحيي ذكاء

اين بنا در دو طبقه با عرصه 900 مترمربع و اعياني 600 مترمربع احداث شده است. نماي اين بنا آجري و بالكن هاي آن داراي سرستون ها و ستون هاي گچبري شده و حياط و باغچه است.
نماي ساختمان داراي قاب بندي هاي آجري پركاري است، راه پله فرعي از كلاه فرنگي طبقه همكف نيازهاي اندروني را برطرف مي كرد.
خانه لاله اي ها از زمره خانه هاي قديمي ارزشمند تبريز است كه در سال 1379 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
به پاس خدمات مرحوم يحيي ذكاء در زمينه تاريخ و ايرانشناسي به ويژه پژوهش هاي منطقه آذرياجان و تبريز از اين خانه به عنوان "دفتر پژوهش هاي تاريخي يحيي ذكاء" بهره برداري شده است.
استاد روانشاد يحيي ذكاء يكي از بزرگترين پژوهشگران معاصر و نيز از ايرانشناسان بنام كشورمان است. استاد ذكاء را مي توان يكي از بنيانگذاران موزه در ايران ناميد. چرا كه ايشان در برنامه ريزي و راه اندازي بسياري از موزه ها در تهران و شهرستان ها در 40 سال اخير نقش اصلي داشته اند. از طرفي ديگر، استاد يكي از خبره ترين كارشناسان اموال فرهنگي بودند.