رقص هاي محلي

رقص‌هاي محلي استان هرمزگان نيز هم‌چون موسيقيِ بومي، ريشه در فرهنگ عامۀ مردم اين منطقه دارد . رقص‌ها، به مناسبت ‌هاي مختلف ، از جمله اعياد مذهبي و ملي و عروسي‌ها اجرا مي‌شوند و در بين آن‌ها، ((رقص‌اوزا )) به لحاظ شيوۀ اجرا ، مضمون و نقش‌هاي اجرا كنندگان آ« ، در خور توجه ويژه است . اين رقص كه عمدتاً توسط صيادان انجام مي‌شود، از مراسم ديدني مردم استان است و در ا« ، رقصندگان دايره وار مي‌چرخند و همراه حركات موزون خودف شعرهايي را مي‌خوانند .

عيد قربان يكي از بزرگ‌ترين اعياد اهالي سواحل و جزاير خليج‌فارس است . به اين روز ، عيد قربان ، عيد اضحي، عيد گپه و عيد بزرگ نيز مي‌گويند .
در اين روز، مردمِ معتقد صبح زود از خواب بر‌مي‌خيزند و پس از اداي نماز به گورستان شهر ميروند و بر قبر بستگان خود به خواندن فاتحه و قرآن مي‌پردازند. بعد از اين كار، به خانه آمده و غسل مي‌كنند و پس زا صرف صبحانه به مسجد جامع شهر مي‌روند و به خواندن قرآن و دعا مي‌پردازند و تا آمدن امام‌مسجد، تكبير بلند مي‌گويند. سپس پشت سر امام جماعت دو ركعت نماز عيد به جاي مي‌آورند .
در اين روز احياناً اگر دو نفر با هم قهر بوده يا دعوا كرده باشند، روي هم را مي‌بوسند و با هم آشتي مي‌كنند. در اين روز همۀ اهالي لباس نو مي‌پوشند ، بچه‌ها به درِ خانه‌ها اعم از آشنا و غير‌آشنا مي‌روند؛ صاحب‌خانه‌ها نيز به آن‌ها عيدي مي‌دهند .
در بازديد‌هاي عيد از ابتدا به ديدن پدر، مادر، خواهر و برادر و سپس به ديدن اقوام دور مي‌روند. اين ديد و بازديد تا سه روز ادامه دارد و اگر همديگر را در ظرف اين سه روز، در كوچه و بازار نبينند، در طي روزهاي بعد، روي هم را مي‌بوسند وبه هم عيد مباركي مي‌گويند.

مراسم عيد فطر

دراين روز، مردم از صبح به مساجد مي‌روند و نماز عيد را ادا مي‌كنند و اين روز را به همديگر تبريك مي‌گويند و به خانه‌هاي خود باز‌مي‌گردند. در خانه، سفرۀ عيد به وسيلۀ خانم خانه چيده مي‌شود و در آن شيريني، شكلات، پرتقال، سيب و انواع و اقسام ميوه‌هاي فصل و نقل و نبات قرار داده مي‌شود. سپس افراد خانه به دور آن جمع شده و با خوشحالي و نشاط به خوردن ميوه و شيريني مي‌پردازند.
بعد از اين كار، اهل خانه از خانه خارج مي‌شوند و به ديدن اقوام و آشنايان مي‌روند و تا سه روز اين كار ادامه مي‌يابد. در اين روز اگر بين افراد كدورتي به‌وجود آمده باشد با يكديگر آشتي مي‌كنند و كدورت‌ها و دلخوري‌هاي قبلي را به فراموشي مي‌سپارند .

پل لاتيدان

پس از اخراج پرتغالي‌ها از ايران.، رفته رفته از اهميت بندريِ جزيرۀ هرمز كاسته شد و بندر‌عباس جاي آن را گرفت و مهم‌ترين بندر ارتباطي ايران گرديد. پل لاتيدان در مسير كاروان روي لار_ بندر‌عباس، در جهت گسترش امور بازرگاني احداث شد .
اين پل در 50 كيلومتري غرب بندر‌عباس بر روي رودخانۀ كل ( كول) ايجاد شده و يادگار دورۀ صفوي است. بر خلاف پل‌هاي ديگر دروۀ صفوي كه آجري هستند، اين پل از سنگ بدون شكل ساخته شده و از طويل‌ترين پل هاي ايران است . اين پل داراي صد دهانه بوده است كه در حال حاضر 33دهانۀ آن مشهود سات كه در ميان آن‌ها چشمه تاق‌هايي در دو طبقه تعبيه شده اند. بناي اين پل از عالي‌ترين طرح‌هاي پل‌سازي ايران قديم محسوب مي‌شود .

تپۀ كولغان قشم

بالاي يكي از تپه‌هاي كولغان، آثار معماري و آبراه‌ها (كانالها) ي سالمي با ديواره‌هاي سنگي به طول بيش از صد متر باقي مانده است كه نوعاً جالب توجه هستند. در قسمت ديگري از تپه، قبرستان منظمي با قبرهايي دردو رديف و با فاصلۀ دو متر از يكديگر وجود دارد . نشانه‌‌هاي باقي مانده از اتاقك‌هاي مجاور تپه، گوياي آن است كه اين محل احتمالاً بازاري بوده كه رونق بسيار داشته است. در كنار اين ويرانه‌ها، سه حوضِ حفر شده در داخل سنگ وجود دارد كه بزرگ‌ترين آن‌ها 12 متر طول و 4 متر عرض دارد. درخت كُنار تنومند و زيبايي نيز در جوار آن قرار دارد. تپه‌هاي كولغان مشرف بر دريا و سد خاكي ((بالاتل)) هستند و زا زيبايي و چشم‌انداز بسيار جالبي بر خوردارند. عده‌اي معتقدند كه اين مكان نيايشگاه ناهيد بوده است .

شهر قديمي خربز

اخيراً هنگام حفاري‌هاي باستان‌شناسي در جزيرۀ قشم ، آثار يك شه رقديمي شكف شد. اين شهر كه تا قرن چهارم هجري‌قمري شهري آباد بوده است، به دورۀ ساسانيان مربوط است. در حفاري‌هاي انجام شده، سفالينه‌ها و آثار بسياري از اين محل به دست آمده است. طول تقريبي شهر خربز هفت كيلومرت است و از منابع آب شيرين برخوردار است .

قلعه هرمز

اين قلعه كه در ضلع شمالي جزيره هرمز و در ساحل دريا قرار دارد، مهم ترين قلعه باقي مانده از روزگار تسلط پرتغالي ها بر سواحل و جزاير خليج فارس است. اين قلعه به فرمان «آلفونسو آلبوكرك» دريانورد پرتغالي در سال 1507 ميلادي، در محلي مرسوم به «مورنا» احداث شد. قلعه به شكل چندضلعي نامنظم است. ساختمان آن بسيار محكم است و ديوارهايي به قطر 5/3 متر با چند برج به ارتفاع 12 متر دارد. تاسيسات قلعه شامل انبارهاي تسليحات، آب انبار و اتاق هايي با سقف هلالي شكل است. در زمان شاه عباس كه به استعمار پرتغالي ها در ايران خاتمه داده شد، اين قلعه به دست امام قلي خان از سرداران شاه عباس فتح گرديد.

قلعه خمير

اين قلعه در نزديكي بندر خمير قرار دارد. از اين قلعه امروزه به جز بقاياي دو سردرِ شمالي و جنوبي و برج شرقي نيمه ويران آن، اثري بر جاي نمانده است. سردرِ شمالي قلعه كه اكنون در كنار كوچه تنگي متصل به شهر خمير جاي دارد، به صورت شكوهمندي از سنگ و گچ و به سبك قلعه هاي اروپايي ساخته شده است. در چهار گوشه قلعه چهار برج مدور بنا شده و بين هر دو برج يك برج كوتاه نيز ساخته شده است. در جنوب غربي قلعه، عمارت دو طبقه اي وجود دارد. در وسط قلعه آب انباري ساخته شده كه باقي مانده است. از عمر اين قلعه حدود يك قرن مي گذرد.

قلعه هزاره (بي بي مينو)

تنها بناي تاريخي شهر ميناب، قلعه اي موسوم به قلعه هزاره است. مردم بومي اين قلعه را «بي بي مينو» مي نامند و معتقدند كه در روزگاران گذشته دو خواهر به نام هاي «بي بي مينو» و «بي بي نازنين» اين شهر را بنا كرده اند. گويا در گذشته دو قلعه وجود داشت كه يكي از قلعه ها ويران شده و تنها قلعه باقي مانده، به نام قلعه «هزاره» يا قلعه «بي بي مينو» شهرت يافته است. اين قلعه تا اواخر دوره قاجار مركز حكومت محلي بود و در اطراف آن، خندقي كنده شده بود. در آن زمان هميشه صد سرباز مسلح در قلعه مستقر بوده و نگهباني مي داده اند. در حال حاضر، از اين قلعه مخروبه اي باقي مانده است.

قلعه لافت

در انتهاي تپه اي كه روستاي لافت در كنار آن قرار دارد، قلعه مخروبه اي وجود دارد كه اهالي محل به آن قلعه نادري مي گويند. اين قلعه، نقشه مربع شكل دارد و آثار چهار برج در آن ديده مي شود. درِ ورودي قلعه رو به جنوب باز مي شده است. اين قلعه در جنوب روستاي لافت قرار دارد.

قلعه پرتغالي ها

در انتهاي شمالي شرقي جزيره قشم، يك قلعه قديمي و مخروبه وجود دارد. اين قلعه را در سال 1030 هجري قمري (1621 ميلادي) به دستور پادشاه اسپانيا، در مسير بندر قشم ساخته اند. اين قلعه در سال 1622 به دست سپاهيان ايران فتح گرديد و تا امروز نيز آثار ديوار خارجي آن باقي مانده است. قلعه مذكور دو حصار و برج هايي در چهار گوش دارد. در پشت حصار بيروني قلعه، خندقي وجود داشته كه اينك پر شده است. ديوارسازي قلعه با سنگ هاي مرجاني و سنگ لاشه و ملات گچ و ساروج بهشكل بناهاي عهد ساساني انجام گرفته است. در ميان خرابه هاي قلعه هنوز هم تعدادي لوله زنگ زده توپ وجود دارد، كه چهار لوله از اين لوله ها را در اطراف درِ ورودي پاسگاه هاي قديمي شهر قشم و لافت نصب كرده اند و چند لوله توپ ديگر نيز به بندر لنگه حمل شده است.

قلعه لشتان

اين قلعه در 6 كيلومتري شرق بندر لنگه قرار گرفته و تاريخ بناي آن سال 904 هجري قمري است. اما عليرغم تاريخ مذكور، گروهي معتقدند كه ساخت اين بنا به زمان سلطه و قدرت پرتغالي ها بر خليج فارس مربوط است. جمعي نيز عقيده دارند، اين قلعه در عهد هخامنشي احداث شده و بيش از 2000 سال قدمت دارد. در حال حاضر، به جز حصار بند و آثار مخروبه ديوارها، اثر ديگري از ساختمان قلعه باقي نمانده است. در داخل قلعه لشتان، چندين قبرستان، ده ها بركه آب و انبار آذوقه و آثار فراوان ديگري به جاي مانده است. دخمه هاي سنگي، شبيه به غارهاي انسان هاي غارنشين در ارتفاعات مجاور آن وجود دارد كه شباهت زيادي به دخمه هاي غار چهل خانه و دخمه هاي فوقاني ارتفاعات شمالي بندر طاهري (سِيراف) دارد.

عمارت فكري

اين عمارت كه يكي از مهم‌ترين دورۀ قاجار است، در بندر لنگه قراردارد. اين عمارت از ويژگي‌هاي معماري چشم‌گيري برخوردار است و توسط شخصي به نام ((فكري)) احداث شده است. عمارت فكري دو حياط با اتاق‌هايي در اطراف آن‌ها و پنج بادگير دارد و تزئينات برجستۀ آن مشتمل بر منب كاري و گچ بري‌هاي زيبا است .

عمارت كلاه‌فرنگي

بناي اين عمارت به دوران صفويه تعلق دارد و سابقاً ادارۀ گمرك بندر‌عباس در آن قرار داشت. اين عمارت در مجاورت اسكلۀقديمي بندر‌عباس در بلوار طالقاني قرار دارد. از آنجاكه اين عمارت از معماري اروپايي آن دوره تأثير گرفته، مثل تعداد زيادي از عمارات دورۀ قاجاريه به عمارت كلاه فرنگي معروف شده است .

حمام گله‌داري

تنها حمام تاريخي در بندر‌عباس، حمام گله داري است كه در محلۀ اِوَزي ها قرار دارد. اين بنا كه احتمالاً به دورۀ صفوي مربوط است، در دورۀ قاجار به وسيلۀ حاج شيخ احمد گله داري به مسجد گله داري وقف شده است. بناي حمام به شكل مستطييل و سقف آن شامل چند گنبد كوچك و بزرگ است .

اسكله باستاني بندر لافت

در بندر لافت، آثار اسكه ‌اي وجود دراد كه به دوران مادها، هخامنشيان و ساسانيان مربوط است. طول اين اسكله 130 متر و ضخامت اصلي كفت آن 7 متر و ديوار‌هاي روي اسكله 3 متر مي‌باشد كه با سنگهاي لبه دار ساخته شده است .

آب انبار خربز

در كنار شهر باستاني خربز، در جنوب‌غربي جزيرۀ قشم، حد فاصل بين شهر و يك نيايشگاه مِهري، يك مخزن بزرگ آب مربوط به دروۀ ساسانيان وجوددارد. اين بركه مدت‌ها مخروبه بود، و لي در سال‌هاي اخير به نحو بسيار مطلوبي بازسازي شده است .

معبد هندوها

ساختمان اين معبد ، در سال 1310 هجري قمري، در زمان حكومت محمد‌حسن سعدالملك احداث شده است . اساس ساختمان اين معبد عبارت است از يك اتاق چهار گوش مياني كبه بر روي آن گنبدي قرار گرفته است . سبك معماري اين گنبد را مقرنس‌هاي پيراموني آن نه تنها از ديگر گنبد‌هاي موجود در سواحل خليج‌فارس، بلكه از گنبد‌هاي سراسر ايران متفاوت مي‌سازد . طرح اين بنا كاملاً از معماري معابد هندي متأثر است . اين معبد از جمله نشانه‌هاي معدود تاريخي بندر‌عباس است كه توجه هر تازه واردي را به خود جلب مي‌كند ،و امروزه در كنار يكي از خيابان‌هاي اصلي شهر قرار دارد .

نيايشگاه ميترا

در پانزده كيلومتري شهر قشم، در مسير راهي كه به منطقۀ باستاني خربز يا خربس و سپس به بندر سوزا منتهي مي‌شود، يك رشته كوه طولاني وجود دارد كه در دل آن معماري صخره‌اي شگفتي قرار دارد . ورود به اين فضاي صخره اي از طريق روزنه‌هاي غارمانندي ممكن است كه تعداد آن‌ها به نُه روزن در سه رديف مي‌رسد. در رديف بالا شش، در حاشيۀ وسط دو و در پايين يك روزنه تعبيه شده است .
در پشت روزنه‌ها، تالاري به مساحت 25 متر مربع و با ارتفاع 70/2 متر در دل صخره و سنگ حفر شده است. سقف تالار مسطح است. اين تالار محل به جاي آوردن مراسم مذهبي ويژه‌اي براي بزرگداشت در گذشتگان ، و به احتمال بسيار قوي مركز پرستش ((ايزدمهر)) يا ((ميترا)) بوده است .
بررسي اجمالي و جزئيات داخلي آن ، نشانگر احداث آن در دورۀمادها است . اين مجموعه ، از نظر نماسازي ، با معبد يا آرامگاه صخره‌اي (( كلات خورموج )) در دامنۀ كوه مُند بوشهر شباهت بسيار دارد . هم جواري اين محل با شهر باستاني خربز نشان مي‌دهند ، در دورۀ مادها يك تمدن بزرگ پيشرفته در جزيرۀ قشم وجود داشته است .

استان هرمزگان

موقعيت جغرافيايي و تقسيمات سياسي استان

استان هرمزگان با وسعت 8/68،475 كيلومتر مربع، در جنوب ايران ما‌بين مختصات جغرافيايي25درجه و 23 دقيقه تا 28 درجه و 57 دقيقۀ عرض شمالي، و 52 درجه و 41 دقيقه تا 59 درجه و 15 دقيقۀ طول شرقي از نصف‌النهار گرينويچ واقع شده است. اين استان از شمال و شمال‌شرقي با استان كرمان؛ از جنوب با خليج‌فارس و درياي عمان؛ از جنوب‌شرقي با استان سيستان و بلوچستان؛ و از غرب با استان‌هاي فارس و بوشهر همسايه است .


جغرافياي طبيعي
استان مركزي در قلمرو شرقي تقاطع دو رشته كوه البرز و زاگزس قرار گرفته است آب و هواي آن نيمه بياباني ، معتدل وسرد كوهستاني است.


جغرافياي اقتصادي
استان مركزي از جمله استاني است كه كارخانه هاي صنعتي متعددي در آن متمركز شده اند. مهمترين كارخانه هاي صنعتي استان عبارتند از : پالايشگاه نفت و پترو شيمي (با ظرفيت 000/000/1 تن انواع محصولات ) ،ماشين سازي ، آلومينيوم سازي ، هلكوپتر سازي، واگن سازي، كمباين سازي،
در بخش كشاورزي در حدود 19 % مساحت استان به كشت محصولات مختلف اختصاص يافته است و محصولات مهم استان شامل گندم ، جو، حبوبات، انار، چغندر قند، طالبي،
از مهمترين بخش هاي كشاورزي توليد انواع گل و گياه زينتي با 1000 هكتار سطح زير كشت
در شهر محلات است كه شهرت جهاني دارد.
اين استان به دليل داشتن غني ترين منابع طبيعي ايران در بخش دام پروري رونق خاصي يافته است.

جغرافياي انساني
براساس آخرين سرشماري در سال در سال 1375 جمعيت استان 1.228.812 نفر است. كه از اين تعداد 57% شهر نشين و 43% روستايي مي باشند. در استان مركزي ايلات و عشاير متعددي مانند شهسونها و كلبه كوئي ها ، خراساني ها كلهر خلج و گروهي از كولي ها زندگي ميكنند.


جغرافياي سياسي
تنگۀ هرمز، يكي از حساس ترين و حياتي‌ترين گذرگاه‌هاي آبي عصر حاضر ، در قلمرو سياسي اين استان قرار دارد . اين تنگۀ هلالي شكل 187 كيلومتر طول دارد . عملق تنگۀ هرمز به دليل شيب تند كف آن از قسمت شمال به جنوب متغير است؛ به طوري كه در نزديكي جزيرۀ لارك، در حدود 36 متر و در ساحل جنوبي نزديك شبه جزيره مَسِندام180متر است. هم‌چنين14جزيرۀ كوچك و بزرگ به نام‌هاي ابوموسي, بني‌فرور، تُنب‌بزرگ و گوچك، سيري، شتور، فرور، كيش، لاوان، قشم، لارك، هرمز، هندورابي و هنگام در محدودهۀ آب‌هاي ساحلي اين استان قرار دارند .
استان هرمزگان، طبق آخرين تقسيمات كشوري، مشتمل بر 8 شهرستان، 21 بخش، 69 دهستان و 2046 آبادي داراي سكنه است و شهرستان‌هاي آن عبارت اند از: بندر‌عباس، بندرلنگه، ميناب، رودان، قشم، جاسك، حاجي آباد و ابوموسي.

خانه حكيم ملاصدرا

موضوع :معماري
نشاني : قم – كلك خانه حكيم ملاصدرا

تيمچه بزرگ بازار قم

موضوع :معماري
نشاني : قم – تيمچه بزرگ بازار قم

موزه آستانة مقدسة قم

اين موزه كه از موزه هاي قديم ايران به شمار مي رود؛ در آبان ماه سال 1304 ش. افتتاح شد. موزه قم شامل دو تالار بزرگ با ازاده هاي كاشي كاري شدة زيبا و بديع است كه در كنار صحن حرم قرار دارد و مجموعه هاي بسيار نفيس و با ارزشي را در خود جاي داده است. مجموعه هاي ارائه شده در اين موزه شامل قرآن هاي نفيس خطي مربوط به سدة سوم هجري و زري هاي دوره صفويه است. قالي و قاليچه هاي متعلق به دوره صفوي كه در اين موزه به نمايش در آمده ، اثر استاد معروف آن عصر نعمت الله جوشقاني است كه توسط شاهان صفوي به ٱستانه مقدسه وقف شده است. از ديگر اشياء نفيس اين موزه مي توان از مجموعه كاشي هاي گوناگوني كه قدمت آنها به اوايل سده هفتم هجري مي رسد و از صندوق خاتم كاري مقبره شيه صفي؛ قنديل طلايي مرصع، عود سوز نقره و... نام برد. بازديد از موزه براي عموم آزاد است.

نام :موزه آستانه حضرت معصومه (س )
موضوع :تاريخي (قرآن و نسخ خطي از دوره تاريخي تا پايان دوره قاجاريه ، سكه ، كاشي و سفال و منسوجات و ... )
تاريخ تأسيس : 1314
ساعات بازديد : 13-30/8
تعطيلات :ايام سوگواري رسمي
نشاني : قم – ميدان آستانه
تلفن :7741491 - 0251

صنايع دستي استان قم

صنايع دستي سنگي مشتمل بر انواع ظروف سنگي؛ گچي سراميك و اشياء تزييني؛چيني و فرش ابريشمي و ميوه هايي مانند انار و انجير از ديگر سوغاتي هاي قم مي باشند.
در سطح استان قم و بويژه در مناطق روستايي آن توليد صنايع دستي متنوعي رواج دارد كه اهم آنها عبارتند از: قالي بافي؛درودگري؛ منبت كاري؛ سراميك و آجرپزي.

تونل‌هاي روستاي قاهان

روستاي قاهان از توابع بخش خلجستان شهرستان قم است و در فاصلة 80 كيلومتري شمال غربي شهر قم واقع شده است. در اين روستا تونل‌ها و مخفي‌گاهي‌هايي وجود دارد كه بسيار قديمي هستند و به دست انسان حفر شده‌اند.

درياچه حوض سلطان

اين درياچه كه به درياچه ساوه، قم و درياچه شاهي هم معروف است به مساحت تقريبي 2400 كيلومتر مربع در شمال شرق شهرستان قم واقع شده است و رشته كوه هاي البرز در شمال آن قرار دارد. وسعت و شكل درياچه متناسب با ورود آب و ميزان بارندگي آن در فصول مختلف سال متفاوت است. در مواقع بارندگي و ذوب برف هاي ارتفاعات اطراف، چون بر ميزان آب ورودي افزوده مي شود، وسعت آن زياد ودر غير از اين ايام وسعت آن كاهش مي يابد. بدين ترتيب سطح آن درياچه پيوسته در نوسان است. در موقع پرآبي سطح درياچه گسترش مي يابد و آب آن اراضي پست و شورزار و باتلاقي پيرامون را مي پوشاند و درياچه بزرگي به طول 80 و عرض 60 كيلومتر تشكيل مي دهد كه به نام درياچه حوض سلطان يا كوير نمك مشهور است. رودهاي متعددي به اين درياچه وارد مي شوند كه عموما از اراضي شوره زار و نمكي اطراف عبور مي كنند.

درياچه هاي سدها

درياچه سدهاي استان عبارتند از: ● درياچه بند كبار، بر روي رودخان «كبار» در حوالي قم. ● درياچه سد سنجگان، بر روي رودخانه «سلمان»، واقع در 60 كيلومتري قم.

قم رود

اين رودخانه كه به نام هاي گل افشان؛ اناربار؛ لعل رود و لعل بار نيز معروف است؛ از زردكوه بختياري سرچشمه مي گيرد و پس از طي 288 كيلومتر به درياچه نمك مي ريزد. وسعت حوضه آبريز آن 10230 كيلومتر مربع و دبي آب آن 5/8 در ثانيه است. اين رودخانه در ابتدا به نام دربند معروف بود و در محل اخته خون در جنوب غربي گلپايگان سدي بر روي آن احداث شده است. قم رود در محدوده شهرستان هاي گلپايگان خمين؛ محلات؛ دليجان و قم جاري است و اراضي اين نواحي را آبياري مي كند.

قره چاي

اين رودخانه كه از سراب هاي هفت عمارت؛ بلاغ جك؛ عباس آباد و پنجه علي در منطقة سربند اراك سرچشمه مي گيرد؛ بعد از مشروب كردن دهستان شراء از استان همدان؛ وارد شهرستان اراك مي شود. قره چاي پس از آبياري نمودن اراضي كشاورزي شهرستان اراك؛ در مسير شرقي – غربي وارد شهرستان تفرش مي شود و پس از دريافت آب رودخانه هاي گدار و هزلفان و با عبور از جنوب ساوه؛ در ناحيه اي به نام پل دلاك به قم رود پيوسته و به درياچة قم مي ريزد.

درياچه نمك

اين درياچه كه در واقع بخشي از كوير نمك ايران است در شرق قم واقع شده و بقاياي درياچة خشك شدة قديمي است كه با تبخير تدريجي آب؛ املاح فراواني در داخل آن رسوب نموده است. دربعضي نقاط كوير نمك رشته هاي منفردي از كوه هاي اطراف پيش آمده و نواحي كوهستاني خيلي خشك تشكيل داده است. در درياچه نمك فقط در فصل زمستان آب يافت مي شود و در فصل تابستان به جاي آب ورقه هاي نمك جلب نظر مي كند. هوا در اين ناحين خيلي خشك است و اختلاف درجه حرارت شب و روز آن به 70 درجه سانتي گراد مي رسد.
به همين علت؛ سنگ كوه هاي آن بر اثر اختلاف درجه هوا متلاشي شده و به صورت سنگ ريزه و شن در آمده است. در موقع وزش باد توده هاي عظيم شن مانند امواج دريا به حركت در مي آيد و تپه ماهورهاي موقتي را تشكيل مي دهد. ارتفاع برخي از اين تپه ها به 40 متر و طول برخي از آن ها به چند كيلومتر مي رسد.

   پلنگابي ( پلنگ آبي )

اين كوه در 48 كيلومتري جنوب غربي قم و در 8 كيلومتري جنوب غربي روستاي كرمجگان واقع شده و 3154 متر ارتفاع دارد. رودخانه هاي راونج؛ دره باغ و ازنا از اين كوه سرچشمه مي گيرند. كوه پلنگان از شمال به كوه مامو و از شرق به ارتفاعات غليق متصل مي شود.

خستك

كوه خستك در 54 كيلومتري جنوب غربي قم و در جنوب روستاي سنجگان قرار گرفته است و 2777 متر ارتفاع دارد. اين كوه سرچشمه رودخانه هاي زواريان و سلمان است. خط آهن قم – اراك از دامنه هاي شرقي و جنوبي اين كوه مي گذرد.

سلطان سعد شاه

اين كوه در 46 كيلومتري جنوب قم و در جنوب روستاي خاوه قرار گرفته و 2930 متر ارتفاع دارد. اين كوه از جنوب به كوه لارها متصل است و رودخانه هاي فردو و وشنوه از آن سرچشمه مي گيرند.

لارها

اين كوه در 51 كيلومتري جنوب قم و در شمال روستاي رهق قرار گرفته است و 3109 متر ارتفاع دارد. رودخانه وشنوه قسمت عمد ه اي از آب خود را از اين كوه مي گيرد. كوه لارها از شمال به كوه سلطان سعد شاه و از جنوب غربي به كوه گرگ متصل مي شود.