لاويج يكي از دهستانهاي شهر چمستان نور در استان مازندران مي باشد كه در پاي سلسله جبال البرز قرار دارد و داراي موقعيت پاي كوهي است.در عرض جغرافيايي ۳۶درجه و ۲۵دقيقه شمالي وطول جغرافيايي ۵۲درجه و ۴دقيقه شرقي در ارتفاع ۷۳۹متري از سطح دريا قراردارد.(۱)
اين دهستان متشكل از ۹ روستا ميباشدكه عبارتند از رئيس كلا (مركز دهستان)-ديزينكلا-بهبنك-كرچي- كياكلا-ملاكلا-خطيب كلا-ملا محله-سادات محله .
همه روستا ها در پاي كوهها مستقر ميباشند و دور تا دور دهستان لاويج را حصار بلندي از كوههاي البرز فرا گرفته است كه در بهار و تابستان پوشيده از در ختان انبوه و سرسبز مي شود كه مناظر بديع و دل انگيزي خلق مي كند.اين منطقه از آب و هواي بسيار مطبوع و خنكي در بهار و تابستان برخوردار مي باشد كه به همراه طبيعت و سرسبزي بي نظير مسافران و توريستهاي زيادي را در خود جذب مي كند.
به طوري كه مي توان سوغات لاويج را هواي پاك و سالم و يك شب خوابيدن در دامن طبيعت آن در بهار و تابستان نام برد كه خاطره آن سالها در ذهن مسافران خواهد ماند
وجود آب گرم در اين مكان و طبيعت بي نظير آن علاقه مسافران را به ماندن در اين مكان جلب مي كند و اين خود نقش اقامتگاهها و رستوران ها را در اين مكان بيش از پيش مهم جلوه مي دهد.
در حال حاضر داراي ۳ مسافر خانه در كنار آبگرم ۲ سوئيت و صدها خانه و ويلاهاي اجاره اي مي باشدكه با توجه به خيل عظيم مسافر در بهار و تابستان ظرفيت پذيرايي از همه مهمانان را ندارد و جا دارد تا در اين زمينه بيشتر توجه گردد.
اين ناحيه كوچك به وسعت لاويج داراي نواحي اكوتوريستي بي نظيري مي باشد .از نواحي تفريحي وتوريستي آن مي توان از: ۱.پارك جنگلي كشپل ۲.آبشار حرام او ۳.جاده هاي جنگلي ۴.آبگرم معدني لاويج ۵.سوردار ۶.جنگل اسيونگ ۷.مراتع و چمنزارهاي نومه ۸. چشمه ها و رودخانه هاي پر آب و خروشان ۹.ييلاق زيباي ايزوا ۱۰.منطقه ييلاقي مير خمند و كوههاي پوشيده از انبوه درختان و جنگلهاي وسيع و بكر را نام برد. در ضمن اين منطقه ۳۰ كيلومتر با نوار ساحلي خزر ( با ماشين نيم ساعت تا دريا) فاصله دارد

محافظت در برابر عناصر خشن و نامساعد محيط پيراموني
گرما و سرماي شديد، برف و باران، محافظت در برابر جانوران وحشي و حشرات، همه مواردي هستند كه ساختن خانه و داشتن سرپناه را الزامي ميسازد.
تصوير روبه رو نماي يكي از خانه هاي قديمي منطقه لاويج را نشان مي دهد.اين خانه ها با هنرمندي و معماري خاصي بنا شده اند ودر ساخت آن كليه شرايطي را كه در بالا بر شمرديم رعايت شده است.
اين خانه ها به صورت ساختماني ساده و يكنواخت و مصالح ابتدايي قابل دسترسي در محيط پيراموني، ساخته
مي شود. قطر ديواره اين خانه ها نزديك به يك متر مي باشد
و مثل يك عايق عمل مي كند. به طوري كه در تابستان مانع
ورود گرماي شديد خورشيد به داخل خانه و سرد وخنك شدن آن مي شود.و در زمستان از هدر رفتن انرژي گرمايي به بيرون از ساختمان جلوگيري مي كند. ابزار ها، مصالح و مواد به كار رفته در اين خانه ها از سنگ، چوب و گِل مي باشد.در گذشته بسياري از مصالح خانه هاي روستايي از مواد طبيعي پيرامون تامين مي شد. اما امروزه در كنار به كار گيري مواد و مصالح جديد، الگو برداري و تقليد از بناها و معماري شهري و كاربرد مصالح متنوع غير بومي دربسياري از سكونتگاهاي رواج يافته است.
در تصوير نماي يكي از ساختمان هاي جديد منطقه را مشاهده مي كنيد كه با سبك و معماري جديد ساخته شده و مصالح به كار رفته در آن كلاً غير بومي مي باشد.
اين تغيير و تحول در كالبد سگونتگاهاي روستا هم موجب شكل گيري بافت تازه اي شده است.اين تصويري كه مشاهده مي كنيد از محله هاي قديمي لاويج است. خانه ها در نزديكي همديگر قرار دارند و هيچ حصار و مانعي آنها از هم جدا نمي كند.و نشان دهنده پيوند هاي خويشاوندي و روابط عاطفي در دوره هاي گذشته مي باشد.
ولي امروزه و در محله هاي جديد هر خانه با محدوده خاصي مشخص شده و حصار و دروازه ها، آنها را از هم جدا مي كند.
بر اين اساس، الگوي خانه ها تجلي گاه شيوه هاي زيستي و در نهايت، نيروهاو عوامل موثر محيطي، اجتماعي و اقتصادي در شكل بخشي به آنها است.
بدين ترتيب از طريق بررسي ويژگي هاي خانه هاي روستايي مي توان به روابط اقتصادي و همچنين به ارزش هاي فرهنگي و آداب و سنن زمان بر پايي آن ها و نيز شناسايي مراحل بعدي رشد و گسترش آن ها كه معمولاً در روند دگر گوني هاي زمان قابل پيگيري هستند ، راه يافت. و نقش انسان را در تغيير چشم اندازهاي جغرافيايي به خوبي مشاهده كرد.
معرفي آبشار حرام او

استان مازندران به دليل شيبهاي تند رشته كوههاي البرز كه سرچشمه رودهاي فراواني است، آبشارهاي كوچك و بزرگي دارد كه از نواحي مختلف آن سرازير مي شود و عمدتاً در نواحي مركزي اين رشته كوهها قرار دارد. برخي از آنها بلند و پر آب و برخي ديگر كوتاه و كم آب اند. هر كدام از اين آبشارهاي كوچك و بزرگ به عنوان يك عنصر متمايز طبيعي- توريستي به شمار مي آيند وداراي قابليتهاي فوق العاده بهره برداري براي جذب جهانگردان ايراني و خارجي است.
آبشار حرام او با مقدار فراوان آب كه از دل زمين به بيرون مي ريزد در مسير جاده چمستان به لاويج قرار دارد و داراي آب خنك و گوارايي است و هميشه پذيراي جهانگردان زيادي در مسير جاده مي باشد و داراي عناصر فضايي كوه و جنگل مي باشد.
آين آبشار داراي امكانات پذيرايي و تفرجگاهي بسيار زيبايي براي مهمانان عزيز مي باشد.
در مورد وجه تسمبه آن(به طور شفاهي ) چنين نقل مي شود كه اين آب به حرم او معروف است چون اين آب از ارتفاعات سوردار و از پايين دست حرم امام زاده اي كه درآنجا دفن است به پايين سرازير مي شود و (او)
در زبان طبري به معني آب مي باشد و با تركيب ابن دو معني آبي كه از حرم مي آيد رامي دهد. اين لفظ به مرور زمان به حرام او تغيير يافته است

--------------------------------------------------------------------------------

به لاويج سفر كنيد و در جنگل هاي آن گم شويد.

يكي از جلوه هاي جذاب طبيعت لاويج، جنگل هاي انبوه و متراكم آن تا ارتفاع ۲۵۰۰متري از سطح دريا و به خصوص درختان راش آن كه يادگاري از دوره هاي گذشته جنگل هاي هيركاني در ميليونها سال قبل است مي باشد.
مسافران از اين موهبت الهي كمتر استفاده كرده و به جنگل هاي حاشيه جاده ها،بيشه زارها و آبگرم معدني لاويج اكتفا مي كنند و اين چشم انداز بي نظير طبيعي را كه از با شكوه ترين صحنه هاي طبيعت لاويج را به نمايش گذاشته بهره چنداني نمي برند. واين درحالي است كه خاطره سفر از اين جنگل ها هرگز فراموش نخواهد شد،و مسافرت از طريق اين جنگل هاي طولاني براي هر نوع توريست تجربه اي جالب و به ياد ماندني دارد.در اينجا براي يك لحظه زمان در مقابل چشمانت متوقف مي شود،چشم ها خيره مي ماند و پاها از حركت باز مي ايستد و فقط به يك چيز مي نگري و آن قدرت آن نقاش چيره دستي ، كه اينگونه چشم انداز

زيبايي را بر بوم اين كره خاكي به تصوير كشيده است. اينجا مرز ماندن و رفتن است و پرواز كردن بر اوج آسمان،يا گم شدن درپهنه سرسبز درختان.
جنگل هاي لاويج از تنوع زياد گونه هاي گياهي و دختان گوناگون برخوردار است ودر هر ناحيه آن چشمه ساراني از دل زمين به بيرون مي جوشد ودر هر فصلي از سال از ميوه ها ي وحشي و جنگلي خاصي برخوردار است. بهار با شكوفه هاي سفيد،تابستان يكسره سبز و پاييز هزار رنگ آن از جاذبه هاي جالب و طبيعي آن به شمار مي رود.
و جالب ترين و ديدني ترين چشم انداز آن در دل جنگل هاست، جايي كه جز صداي طبيعت چيزي به گوش نمي رسد،صداي پاي حيوانات،فرياد هاي پرندگان،ناله و شيون باد،و سكوت و تنهايي غم انگيز جنگل،خروش رودخانه ها كه موسيقي دل نشيني را به صدا در مي آورد و به انسان آرامش خاصي مي دهد.بايد به داخل جنگل لاويج رفت تا اين منظره ها را از نزديك ديد.به قول شاعر"شنيدن كي بود مانند ديدن" پس به لاويج سفر كنيد تا در جنگل هاي آن گم شويد.
معرفي سوغاتي هاي لاويج

هر ناحيه يا مكاني داراي آب و هوا و همچنين محيط جغرافيايي ويژه اي ميباشد كه فرهنگ مردمان آن ناحيه در طول قرن ها در تقابل و ارتباط باآن شكل ميگيرد و به صورت آداب و رسوم،اعتقادات و باورها جلوه ميكند.وحتي در نوع خوراك و پوشاك و مسكن انسان نيز بدون تاثير نيست.لاويج هم از اين قاعده مستثني نيست،رويش گياهان و شكوفه هاي درختان در فصل بهار و تابستان همراه با عطر گلهاي وحشي و گياهان معطر وخوشبو و چمنزارهاي انبوه از گلهاي بهاري اين منطقه را براي پرورش زنبور عسل و زنبورداري مساعد ساخته به طوري كه عسل لاويج با عطر و طعم طبيعي از سوغات اصلي لاويج مي باشد.

از ديگر سوغاتي هاي لاويج با توجه به محصور بودن منطقه به وسيله جنگل و درختان انبوه صنايع دستي چوبي است. كه در گذشته ها ي نه چندان دور از ابزارهاي مهم زندگي مردمان منطقه به شمار مي رفت. ولي امروزه بيشتر جنبه زينتي گرفته است. به طوري كه اين صنايع دستي زينت بخش مغازه ها و فروشگاههاي صنايع دستي منطقه و شهرهاي مجاور را تشكيل مي دهد.
از آنجايي كه اين منطقه از پوشش گياهي كافي و آب فراوان برخوردار است دامداري نيز به عنوان شغل ها ي جنبي مردمان لاويج ميباشد. وماست،شير،پنير،دوغ و كره محلي لاويج هم از شهرت و اعتبار خاصي در ميان مسافران و توريستها برخوردار است.
از همه اينها كه بگذريم آب و هواي خنك و مطبوع آن در فصل بهار و تابستان كه پوشش انبوه گياهان و درختان در تعديل آن نقش دارند بهترين و به ياد ماندني ترين سوغات لاويج را به وجود آورده است.شاهد اين مدعا توريست ها و مسافراني هستند كه بعد از ديدن مناظر طبيعي آن اقدام به خريد زمين،وساخت ويلا و شهركهاي زيادي در منطقه كرده اند تادر ايام تعطيلات و تابستان در پناه طبيعت زيبا و آب و هواي پاك و سالم آن چند روزي را به دور از هياهوي زندگي شهري به سر برند.
آبگرم لاويج

همانطور كه مي دانيد در دامنه هاي مركزي رشته كوههاي البرز و قله هاي اتشفشاني خاموش دماوند كه مرحله گوگرد زدايي را طي مي كند شمار زيادي چشمه هاي ابگرم وجود دارد كه در كانونهاي مختلف ان مي جوشد.چشمه هاي مذكور كه حاصل برهمكنشهاي درون رشته كوههاي مركزي البرز است.داراي تركيبات و خواصي است كه در رفع برخي از بيمارييهاي مفصلي استخواني و پوستي نقش مو ثر درماني داشته و مورد استفاده قرار مي گيرد.
ابگرم لاويج نيز در دامنه هاي كوههاي قسمت شرقي لاويج از دل زمين به بيرون مي جوشد. اين اب گرم داراي املاح معدني وگوگرد هاي فراواني ميباشد كه براي امراض پوستي ودردهاي مفاصل كمردرد پادرد و مهمتر از همه براي تمدد اعصاب بسيار
مفيد ميباشد.شاهد اين گفتار خيل عظيم مردم ومسافر از اقصاء نقاط كشور مي باشدكه به اين منطقه هجوم مي اورند.از اب گرمهاي معروف ان ابگرم لاويج "بيبنو"شفا و فيل سنگي را نام برد كه هر كدام از انها داراي خواص مخصوص به خود مي باشد.ابگرمها داراي امكانات قابل قبول و بهداشتي مثل دوش"استخر و وان ميباشد.

مجموعه تاريخي ، فرهنگي ، طبيعي و گردشگري عباس آباد بهشهر

مجموعه تاريخي ، فرهنگي ، طبيعي و گردشگري عباس آباد بهشهر

مجموعه تاريخي عباس آباد بهشهر

به فاصله 9 كيلومتري جنوب شرقي بهشهر بعد از روستاي علي تپه ( التپه ) مجموعه تاريخي عباس آبادبهشهر واقع گرديده است.
مجموعه مذكور شامل باغ مطبق، حمام، دو برج آجري، مسير آبرساني، جاده هاي سنگفرش، آسياب آبي، محوطه گلباغ
( ايستگاه توزيع آب، محل احتمالي كاخ، مراكز صنعتي، سد و بناي مخزن سد مي باشد كه به سال 1030 تا 1021 هجري قمري به دستور شاه عباس كبير) اول ) و به دست هنرمندان و معماران ايراني عصر صفوي احداث گرديده است.
« باغ »
وسعت تقريبي باغ 15 هكتار و به صورت پلكاني و مشرف بر آب و چشم اندازهاي آن احداث گرديده است.
بعد از پر شدن حوضها، سر ريز آب از طريق كانالهاي روباز و همچنين لوله هاي سفالي وارد طبقات پائين دست مي شده است. وجود سطوح شيبدار و همچنين بكارگيري لوله هاي سفال در امر آبرساني باغ علاوه بر زيبايي و ايجاد صداي موسيقي آب سببب آرامش افراد ساكن در باغ مي شده است.
« حمام »

بناي حمام با وسعت 160 متر مربع در ضلع غربي باغ و متصل به آن احداث گرديده است.
بناي مذكور داراي بخشهاي سربينه، مياندر، گرمخانه، خزانه، آبسرد و آبگرم مي باشد.

دو برج آجري

حد فاصل باغ و محوطه گلباغ دو برج آجري با قطر 7 متر و با ارتفاع 14 متر ــــ با مصالح آجر و ملات ساروج احداث گرديده اسيت، احتمالاً دو بناي مذكور داراي كاربرد فشار شكني آب فرادست را بوده است.

« مسير آبرساني »
به مسير لوله سفال كه آب فرادست را به حوض مركزي باغ هدايت مي نمايد مسير آبرساني اطلاق مي گردد مسير لوله توسط ديوار آجري محافظت مي گردد.

« جاده هاي سنگفرش »
بناي آسياب آبي به فاصله تقريبي 5/1 كيلومتري جنوب باغ تاريخي در ميان دو دره پر آب با وسعت تقريبي 3هزار متر مربع و با مصالح آجر، سنگ و ملات ساروج احداث گرديده است.

« محوطه گلباغ »
به فاصله 600 متري باغ جنوب شرقي باغ محوطه گلباغ با وسعت 300 متر مربع موجود است. اختلاف ارتفاع محوطه مذكور نسبت به باغ 10 بوده و آب فرادست بعد از آرامش و تصفيه اوليه در محوطه مذكور از طريق لوله سفالي به سمت باغ به حركت در مي آمده است.
« محل احتمالي كاخ »
به فاصله 5/1 كيلومتري شمال باغ تاريخي بر بلندا و پيش آمدگي كوهي مشرف بر دشت بهشهر و خليج ميانكاله محل احتمالي كاخ پادشاهان صفويه شناسايي گرديده است. راه ارتباطي باغ تا كاخ به وسيله يك جاده سنگفرش امكان پذير مي با شد.

« سد »
از بناي بر جاي مانده دوره صفويه در عباس آباد سد مي باشد.
طول بنا 100 متر- ارتفاع آن 20 متر و عرض آن در قسمت پي 20 متر و قسمت تاج عرض آن به 8 متر مي رسد و قريب به 600 هزار متر مكعب را نگهداري مي نمايد.

« بناي چهار طاق مخزن سد »
بناي فوق از 8 جرز در پيرامون و يك جرز مشبك در مركز با ابعاد تقريبي 4×3 متر شكل گرفته است و داراي دو كاربري علمي و فني در سد سازي و همچنين تفريحي بوده است

جاذبه هاي تاريخي

برج لاجيم
در جنوب شرقي زيراب در شرق جاده سوادكوه به قائمشهر در منطقه‌اي جنگلي و در كنار روستاي لاجيم قرار دارد. اين اثر معماري ارزشمند متعلق به قرن پنجم هجري است.

اين برج كه در روستاي لاجيم منطقه سوادكوه واقع شده، سهواً به مقبره امامزاده عبدالله معروف است. ساختمان آن به شيوه مدور با گنبدي مخروطي شكل و در نهايت ظرافت و سادگي ساخته شده است. درقسمت فوقاني، دو كتيبه آجري به خط پهلوي ساساني و كوفي نصب شده كه برابر مفاد كتيبه كوفي (مورخ 413 هـ .ق) اين بنا مدفن "كيا اسماعيل ابوالفوارس شهريار بن عباس" است. بناي مزبور در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.

آندره گدار باستان‌شناس فرانسوي كه در سال 1933 ميلادي به بازديد برج لاجيم آمده مي‌نويسد: در داخل اين حصار چند تل است كه نشان مي‌دهد اين قلعه در واقع شهر مستحكمي است اين محل كه در قلب جنگل انبوه و دور هنگامه شهرها واقع شده است. مسلماً قرارگاه مهم يكي از سركشان يا پناهگاه استوار يكي از پادشاهان مخلوع بوده است كه به اميد بازگشت وقت مساعد در آنجا بدور از آسيب خصم در امان مي‌داشته است. شخصيت مدفون در برج (كيا ابوالخوارس شهريار) از خاندان باونديان بوده كه در فاصله سقوط سلسله باونديان اول و به قدرت رسيدن مجدد خاندان آل باوند پس از اشغال ناحيه آمل به دست قابوس وشمگير به منطقه كوهستاني لاجيم پناه برده است.

پل ورسك
اين پل در زمان رضاشاه، بر روي دره ورسك منطقه سوادكوه ساخته شد و در زمان جنگ جهاني به پل پيروزي معروف شد. پل ورسك با دهانه اي به طول 66 متر و ارتفاع 110 متر يكي از بزرگترين شاهكارهاي مهندسي طول خط آهن شمال است.

قلعه كنگلو
اين قلعه به فاصله تقريبي 20 كيلومتري در جنوب شرقي دوآب (منطقه‌ سوادكوه) درنزديكي روستاي كنگلو بر بالاي صخره اي قرار دارد كه قسمت اعظم آن با گذشت زمان وعوامل مخرب جوي از بين رفته است. نماي خارجي قلعه را يك باروي عظيم سنگي تشكيل مي دهد كه درقسمت مياني و طرفين آن، برج هاي ديده باني تشكيل شده است. فضاي داخلي اين قلعه با توجه به بقاياي آن، مدور و در دو طبقه ساخته شده بود كه قسمت عمده آن از بين رفته و در حال ويراني است.

محله قديم آلاشت
محله قديمي آلاشت، زادگاه رضاشاه سرسلسله دودمان پهلوي در 18 كيلومتري زيرآب (منطقه سوادكوه) قرار دارد. آلاشت در منطقه اي كوهستاني وجنگلي واقع شده و خانه هاي آن اغلب از خشت خام ساخته شده و بام آنها نيز با تخته پوش پوشانده شده است. كوچه هاي اين محله، باريك، سنگي و شيب تندي دارند. آلاشتي ها هر محله از دهشان را به نامي مي شناسند. زادگاه پهلوي اول در محله پهلوان خليل قرار دارد كه ساختمان آن در اصل دو اشكوبه بوده است. اشكوب فوقاني آن در اثر زلزله فرو ريخته بود كه دردوران پهلوي دوم به وسيله سازمان سابق ميراث فرهنگي به همان سبك اوليه تجديد بنا شده است. اين خانه امروزه به عنوان كتابخانه عمومي شهر آلاشت مورد استفاده مردم و جوانان قرار مي گيرد.

درياچه شورمست
تنها درياچه طبيعي شهرستان سوادكوه كه وسعت آن 15 هزار متر مربع و عمق آن 5 متر است. اين درياچه در 5/5 كيلومتري شهر پل سفيد واقع شده است. درختان كهن‌سال و بلند قامت توسكا در اطراف آن منظره رويايي را به وجود آورده است.

سه خط طلا
راه‌آهن معروف به سه خط طلا در سه كيلومتري بعد از آبادي ورسك به سمت گدوك در ارتفاعات شرق جاده خطوط راه‌آهن و با پلها و تونلهاي زيبا در سه خط به موازات هم مشاهده مي‌شود. اين خطوط براي كم كردن شيب و افزايش ضريب قدرت لوكوموتيوها به اين شكل بنا شده است.

غار اسپهبد خورشيد
اين غار در حد فاصل راه‌آهن پل سفيد و سرخ‌آباد در ناحيه دوآب وجود دارد. وجه تسميه دوآب اين است كه در اين منطقه دو رودخانه سولا و عباس‌آباد به هم پيوند مي‌خورد. غار بصورت تالار ساده و تقريباً 15 متر است. جالب‌ترين بخش غار بناهاي قسمت چپ راهرو است. كه نسبتاً سالم مانده است. و با دقت در آنها ميتوان به وضع معماري اين دژ ديمي پي برد. در كنار دهانه راهرو پلكاني است كه پس از خاكبرداري آن به يكي از شاهكارهاي ساختماني غار بر مي‌خوريم.

اين راهرو به عرض 15/1 و داراي هفت پلكان به ارتفاع 17 سانتيمتر است و پله ششم پاگرد است و از آنجا به گردش به چپ داخل بناهاي فوقاني مي‌شدند.

كه مازندران شهر ما ياد باد...

نگاهي به جاذبه‌هاي گردشگري مازندران
سرزمين هميشه سبز و پربركت مازندران با داشتن ريشه در اعماق تاريخ ايران زمين با وسعت ‪ ۲۳‬هزار كيلومترمربع داراي اماكن ديدني و جاذبه‌هاي گردشگري بسياري است.

وجود محوطه‌هاي باستاني و آثار برجاي مانده ازآن نظير "جام زرين كلاردشت" وجاذبه‌هاي طبيعي نظير "شبه جزيره ميانكاله‌و تالاب بين‌المللي آن"، پناهگاه حيات وحش "دشت ناز" و "دودانگه" با انواع حيوانات وحشي و اهلي، جنگل‌هاي سرسبز و زيبا با مناظر دلفريب رودها و جويبار خروشان وروان، چشمه‌هاي آب گرم و آب معدني باعث شده تا مازندران بهشت گردشگران ايران و جهان باشد.

راه‌هاي دسترسي به استان مازندران از چهارطريق راه آهن، جاده، هوايي و دريايي ميسر است.

راه آهن سراسري تهران به گرگان در مازندران از شهرهاي پل سفيد، زيراب، شيرگاه، قائم شهر، ساري، نكا، بهشهر و گلوگاه عبور مي‌كند.

راه‌آهن مازندران علاوه بر نقش مهم در صنعت حمل و نقل در تمامي طول مسير داراي جاذبه‌هاي بي‌نظير است كه از جمله "پل ورسك و سه خط طلا" از جاذبه- هاي منحصر به فرد اين مسير زيبا است.

سه جاده زيبا و كوهستاني "كندوان" به طول ‪ ۲۰۲‬كيلومتربه شهر"چالوس" واقع در غرب مازندران، جاده "هراز" به طول ‪ ۱۸۱‬كيلومتر به شهر آمل واقع در منطقه مركزي و جاده "سوادكوه" به طول ‪۲۳۰‬كيلومتر به شهر قائمشهر واقع در منطقه شرق از ورودي‌هاي جاده‌اي به استان مازندران است.

ارتباط هوايي مازندران با كشورهاي جهان و استانهاي مختلف كشور با سه فرودگاه رامسر، نوشهر و ساري برقرار است.

دو بندر اميرآباد و نوشهر در مازندران علاوه بر رونق تجارت استان در جابجايي مسافر به كشورهاي حاشيه درياي خزر فعال هستند.

گردشگران خارجي و داخلي براي مسافرت به استان مازندران در مسيرهاي مختلف مي‌توانند با مراكز حمل و نقل و دفاتر مسافرتي تماس بگيرند.

دفاتر مركزي فروش بليط هواپيمايي جمهوري اسلامي در ساري به شماره تلفن ‪۰۱۵۱- ۲۲۶۹۴۰۰-۱‬ساري ، فرودگاه دشت ناز ساري ‪ ۰۱۵۲ - ۴۳۲۲۲۴۰۱-۴‬و فرودگاه رامسر‪ ۰۱۹۲ -۵۲۲۶۳۷۷ -۸‬و فرودگاه نوشهر ‪ ۰۱۹۲ -۳۲۲۳۱۱۲-۴‬است.

دفاتر راه آهن جمهوري اسلامي درشهرهاي ساري ‪۰۱۵۱ - ۲۲۲۴۰۰۴۸- ۲۲۲۵۰۶۱-۳‬ ، قائمشهر‪ ۰۱۲۳ - ۲۲۲۳۰۱۱ -۱۲‬براي تهيه بليط براي مسافران آماده است.

دفتر فروش بليط سازمان بنادر و كشتيراني نوشهر نيز با شماره تلفن ‪۰۱۹۲-۳۲۳۰۰۳۵-۸‬فعال است.

مازندران داراي ‪ ۱۵‬شهرستان است كه در هر كدام از اين شهرها جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي متنوع وجود دارد.

* آمل
شهرستان آمل بيشترين تعداد جاذبه‌هاي گردشگري در بخش طبيعت گردي و آثار باستاني را در استان مازندران به خود اختصاص داده است.

كوهنوردي و صعود به "دماوند" يا "بام ايران" يكي ازبهترين انواع تورهاي گردشگري در اين شهراست به‌طوري كه سالانه بيش از ‪ ۱۲‬هزار گرشگر خارجي به اين قله صعود مي‌كنند.

حركت از شهر آمل به طرف مسجد امام زمان در ارتفاع ‪ ۲۲۰۰‬متري پاي قله دماوند و اقامت شبانه روزي در مسجد، حركت پياده براي صعود قله دماوند و پناهگاه دوم و از آنجا به نوك قله و حركت از پلور به طرف دره و درياچه سد لار ، حركت از لار به طرف آبگرم معدني اسك ، لاريجان و آبشارهاي شاهاندشت و از آنجا براي ديدن اثر تاريخي سنگي شكل شاه ، پارك جنگلي ميرزا كوچك خان هراز و از آنجا به امامزاده عبدالله از تورهاي گردشگري اين شهرستان است.

همچنين در داخل شهر آمل اماكن تاريخي نظير پل دوازده چشمه ، گنبد مير بزرگ ، بقعه ناصرالحق و آتشكده است.

ضروري‌ترين شماره‌هاي تلفن اين شهرستان با كد ‪ ۰۱۲۱‬شهرداري : ‪،۲۲۲۹۰۰۱‬ آتش نشاني - ‪۲۲۲۴۴۴۴‬و ‪ ، ۱۲۵‬بيمارستان ‪ ۱۷‬شهريور‪۲۲۴۰۱۷‬است.

* بابل
شهرستان بابل به يك شهر دانشگاهي مشهور است و تعداد وجود مراكز آموزش عالي در آن بيشتر از ديگر شهرهاي مازندران است.

بابل داراي جاذبه‌هاي تاريخي و طبيعي از جمله ييلاق شيخ موسي با آثار طبيعي و تاريخي ، آب معدني آرزو و تكيه تاريخي مقري كلا است.

در داخل شهر بابل اماكن ديدني پل محمد حسن خان ، كاخ و برج سلطنتي ، بناي درويش فخرالدين ، كيجا تكيه و گنجينه را مي‌توان نام برد.

بازار ماهي فروشان، بازارحصيرو پنج‌شنبه بازار از جمله بازارهاي معروف خريد و فروش در بابل است.

شماره تلفن‌هاي ضروري و مهم شهرستان بابل با كد ‪ ۰۱۱۱‬نظير آتش نشاني ‪ ،۲۲۲۲۲۲۲‬اورژانس ‪ ۱۱۵‬و‪ ، ۲۲۹۱۴۲۸‬امبولانس خصوصي ‪۲۲۵۱۹۰۰‬شهرداري ‪۲۲۲۳۴۰۱-۳‬ راهنمايي و رانندگي ‪ ، ۳۲۳۴۷۴۳‬مسجد جامع ‪ ۲۲۲۷۶۷۹‬است.

* بابلسر
شهرستان بابلسر از مناطق زيبا و توريستي مازندران است كه در منطقه جلگه‌اي و دركنار ساحل واقع شده‌است، رودخانه بابلرود كه از وسط اين شهر مي‌گذرد شهر را به دوقسمت تقسيم مي‌كند.

دو پل زيبا بر روي اين رود كه يكي توسط آلماني‌ها و ديگري توسط متخصصين ايراني ساخته شده منحصر به فرد است.

همچنين ازآنجا كه رودخانه بابلرود به درياي خزر متصل است بالا آمدن آب رودخانه ديدني و زيبا است.

وجود اسكله‌هاي قايقراني در كنار رودخانه با انواع قايق‌هاي دو پدالو به جذابيت اين رودخانه افزوده است‌و روشنايي در شب و انعكاس نور درداخل آب رودخانه فضاي دلپذيري را براي مسافران و گردشگران فراهم مي‌كند.

همچنين وجود صنوبرهاي بلند در دوطرف پياده رو رودخانه بابلرود نمايي ديگر به اين شهر داده است.

قايق‌هاي ماهيگيران و وجود طرح‌هاي متعدد دريا، پلاژها و وجود مجموعه‌هاي اقامتي زيبا اوقات خوبي را براي گردشگران در اين شهر فراهم مي‌كند.

ورزش اسكي و قايقراني در دريا و رودخانه براي علاقه مندان داير بوده و مسافران براي سفر دريايي مي‌توانند از قايق‌هاي تندرو استفاده كنند.

بقعه امامزاده ابراهيم از زيارتگاههاي مهم اين شهرستان است.

شماره‌تلفن‌هاي مهم و ضروري در شهرستان بابل با كد - ‪ ، ۰۱۲۵۲‬شهرداري ‪ ،۵۲۵۰۷۰۱‬اورژانس ‪ ،۵۲۳۲۳۳۳‬آتش نشاني ‪ ،۵۲۳۳۴۴۴‬راهنمايي و رانندگي ‪ ۵۲۳۳۳۷۴‬است.

* بهشهر
بهشهر شرقي‌ترين شهرستان استان مازندران است كه سابقه سكونت در آن به دوره ميانه سنگي مي‌رسد، اين شهر به دليل قرار گرفتن در جاده ترانزيتي خراسان و رفت آمد زائران حرم امام رضا (ع ) داراي موقعيت ممتازي است.

پارك جنگلي عباس آباد، خليج ميانكاله، سواحل زاغمرز، غارهوتو، عمارت و باغ شاه و كاخ چشمه عمارت از جاذبه‌هاي مهم اين شهرستان است.

حركت به طرف توسكا چشمه گلوگاه و بازديد از اين منطقه، ساحل درياي آرام گلوگاه و حركت به سوي جزيره ميانكاله و تالاب زيباي آن از تورهاي مهم اين شهرستان است.

جزيره ميانكاله كه محصول فرايند مرفولوژيكي جريان دائمي آب درياي خزر است در ‪ ۱۲‬كيلومتري شرق بهشهر و راه دسترسي به آن آسفالته است.

اين جزيره با تپه‌هاي شني ساحلي، داراي درختچه‌هاي از انار، تمشك وحشي است، در اين جزيره سالانه هزاران پرنده مهاجر مانند فلامينگو، قو، غاز و انواع اردك پناه مي‌گيرند.

اين مجموعه در فهرست اماكن زيست محيطي جهاني ثبت شده‌است و از زيباترين تالابهاي جهان به شمار مي‌رود.

تلفن‌هاي مهم اين شهرستان با پيش شماره ‪ ، ۰۱۵۲‬شهرداري ‪، ۵۲۲۴۲۴۱‬ اورژانس ‪ ۱۱۵‬و ‪ ، ۵۲۴۱۴۰۸‬راهنمايي و رانندگي ‪ ۵۲۲۳۰۳۰‬است.

* ساري
شهرستان ساري به عنوان مركز استان مازندران داراي اماكن ديدني وجاذبه- هاي مختلف تاريخي و طبيعي است كه تورهاي اقامتي زيادي در اين شهرستان داير است.

مجموعه اقامتي سد شهيد رجايي، هتل اسرم، بادله و هتل ساحل نارنج و سالاردره از مهمترين مراكز اقامتي ساري است.

مجموعه تاريخي "فرح‌آباد" در ‪ ۲۸‬كيلومتري شمال ساري و در ورودي خزرآباد در سه كيلومتري ساحل درياي خزر قرار دارد.

اين مجموعه شامل مسجد و با ديوارهاي برجاي مانده از يك كاخ سلطنتي است كه به دستور شاه عباس صفوي ساخته‌شده و تفرجگاه ساحلي شاهان صفوي بود،مسجد باايوانهاي رفيع، شبستانها، حجره‌ها و مناره از مهمترين بناهاي تاريخي مازندران در اين مجموعه است.

در ضمن بازديد از اين مجموعه نياز به هماهنگي قبلي دارد.

پناهگاه حيات وحش دشت ناز با ‪ ۵۵‬هكتار وسعت در ‪ ۳۵‬كيلومتري شمال شرق ساري از ديگر جاذبه‌هاي مازندران است.

محل تكثير گوزن زرد خالدار ايراني در اين منطقه است، دشت ناز براي علاقمندان به‌طبيعت و حيات وحش بسيار جذاب وديدني است و گردشگران مي‌توانند با مجوز از سازمان محيط زيست از تماشاي گوزن زرد، قرقاول و كبوتر لذت ببرند.

پناهگاه حيات وحش سمسكنده ، پارك جنگلي شهيد زارع ، سد سليمان تنگه ، برج سلطان زين‌العابدين ، بقعه امامزاده يحيي ، آب انبار نو، حمام وزيري ،خانه قديمي كلبادي و برج رسكت از ديگر جاذبه‌هاي طبيعي وتاريخي ساري است.

تلفن‌هاي ضروري شهرساري با پيش شماره ‪، ۰۱۵۱‬استانداري مازندران ‪ ، ۲۲۱۰۱۱-۱۷‬شهرداري ‪ ، ۳۲۳۹۴۰۲ -۹‬راهنمايي و رانندگي ‪ ،۲۲۶۲۰۳۵‬مسجد جامع ‪ ۲۲۲۵۹۱۱‬است.

* قائمشهر
شهرستان قائمشهر از مناطق صنعتي مازندران است، اين شهر به دليل بافت صنعتي و كارگري داراي شكل قديمي بوده كه گشت و گذار از داخل اين شهر براي گردشگران فرهنگي جالب توجه است.

پارك جنگلي تلار،چشمه هزارون و تكيه كردكلا و امامزاده صالح از اماكن طبيعي و تاريخي اين شهرستان مازندران است.

تلفن‌هاي ضروري قائمشهر با كد ‪ ، ۰۱۲۳‬شهرداري ‪ ، ۲۲۲۷۳۹۶-۷‬آتش نشاني ‪ ، ۲۲۴۴۴۴۴‬ورژانس ‪ ، ۱۱۵‬مسجد جامع ‪ ۲۲۲۴۴۷۹‬است.

* نكا
شهرستان نكا در حد فاصل ساري و بهشهر در كنار جاده ترانزيتي شمال ايران قرار دارد و جاذبه‌هاي آن خارج از شهر است.

درياچه "استخرپشت "در ‪ ۲۵‬كيلومتري جنوب شهرستان نكا واقع است كه‌در كنار اين درياچه مزارع برنج وجود دارد.

"آب معدني قرمرض" كه داراي خواص درماني بويژه براي امراض كليوي است از ديگر جاذبه‌هاي شهرستان نكا است.

* نور
گستردگي شهرستان نور از ساحل دريا تا ارتفاعات البرز مياني ، وجود تنوع آب و هوايي ، رودخانه‌ها و آبشارهاي طبيعي همراه با آثار تاريخي و باستاني اعتبار ويژه‌اي به اين شهرستان بخشيده است.

پارك جنگلي نور، ساحل دريا، آبشار آب پري، آب گرم معدني لاويچ از جاذبه هاي مهم طبيعي نور است.

يوش و زاده‌گاه "نيمايوشيج "در فاصله پنج كيلومتري غرب بلده و در مسير منتهي به جاده كندوان علاوه بر جذابيت‌هاي طبيعي ، زادگاه‌زيباي نيما شاعر معروف و نوپرداز معاصر كه مقبره وي همواره مورد استقبال ادب دوستان جهان است ، قرار دارد.

خانه نيما كه آرامگاه وي نيز است از بناهاي اواخر دوره صفويه است كه با ويژگي‌هاي سنتي منطقه كوهستاني نور ساخته شده و با پلان مربع شكل داراي يك حياط مركزي و اتاقهاي متعدد در اطراف حياط است، عناصر تزييني آن شامل آجر كاري ، گچ بري ، رنگ كاري، خراطي ارسي‌هاي زيبا و اينه كاري از زمره آثار مهم كشور است.

"فيل سنگي" واقع در روستاي لاويچ كه دراثر عوامل و فرسايش طبيعي به شكل يك فيل نشسته برزمين خودنمايي مي‌كند از ديگر جاذبه‌هاي تاريخي نور است.

تلفن‌هاي ضروري شهرستان نور با كد ‪ ،۰۱۲۲‬شهرداري ‪ ، ۶۲۲۲۱۶۱-۴‬آتش نشاني ‪ ، ۶۲۲۲۲۲۲‬بيمارستان امام خميني ‪ ۶۲۲۲۰۱۰ -۱۲‬است.

* تنكابن
شهرستان تنكابن با تركيبي از جاذبه‌هاي دريا، دشت، جنگل و كوهستان براي انواع تورها و انگيزه‌هاي مختلف گردشگري مناسب است.

طبيعت گردي با استفاده از دريا، آبهاي گرم معدني، پاركهاي جنگلي، آبشار و آب و هواي ييلاقي قابليت برنامه‌ريزي براي گردشگران را دارد.

"غار دانيال" در ارتفاعات مشرف به سلمانشهر در ‪ ۳۰‬كيلومتري شرق تنكابن قرار داردكه در داخل اين غار آب بسيار سرد وگوارا است، مواد آهكي چكيده از سقف غار منظره زيبايي به اين غار داده است.

پارك جنگلي چالدره، دشت درياسر، اثر طبيعي خشكه داران، آب گرم معدني فلك ده، منطقه ييلاقي سه هزار، آبشار فرهادجوي و قله سيالان از ديگر جاذبه- هاي تنكابن است.

حمعه بازار ، بازار روز و شيطان بازار و بازار ماهي فروشان از بازارهاي اين شهرستان است.

تلفن‌هاي ضروري شهرستان تنكابن با كد ‪ ۰۱۹۲‬شهرداري ‪ ، ۴۲۲۲۰۲۳‬آتش نشاني ‪ ، ۴۲۲۲۲۲۲‬اورژانس ‪ ۱۱۵‬و بيمارستان شهيد رجايي ‪ ۴۲۲۷۰۰۴-۵‬است.

مهمانپذير ايران و جهان نوطبائي با شماره تلفن ‪ ۴۲۲۴۴۸۹‬و ‪۴۲۲۳۱۵۱‬فعال هستند.

* چالوس
چالوس از شهرهايي است كه دربين گردشگران خارجي شهرتي خاص دارد و بيشتر آنان براي ديدن چالوس به ايران و مازندران سفر مي‌كنند.

برگزاري تورهاي متعدد براي ديدن كندلوس، ديو چشمه، درياچه ولشت، شهر ييلاقي كلاردشت ، مجتمع تفريحي نمك آبرود و كاخ چايخوران مناسب است.

كاخ چايخوران كه متعلق به دوره پهلوي است در مسير جاده كندوان و در شش كيلومتري شهر چالوس واقع است.

درياچه ولشت در جنوب غربي شهر چالوس و هفت كيلومتري شهر كلاردشت واقع است،اين درياچه مامن پرندگان مهاجر، ماهي و ساير آبزيان است.

شهرك تله كابين نمك آبرود از ديگر جاذبه‌هاي توريستي چالوس است كه به دليل وجود دشت، جنگل، دريا ، شاليزار و امكانات تفريحي ،فرهنگي و ورزشي محل مناسبي براي گذراندن اوقات گردشگران است.

شهر "كلاردشت" در‪ ۴۸‬كيلومتري جنوب غربي چالوس در محور كندوان قرار دارد اين شهر به بهشت جهان معروف است و داراي آب و هواي بسيار لطيف است.

تلفن‌هاي ضروري شهرستان چالوس با كد ‪۰۱۹۱‬شهرداري ‪ ، ۲۲۲۳۰۴۴‬اورژانس ‪ ،۲۲۳۳۵۳۱‬بيمارستان طالقاني ‪ ۲۲۲۳۰۵۵‬و راهنمايي و رانندگي ‪ ۲۲۲۳۰۶۹‬است.

مهمانپذير دريا ، كيان و ملك پور به ترتيب با تلفن‌هاي ‪ ۲۲۸۰۰، ۲۳۵۷۲‬و ‪ ۳۲۵۷۲‬فعال هستند.

* رامسر
شهرستان رامسر با شهرت "عروس مازندران" در منتهي‌اليه غربي مازندران در دامنه جنگلي و زيباي البرز و سواحل رويايي درياي خزر از جاذبه‌هاي متعدد و زيبايي برخوردار است.

جواهرده تنها روستاي ايران است كه‌يك واحداقامتي تحت نظارت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري دارد ومحل مناسبي براي برگزاري تورهاي گردشگري مي‌باشد.

هتل قديم رامسر با معماري زيبا در مركز شهر در دامنه كوههاي مشجرو فضاي سبز با محوطه‌سازي چشم نواز واقع شده و در سال ‪ ۱۳۱۷‬شمسي مورد بهره‌برداري قرار گرفته و از مهمترين هتل‌هاي خاورميانه است.

پارك جنگلي صفارود، آبهاي گرم معدني، قله ماركوه، جنگل دالخاني و موزه تماشاگه خزر از ديگر جاذبه‌هاي رامسر است.

تلفن‌هاي ضروري رامسر با كد ‪ ۰۱۹۲‬شهرداري ‪ ، ۵۲۲۶۱۷۳‬اورژانس ‪ ۱۱۵‬و ‪ ،۵۲۲۴۴۴۴‬بيمارستان امام سجاد ‪ ۵۲۲۲۰۳۱‬است.

هتل بزرگ رامسر از معروف‌ترين هتل‌هاي مازندران در مركز شهر فعال است.

خبرگزاري جمهوري اسلامي منطقه سه كشور نيز در ساري و نوشهر از امكاناتي براي پذيرايي از كاركنان خود برخوردار است و كاركنان ايرنا مي‌توانند با هماهنگي اداره رفاه سازمان و تماس با شماره تلفن مركز ساري ‪-۳۲۴۸۰۰۷ -۹‬ ‪ ۰۱۵۱‬نوشهر با شماره تلفن ‪ ۰۱۹۱ -۳۲۲۴۹۲۰‬از اين تعداد معدود مهمانسراهاي موجود در ايام نوروز و تابستان استفاده كنند.

سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري مازندران نيز براي ارايه اطلاعات به گردشگران كتابي را تحت عنوان "راهنماي برنامه‌ريزي سفر مازندران" حاوي اطلاعاتي از استان و جاذبه‌هاي توريستي در شمارگان محدود منتشر كرده‌است كه مي‌تواند براي گردشگران مفيد باشد.

اين كتاب در برخي مسافرپذيرها، هتل و متل‌ها به مسافران ارايه مي‌شود.

بافت روستايي

توپوگرافي
روستاي يوش در ميان رشته كوه‌هاي البرز مركزي جاي گرفته و از چهار جهت در محاصره كوه‌ها و ارتفاعات است. بافت روستا در جهت حركت چشمه‌هاي آن گسترده شده و در حدفاصل ارتفاعات، چون نگيني خودنمايي مي‌كند. در جنوب روستاي يوش، رودخانه اوز جاري است كه عمده باغات و مزارع روستا، در پيرامون آن جاي گرفته‌اند. روستاي
يوش در گذشته داراي 5 چشمه بوده كه تعدادي از آنها به علت خشكسالي‌هاي پياپي خشك شده‌اند. چشمه‌هاي
مهم روستا عبارتند از گلِ بنِ چشمه و بند‌بن چشمه كه مردم روستا با ساخت دو حوضچه در جلوي چشمه ها، از
آنها استفاده مي كردند.
بررسي وضعيت اقليمي روستا
روستاي يوش در تقسيمات جغرافيايي و اقليمي در پهنهُ مناطق سرد واقع شده است.ارتفاع زيادروستا نسبت به سطح آبهاي آزاد و محل استقرار روستا در ميان رشته كوههاي البرز مياني، نوع ويژه اي از اقليم را براي اين روستا به ارمغان آورده است .اين اقليم به صورت مستقيم بر بافت ونوع معماري روستا تاثيرگذاشته و از اصول خاصي پيروي مي كند.چرخه سالانه اقليمي منطقه تركيبي است از زمستان بسيار سرد، طولاني و توأم با ريزش برف سنگين و همچنين تابستان خنك و معتدل و به نسبت كوتاه.
- شكل شناسي بافت
بافت روستاي يوش بافتي ارگانيك با پيروي از شيب‌بندي زمين و مسير جوي‌هاي عبوري است.اين بافت نمادي از تأثيرپذيري از نحوه زندگي مردم و ويژگي‌هاي اقتصادي و معيشتي ساكنين و استفاده گسترده از مصالح بوم‌آورد و سنتي مي‌باشد. بافت روستا در پيرامون جوي‌ها و بر اساس آفتاب‌گيري دامنه كوه شكل گرفته است. محل ساخت خانه‌ها و بافت روستايي به‌شكلي مي‌باشد كه حداكثر استفاده را از گرماي خورشيد در زمستان و تابستان داشته باشد. دامنه‌اي كه بافت روستايي در آن واقع شده در زبان محلي خورتاب ناميده مي‌شود كه به‌معناي محلي است كه در آن آفتاب مي‌تابد و زمين‌ها و باغات روستا در دامنه كوه و پيرامون رودخانه جاي گرفته‌اند كه به آن نَسِمْ يا جايي كه آفتاب نمي‌تابد ناميده مي‌شود.

- نحوه تركيب سطوح و فضاي پر و خالي
بافت روستاي يوش در قسمت‌هاي غربي روستا، متراكم و در هم تنيده است و عوامل اقليمي ، توپوگرافي و شغل ساكنين در شكل‌گيري آن مؤثر بوده‌ است. اينگونه ساخت و ساز بيشتر در قسمت غربي روستا و كردمحله ديده مي‌شود.اغلب ساكنين اين بخش به فعاليت دامداري و رمه‌گرداني مشغول هستند. از سوي ديگر كيفيت نامناسب زمين، شيب بسيار زياد آن، سرماي هوا، ارتفاع بيشتر اين بافت نسبت به ساير نقاط روستا و وزش بادهاي سرد در آن سبب تراكم هر چه بيشتر بافت شده است. در قسمت مركزي و محور روستا و همچنين قسمت‌هاي شرقي آن به علت كيفيت مناسب زمين، وجود باغات متعدد در بافت و پراكندگي نسبي ساختمان‌ها، بافتي متفاوت به‌وجود آمده است. در اين بافت، خانه‌ها در ميان و يا در گوشه باغات ساخته شده‌اند. مرغوبيت زمين، شيب ملايم و نورگير بودن اين مناطق، سبب شكل‌گيري بافت پراكنده در روستا شده است. از اين رو دو گونه بافت در روستاي يوش قابل تمايز است:

1- بافت متراكم
2- بافت پراكنده و غير متراكم
اصول كلي رعايت شده در معماري بومي روستاي يوش بر اساس اقليم منطقه :
1ـ قرارگيري روستا در حد فاصل برآمدگي طبيعي(دره) براي حفاظت درمقابل عوامل اقليمي و جوي
2- استفاده از گونه‌هاي كالبدي متراكم و فشرده
3- به حداقل رساندن سطح خارجي در برابر حجم مورد پوشش
4- استفاده از مصالح با ظرفيت و عايق حرارتي مناسب ـ (كاهگل،خشت، سنگ).
5- انتخاب بام‌هاي مسطح و نگهداري برف بر روي بام‌ها به‌عنوان عايق حرارتي

شناخت جزييات بافت
روستاي يوش داراي بافت ارگانيك است و عواملي چون فرهنگ، اقليم و ويژگي هاي جغرافيايي در شكل‌گيري آن نقش انكارناپذيري دارند. نحوه استقرار ابنيه در طول يك محور، با تبعيت از اختلاف ارتفاع بين نقاط و حركت جوي‌هاي آب مشخص مي‌شود.
شكل و نحوه دسترسي‌ها و قرار گرفتن خانه‌ها به‌صورت قطعات به‌هم پيوسته و ايجاد بلوك‌هاي مسكوني با تبعيت از شيب زمين، مردم واري، سازگاري با محيط پيرامون و استفاده بهينه از محيط طبيعي ، مي‌تواند از مهمترين ويژگي هاي بافت روستاي يوش باشند. بازشوهاي اغلب خانه‌ها رو به خورشيد و بادهاي مناسب و به شكل چهار ضلعي به ابعاد مختلف مي‌باشد تا بيشترين استفاده را از تابش داشته باشد.

روستاي بليران
معرفي روستاي بليران:
روستاي بليران از توابع شهرستان آمل استان مازندران مي باشد،روستاي جنگلي بليران نيز بر روي تراس آبرفتي رودخانه گرمارود واقع شده و به سبب همجواري با رودخانه پر آب گرمارود از جاذبه چشم انداز ويژه اي برخوردار است. علاوه بر اينكه راه دسترسي به اين روستا ناهموار و جاده خاكي وجنگلي است همه كساني كه تا كنون به نيت طبيعت درماني و طبيعت گردي به گرو و لاله زار درگرمارود سفركرده اند. با شوق و علاقمندي اين محيط طبيعي
بكر و با صفا را به عنوان مكان تفريحي دائمي در فصل بهار و تابستان پذيرفته اند.

ارتباط بصري روستا با محيط پيرامون:
بافت روستا به همراه خانه باغ ها و جنگل از سه طرف تركيبي از معماري، نور و رنگ را بوجود مي آورد . استفاده از متريال چوب به عنوان يك مصالح بوم آورد از لحاظ معماري تركيب زيبايي به هر مجموعه مسكوني روستايي بخشيده و قفل و بست شدن اين چوب ها ( بصورت كل به كل ) گويي كه باعث استحكام اين مجموعه هاي روستايي گشته و از لحاظ بصري ، ايستايي و نيارش را در بيننده القا مي نمايد.
با ايستادن در كنار محور عبوري واقع در شمال شرق اين روستا نيز مناظر و نماي بسيار زيبا از اين روستا را ديد. با ديدن اين منطقه به همراه مجموعه مسكوني روستايي ( بخصوص در صبح خورشيدي ) و در قسمت پشت آن جنگل، كه گويي اين جنگل هاي سرسبز مانند مادري طفل خود را در آغوش گرفته است.
محل عبور ( معابر ) روستا در برخورد با معابر ديگري كه گاهي از داخل مجموعه هاي مسكوني عبور مي كند و توپوگرافي و شيب و خم آن ها نوعي تنوع معبري را بوجود آورده است. كه بعلت شيب از لحاظ معبري هر لحظه شاهد فضاهاي جديد ديگري خواهيم بود.
تيپ بندي واحدهاي مسكوني روستا:
مجموعه هاي مسكوني روستايي از بناهاي قديمي تشكيل شده است كه اين مجموعه ها بصورت خانه باغ بوده، يعني خانه هاي مسكوني در مجاورت فضاهاي ديگر در مجاورت سايتي قرار داشته كه خانه باغ گويند. در گوشه اي از اين سايت انبارخانه ،محل نگهداري مرغ و خروس و مرغابي و اردك و ... و در گوشه اي ديگر محل نگهداري دام هايشان مي باشد. بعضي از مجموعه هاي مسكوني درون سايت مجموعه، خود داراي انبار خرمن نيز هستند.
مطبخ معمولاً در ورودي بناها و اولين اطاق قرار دارد. هم به لحاظ سهولت در امر شست و شو و هم به لحاظ دسترسي آسان به مواد غذايي. اطاق هاي ديگرمخصوص نشيمن افراد خانواده كه اطاق پذيرايي از مهمان نيز مي باشد. و اطاق خواب يا استراحت افراد خانواده مي باشد. اين ساختمان ها رو به جنوب بوده بنابراين حداكثراستفاده از انرژي خورشيد را در ضلع جنوبي بنا مي نمايند. در فصل تابستان تعبيه ايوان و تراس و سقف شيب دار اين فضا به سمت جنوب باعث مي شود كه حداقل انرژي گرمايي خورشيد را به سمت داخل بنا هدايت نمايد. همچنين كشيدگي ساختمان در جهت غرب به شرق به دليل مواجهه با بادهاي مزاحم،بخصوص باد غالب اين روستا كه از سمت غرب و جنوب غربي وزيده مي شود و معمولاً در اين ضلع بنا هيچ پنجره اي به بيرون ندارند.
سقف شيب دار از لحاظ بصري ايجاد هماهنگي و يكپارچگي در بيننده بوجود مي آورد كه داراي شيب هاي دو طرفه و چهار طرفه مي باشد. و معمولاً از لت وحلب پوش مي باشند.
در نماي مساكن روستايي بومي اين منطقه استفاده از رنگ هاي موافق با رنگ عمومي بافت رعايت گرديده است.
- پوشش كف سازي در معابر ارگانيك اين روستا اغلب از سنگفرش مي باشد.
- استفاده از مقياس انساني در طراحي فضاهاي داخلي و خارجي اين مساكن مي باشد كه اين امر مي تواند ارتباط نزديكي بين ساختمان و انسان بوجود آوردكه احساس آرامش را القاء مي نمايد.
- از ديگر مباني نظري اين روستا ، استفاده از مصالح بوم آورد و ايدري در تمامي قسمت هاي بنا حتي سكو، پلكان كه در جداره خارجي وجود دارد، مي باشد.
- و توضيح ديگر اينكه مردم وار بودن فضاهاي داخلي اين مساكن روستايي مي باشد كه دقيقاً بر اساس احتياج و نياز هاي اهالي روستا در نظر گرفته شده است
- و هر مسكن روستايي با توجه به نياز هاي روزمره خود داراي فضاي مربوط به خود مي باشد.
و آخرين مطلب در مورد نيارش مسكن روستايي بومي مي باشدكه به نحوي تيرهاي چوبي ( پَلور )به ستون ها اتصال داده شده است كه مي توانند با هر تكان و لرزشي
روي هم بلغزند و از فرو ريختن و يا شكستگي آنها جلوگيري كنند . با توجه به زمين لرزه هايي كه در اين منطقه واقع شده لذا هنوز اين مساكن بومي قابل استفاده و
سر پا مي باشد.
معماري مسكوني بومي اين روستا داراي خصوصيات و ويژگي هاي اصلي ذيل مي باشد:
1 ) بالا بردن فضاي مسكوني روستايي بوسيله كرسي چيني براي جلوگيري از رسيدن رطوبت به بنا.
2 ) سقف شيب دار لت يا حلب براي مقابله با باران هاي شديد در اين منطقه و هدايت آب باران به سمت خارج از بنا.
3 ) استفاده از ايوان ( تراس ) كه خاص معماري بومي مازندران نيز مي باشد.

روستاي كندلوس
معرفي روستاي كندلوس به لحاظ موقعيت جغرافيايي:
مجموعه روستايي كندلوس - مير كلا يكي از قديمي ترين مجتمع هاي انساني واقع در شمال ايران،در فاصله ي 42 كيلومتري جاده اصلي (كرج-چالوس)و در ارتفاع 1400 متري از سطح دريا،در دره موسوم به ميخساز قرار گرفته است.
اين سكونت گاه قديمي كه در گذشته با چالوس مقايسه مي گرديدو به نام محلي كه در ارتفاع قرارگرفته(كند=تپه)در مقابل منطقه چالوس كه در گودال و پايين دست(چا=گودال) قرار داشت،معروف بوده،به علت برخي جذابيت ها نسبي و نيز به دليل پيوند كالبدي با روستاي مير كلا در همجواري خود،نسبت به روستاهاي همجوار از وسعت بيشتري برخوردار است.
كندلوس از شمال به پيره،از جنوب به كوه هاي البرز ،از شرق به ميركلاو ارتفاعات قلاكتي و از غرب به دره زانوس محدود شده است و از نظر تقسيمات سياسي جزء شهرستان چالوس محسوب مي شود(اي در حالي است كه تا زمان سرشماري 1375 جزو شهرستان نوشهر به حساب مي آمد).
در گذشته براي رفتن به دهكده كندلوس از راه تهران -فشم-شهرستانك و ميخسار به وسيله ي و قاطر استفاده مي گرديد،ضمناُ قسمت هايي از يك را ه كالسكه رو مربوط به دوران صفويه كه اصفهان رابه درياي خزر متصل مي نموده در دره زانوس به جاي مانده است.امروزه راه ارتباطي اين روستا از طريق جاده ي آسفالت منتج به كرج-چالوس ميسر مي باشد.

شكل شناسي بافت
نحوه ي تركيب سطوح و فضاهاي پر وخالي
به طور كلي ساختار فضايي روستاي كندلوس را به مجموعه اي از منازل مسكوني،باغات و معابر و فضاهاي باز عمومي به صورت حياط هاي مشترك و فضاهايي تشكيل مي دهد كه ارتباط تنگاتنگي با يكديگر قرار دارند.به طوريكه با عبور از بافت ارگانيك و پيوسته روستا اين مسئله به خوبي به بيننده القاء مي شود.در اين قسمت از گزارش فضاهاي باز به دو قسمت فضاهاي باز عمومي و فضاهاي باز خصوصي تقسيم شده است. فضاهاي باز عمومي متشكل از راه ها و گشودگي هايي است كه در بافت ارگانيك بوده و مالكيت ها و شيب زمين در شكل گيري آن نقش اساسي را بازي مي كند.

بررسي وضعيت كلي ساختمان هاي مسكوني،كيفيت ابنيه(منطبق بر معماري بومي،نوساز،تخريبي،واجد ارزش معمارانه و ...)
ويژگي هاي كالبدي ساختمان هاي مسكوني روستاهاي كندلوس به گروه هاي بناهاي با معماري منطبق بر منطقه ،بناهاي با معماري روز شهر هاي مجاور بناهاي تخريبي و متروكه و بناهاي واجد ارزش معمارانه و از ديدگاه تعداد نيز به دو گروه يك طبقه و دو طبقه تقسيم شده اند.
در يك نگاه كلي مي توان ديد كه تعدا ساختمان هاي مخروبه و يا متروكه به نسبت تعداد كل بناهاي دهكده از درصد پاييني (در حدود 3 درصد)برخوردار مي باشد.اهميت اين موضوع از آنجا ناشي مي شود كه به نحوه ي ساخت بنا در اين منطقه توجه كنيم.شيوه ساخت و استفاده از مصالح پردوام و در عين حال سبك باعث گرديده علي رغم بالا بودن متوسط عمر بنا ها در اين روستا ،اكثر بناها سالم باشند.از نگاهي ديگر به دليل شرايط روز و معماري رايج در شهر ها،بناهاي نوساز در اين روستا به وسيله مصالح امروزي نظير سيمان،آجر،آهن و ... ساخته مي شود.به همين دليل اين نوع بناها به ساختمان هاي ويلايي از شكل متمايزي نسبت به بناهاي منطبق بر اقليم منطقه برخوردار مي باشند. اين مسئله باعث شده سيماي بافت با گسترش روند نوسازي دستخوش دگرگوني گردد.
در بخش هايي از بافت مسكوني كندلوس نظير منازل آقايان امين زاده و محمود شيخ الاسلامي،مركزروستاي ميركلا ،ساختمان امام زاده فضل فاضل ،ساختمان هاي موزه و مجموعه ي فرهنگي كندلوس(جهانگيري) و غيره تعدادي از ساختمان ها به دليل قدمت و معماري خاص ،از ديگر بناهاي دهكده متمايز مي باشند به همين دليل اين ساختمان ها در گروه بناهاي واجد ارزش معمارانه قرار گرفته اند..
.

منزل آقاي فضل الله مقيمي نمايي از محوطه موزه كندلوس

منزل آقاي محمود شيخ الاسلام

روستاي بيشه بنه:
ويژگيهاي سياسي‌ـ جغرافيايي روستابيشه بنه:
روستاي بيشه بنه در شهرستان بهشهر بخش يانه سر و دهستان عشرستاق واقع شده است. اين روستااز شمال شرقي به روستاي كياسر و تقريباّ در قسمت غرب به روستاي كرنام محدود شده است . از نظر طرح سطح بندي سكونتگاههاي روستايي در جايگاه روستاي مركز مجموعه ايفاي نقش مي‌كند كه بايستي در ارائه خدمات جهت نيل به سطح‌بندي سكونتگاههاي روستايي مدنظر قرار گيرد.

معماري و تركيب فضاهاي مسكوني و واحدهاي همسايگي:

در امر معماري و تركيب فضاهاي مسكوني مناطق روستايي بايستي به عادتها و نيازهاي مردمي توجه شود كه در آن خانه‌ها زندگي مي‌كنند. البته تفاوتهايي نيز از لحاظ ويژگيهاي طبيعي، تاريخي، اجتماعي و اقتصادي نيز در اين امر بي‌دخالت نمي‌باشد. شايان ذكر است كه شيوه معيشت در روستا نيز اثر بسزايي در نوع و تركيب مساكن دارد. چرا كه منزل يك فرد دامدار بدون آغل و اصطبل، كامل به نظر نمي‌رسد و هر فرد متناسب با نوع شغل خود فضاهايي را در داخل حياط تعبيه مي‌نمايد. موضوع ديگري كه بايد موردنظر قرار بگيرد ساختار نوع خانواده‌هاي روستايي و تحولات آن است. بعبارت ديگر در گذشته خانواده‌هاي روستائيان بصورت خانواده گسترده (چند خانواري) بوده كه به مرور زمان به خانواده كوچك يا هسته‌اي تبديل شده است و خانواده‌هاي پرفرزند به خانواده‌هاي كم فرزند مبدل گشته كه اين عوامل در تركيب فضاهاي مسكوني، روستاي مورد مطالعه را در قالب دو تقسيم‌بندي كلي معماري قديم و جديد مي‌توان بررسي كرد.در معماري سبك قديم به جهت بالا بودن بعد خانوار و گستردگي خانواده‌ها عموماً منازل در ابعاد بزرگتري نسبت به سبك جديد بنا مي‌شدند و اتاقهايي به صورت رديفي در كنار هم و در جلوي آن تراسي با ساخت پله، جهت دسترسي به حياط منزل درنظر گرفته مي‌شد و بعضاً آشپزخانه جدايي از پيكره اصلي ساختمان در پشت و يا در حياط منزل احداث و هر فردي با توجه به شغل خود (كشاورزي، صنعت، خدمات) فضايي را در حياط خانه جهت نگهداري ابزارآلات كشاورزي، انبار علوفه، انبار نگهداري محصولات كشاورزي و ... درنظر مي‌گرفت ساخت اين نوع ساختمانها اساساً با مصالح موجود و بومي توسط افراد و فن‌آوري محدود محلي ساخته مي‌شدند و در صورت افزايش اتاق به جهت گستردگي خانوار هر خانواده جديد با افزودن يكي يا دو اتاق به خانه
پدري نياز مسكن خويش را مرتفع مي‌كردند و مصالح ساختماني مورد نياز در محل موجود بوده و مسكن جديد توسط افراد محلي ساخته مي‌شد كه از نظر فني چندان دقيق و اساسي به نظر نمي‌رسد و در برابر حوادث غيرمترقبه فرو مي‌ريزد. سازمان فضايي بناها در سطح عرصه‌هاي مسكوني بگونه‌اي طراحي شده است كه علاوه بر نيازهايي كه از طريق بناهاي مسكوني مرتفع مي‌شوند برخي از كاركردها از طريق فضاهاي خالي درنظر گرفته شده در عرصه‌ها، نيازهايي از قبيل فضا براي برگزاري جشنهاي عروسي و مراسم عزاداري را تأمين مي‌كنند و در احداث هر واحد مسكوني جديد سعي مي‌شود تا حد امكان چنين فضاهايي در سطح عرصه‌هاي مسكوني درنظر گرفته شود و به همين خاطر سطح عرصه‌هاي مسكوني روستاي بيشه بنه در مقايسه با ساير محلات وسيعتر درنظر گرفته مي‌شود.اما در سبك معماري جديد سعي بر كوچك‌سازي و جايگزين كردن خانه‌هاي كوچك به جاي خانه‌هاي بزرگ قديمي است و علاوه بر اين در سبك جديد معماري، استفاده از فن‌آوري جديد امكان‌پذير شده است و در اين سبك سعي شده است تا نقشه‌هاي ساختماني طوري طراحي گردد تا اكثر امكانات از قبيل آشپزخانه، حمام، توالت و حتي انباري در داخل ساختمان تعبيه شود تا به راحتي قابل دسترسي باشد. علاوه بر دقت در طراحي، جهت دسترسي به ساير مسائل از قبيل نورگيري كافي، درنظر گرفتن كوران و تهويه هوا، قرارگيري اتاقهاي خواب حتي المقدور در سمت شمال و فضايي چون آشپزخانه و سرويسها در سمت غرب و فضاهايي چون انباري كه كمتر مورد استفاده قرار مي‌گيرد در سمت شرق نيز دقت كافي بعمل آيد البته در اين سبك بناها، محل نگهداري دام و محصولات كشاورزي در پشت ساختمان در محلي مناسب پيش‌بيني مي‌شود. اما بطوريكه تركيب فضاهاي داخلي ساختمان با سبك معماري جديد پس از طي راه‌پله به تراس دسترسي پيدا مي‌شود و پس از آن با تعبيه دربهايي با عرض نسبتاً زياد وارد هال شده و اتاقها و آشپزخانه و سرويسها نيز در اطراف هال واقع شده‌اند و همگي به داخل هال دسترسي دارند و دسترسي به آنها نيز اكثراً از هال صورت مي‌پذيرد، عموماً افراد در هال زندگي مي‌كنند.

تصاويري از بافت با ارزش روستاي بيشه بنه

روستاي قلعه سر
بررسي اجمالي موقعيت سياسي و جغرافيايي روستا و پيشينه تاريخي روستاي قلعه سر:

اين روستا از نظر تقسيمات سياسي- اداري در استان مازندران شهرستان ساري، بخش چهاردانگه، دهستان حومه واقع شده است. روستا در طول جغرافيايي 53 درجه، 26 دقيقه و عرض جغرافيايي 26 درجه و 17 دقيقه و در ارتفاع 1500 متر از سطح دريا قرار گرفته و در 90 كيلومتري جنوب شرق شهر ساري واقع شده روستا از شرق به اراضي مرتعي ارتفاعات البرز از جنوب به پشرت و كردمير و.. از سمت شمال به اراضي جنگلي و ارتفاعات روستاي مالخواست و از سمت غرب به روستاي اروست محدود مي شود.

موقعيت روستاي قلعه سر در دهستان حومه

شناخت بناها و بافت هاي با ارزش موجود در روستا:
بافت روستا ارگانيك ميباشد و از سيستم خاصي پيروي نمي كند. بيشتر واحدهاي ساختماني روستا در اطراف خيابان اصلي قرار دارند و كوچك و يك طبقه مي باشند. مصالح مورد استفاده در محلهاي مختلف بنا متفاوت و تركيبي از سنگ و خشت و چوب است. براساس مطالعات ميداني روستا فاقد بافت با ارزش تاريخي مي باشد.

در حاشيه معبر اصلي تقريباً در مركز بافت واحدهاي تجاري كوچكي واقع شده كه به صورت پيوسته در كنار هم قرار گرفته اند.
روش هاي ساختماني يا به عبارتي استاتيك اين خانه ها با آنچه كه در بناهاي ويژه مثل مساجد و غيره استفاده شده از نظر اصولي تفاوت ندارد. خانه هاي روستا با سقف هاي شيب دار و با روش ساختماني متفاوتي نسبت به پوشش هاي تخت ساخته شده اند. مصالح مورد استفاده در محلهاي مختلف بنا متفاوت و تركيبي از سنگ، خشت و چوب است. ديوارها معمولاً تا طبقه اول از سنگ لاشه مي باشد و سپس از خشت استفاده شده است. در فواصل مختلف ( حدود يك متر ) براي بخش نيروهاي وارده از سقف به پايين به طور يكنواخت از كلاف بندي يا به اصطلاح محلي چوب بست استفاده كرده اند. بعد از اينكه ديوار چيني به پايان رسيد. بر روي ديوارهاي عمود بر مسير تيرهاي اصلي و باربر موازي با مسير قرار مي گيرد.
به طور كلي در روستادونوع بافت مشاهد مي شود.
1- بافت ارگانيك : اين بافت از كوچه پس كوچه هاي باريك تشكيل شده و شامل ساختمان هاي مسكوني اهالي روستا ( خانه هاي روستايي ) مغازه ها و ... مي باشد در اين بافت كه همان بافت قديمي روستا مي باشد و قطعات تفكيكي بطور نامنظم و به تبعيت از عوارض طبيعي زمين و حد مالكيتها شكل گرفته اند. فرم ساخت و سازها بسيار متنوع است. به هر حال آنچه بيشتر از هر چيزي در اين بافت به چشم مي خورد ساختمان هاي مسكوني روستائيان است كه اكثراً يك طبقه با معماري سنتي و مصالح بومي مي باشد. سقف هاي بتوني در برخي مواقع انواع مختلف پنجره هاي متعدد در ديوارهاي ابنيه جلوه اي خاص در بافت قديم روستا ايجاد نموده است.
2- بافت حاشيه اي : اين بافت در خارج از محدوده بافت قديمي روستا شكل گرفته است. در اينجا ابعاد زمين تابعي از ميزان امكانات مالي خريدار است و ضابطه عمده و تعيين كننده قطعات نيز همين است. كوچه هاي نامنظم و آشفتگي، بي ضابطگي و هرج ومرج از مشخصه هاي اين قسمت است. در اين بافت امكان درجه بندي معابر دشوار و نقش شبكه هاي دسترسي مختل است. زيرا ابنيه به صورت خانه هاي ويلايي پراكنده شده اند و مصالح ساختماني متفاوت با معماري گونه هاي برونگرا از ويژگي هاي بارز اينگونه ابنيه مي باشد كه جلوه اي زيبا به بافت حاشيه اي روستا بخشيده است. در نتيجه آنچه بافت روستا را حائز ارزش نموده است همان ويژگي هاي طبيعي طبيعت منحصر به فرد روستا و باغات پيرامون روستا و طبيعت بكر آن مي باشد.
نمايي ازمعابر روستا بافت روستاي قلعه سر

نمايي از اشكال نمكي پلكاني روان آب چشمه معدني سورت با خواص سه گانه تيپ بندي واحد هاي مسكوني

نمايي از كارگاه صنايع دستي تيپ بندي واحد هاي مسكوني

روستاي جنت رودبار
معرفي روستا به لحاظ موقعيت جغرافيائي
روستاي جنت رودبار بعنوان يك نقطه از نقاط روستائي شهرستان رامسر با برخورداري از جمعيت بالاي 100 خانوار بوده و نقش مركز دهستان و همچنين پتانسيلهاي لازم ازنظر اولويت بندي تهيه طرحهاي هادي روستائي رتبه و اندازه مناسبي را به خود اختصاص داده است لذا د قالب تهيه طرح هادي روستائي مورد مطالعه و بررسي قرار خواهد گرفت. روستاي مذكور از نظر موقعيت مكاني در بخش كوهستاني و دهستان جنت رودبار شكل و توسعه يافته است . روستاي مذكور از طرف ضلع غربي با اراضي زراعي روستاهاي نمكدره و زرو سرا و از سمت شرق اراضي زراعي روستاهاي دره دم و دراز زمين همچنين از جانب جنوب به محدوده اراضي جنگلي و مراتع و در نهايت از سمت شمال به اراضي زراعي روستاهاي سده و تليج كوه محدود مي گردد و جاده ميزا كوچك خان از وسط بافت روستاي مذكور به سمت بالا دست مي گذرد همچنين رودخانه چالكرد بصورت غربي شرقي بافت روستا را به دوقسمت تقسيم نموده است كه تاسيسات نيروگاه برق آبي شهيد عظيمي و جهاد كشاورزي دهستان و همچنين ساختمان مخابرات و محله هاي بزه زمين و آسيابسر در قسمت جنوب روستا و محله هاي زمان محله و بافت كالبدي اصلي روستا و ساختمان خانه بهداشت ، فضاهاي آموزشي و تجاري در قسمت شمال بافت قرار دارد . از نظر سياسي نيز همانگونه كه اشاره شد روستاي جنت رودبار در بخش مركزي و دهستان جنت رودبار واقع
شده است و داراي نقش مركز دهستان نيز مي باشد .

بررسي معماري و تركيب فضاهاي مسكوني:
معماري ،‌ هنر يا علمي است كه با بررسي و چگونگي ساخت بناها و اماكن با توجه به شرايط اقليمي ، عناصر طبيعي ( آب و خاك ) و مظاهر فرهنگي ، تأثيرپذيري روح و ذوق و سليقه و فطرت انسان را در ايجاد محل سكونت در نظر دارد . اين علم در طول ساليان دراز با توجه به شرايط محيط زيست و استفاده بهينه از مصالح ساختماني محلي با سبكهاي مختلف به بررسي فضاها از جمله فضاي مسكوني براي راحتي انسان مي‎پردازد . با مطالعه درروستاي جنت رودبار شيوه مشابهي از معماري در آن مشخص است و آن تأثيرپذيري تركيب فضاي مسكوني از عامل معيشت و اقليم است و اين عامل در كل بافت روستا كه ساكنين عمدتاً از طريق كشاورزي (باغداري و زراعت و دامداري ) امرار معاش مي‎نمايند موجب شده است قطعات تفكيكي متاثر از اقليم كوچكتر و به صورت فشرده و تركيب فضاهاي مسكوني و محل نگهداري دام در نظر گرفته شود . در اين روستا خانه‎هايي با سقف شيرواني با مصالح به كار رفته چوب ، حلب و ايرانيت و خشت و گل مبين تبعيت از شرايط اقليمي باران زا و سرد كوهستاني است ،‌ همچنين بناهايي با مصالح جديد و نوع معماري سنتي ريشه در وابستگيهاي اجتماعي و عاطفي گذشته روستا دارد . نيازمنديهاي ساكنين اين روستاها با فضاهاي زيستي شامل اتاق نشيمن ،‌خواب ،‌ آشپزخانه ، حياط و فضاهاي معيشتي نظير انبار ادوات كشاورزي ، طويله ،‌ انبار علوفه و غيره قابل بررسي است . طرحهاي بناهاي مسكوني عمدتا طرح ساده ايوان دار است . فضاها در اينگونه طرح در يك رديف مي‎باشد . اتاقها جدا از يكديگر با بازشو و پنجره از طرف‎حياط ،‌ آشپزخانه در راستاي اتاقها قرار دارد و در سوي ديگر اتاقها ، اتاق پذيرايي جهت پذيرايي از ميهمانهاي بيگانه و نامحرم قرار دارد . ديوارهاي بلند در چهار جهت بنا ، سبب حفاظت ساختمان و حياط از چشم‎اندازهاي اطراف شده و در مجموع رعايت موازين اخلاقي و اصول زندگي خانواده‎ها و سنن قومي و مذهبي در آن رعايت شده است . واحدهاي همسايگي عمدتاً در بافت مركزي روستا متراكم‎تر و منسجم‎تر مي‎باشد وتوسط شبكه معابر اين واحد ها از هم تميز داده مي شوند و در از آنجائيكه كل بافت باهم كار كرده و عملكرد همه واحد ها در يك قالب مي باشد . بنابراين مي توان عنوان نمود كه مجموعه بافت بصورت يك واحد همسايگي عمل مي كند . در مجموع و نگاه
كلي روستاي مورد مطالعه بافت متراكم را نمايان مي سازد .

محلات و بافت هاي قديمي استان تهران

تهران قديم بنا به نوشته «جعفر شهريبان» داراي پنج محله بود، هر يك از اين محلات داراي پاتوق هايي بود و هر پاتوق به چندين گذر و كوچه تقسيم مي شد.

برخي از مهمترين آنها عبارت اند از :

محله عودلاجان

اين محله در محدوده ارگ ، بيوتات ( خانه هاي ) سلطنتي تا خيابان ناصرخسرو حوالي مسجد امام خميني ، شمال خيابان 15 خرداد شرقي و بازار عودلاجان و پامنار و جنوب خيابان اميركبير و ميدان امام خميني را در بر مي گرفت.

اين محله شامل چهار پاتوق بود :

پاتوق نايب سيد حسن ، نايب محمد صادق ، نايب اسماعيل و پاتوق نايب حيدر.

يك تك منار آجري از آثار دوره قاجاري در اين محله باقي است كه در اصل بخشي از مسجدي بود كه كل بناي آن ضمن احداث خيابان جديد پامنار تخريب شد. روكار منار با كاشي هاي فيروزه اي رنگ با طرح متوازي مارپيچ در حاشيه زينت يافته است.

محله سنگلج

اين محله از شرق به خيابان خيام ، از شمال به ميدان حسن آباد و خيابان شيخ هادي و از سمت هاي ديگر به اميريه و پل اميربهادر و بازارچه قوام الدوله تا خيابان خيام محدود مي شد.

جمع كليه ابنيه اين محل در كتاب آمار دارالخلافه به اين شرح آمده است:

4448 خانه ، 1824 دكان ، 155 باغ و باغچه ، 117 طويله ، 59 حمام ، 24 كاروانسرا ، 14 مسجد و مدرسه ، 10 يخچال ، 9 تكيه ، 4 كليسا و 1 سربازخانه .

اين محله 9 پاتوق داشت:پاتوق نايب شعبان ، پاتوق نايب حسين ، پاتوق نايب رمضان ، پاتوق نايب باقر ، پاتوق نايب محمدعلي ، پاتوق نايب رمضان ، پاتوق نايب صحبت ، پاتوق سيد علي اكبر نايب و پاتوق نايب وهاب .

محله بازار

محدوده آن حد فاصل سه راهي خيابان 15 خرداد شرقي و ناصرخسرو در امتداد خيابان 15 خرداد تا انتهاي بازار بزرگ و بازار چهل تن در جنوب ، متمايل به طرف شرق تا خيابان ري بود.

محله ي چال ميدان

اين محله از اطراف به بازار چهل تن و امامزاده سيد اسماعيل و ميدان مال فروش ها و ميدان امين السلطان ، گمرك و خاني آباد و دروازه غار و ميدان محمديه محدود مي شد وداراي شش پاتوق بود:پاتوق حاجي غلامرضا و حاجي رحيم ، پاتوق نايب علي ، پاتوق نايب جعفر ، پاتوق نايب حسن ، پاتوق نايب عباس .

محله دولت

اين محله حد فاصل خيابان هاي لاله زار ، فردوسي ، سعدي ، اكباتان ، ايران ، 17 شهريور ، بهارستان و دروازه شميران را در بر مي گرفت. كتاب آمار دارالخلافه تهران ده پاتوق براي اين محله برشمرده است.

در بين محلات پنجگانه تهران قدمت چال ميدان ( چال حصار ) قديمي تر از بقيه است. بافت قديم شهر تهران تا زمان حكومت پهلوي اول به شكل قديم خود – البته با تغييراتي جزيي – باقي مانده بود. با تخريب حصار شهر تهران و دروازه هاي آن ، تغييرات عمده اي در تمام شهر به وجود آمد. به رغم تداوم دگرگوني ها در زمان پهلوي دوم ، هسته قديمي شهر تهران همچنان مركزيت خود را تا به امروز حفظ كرده است.

گذرها

گذرها معابري بودند كه محلات مختلف شهر قديم را به يكديگر متصل مي ساختند. از گذرهاي معروف تهران كه تا امروز نيز نام آنها در بين مردم رواج دارد مي توان به اين گذرها اشاره نمود: گذر امامزاده يحيي، گذر تقي خان، گذر حمام خانم ، گذر حمام ميرزا ولي ، گذر حمام نواب ، گذر دانگي ، گذر دباغخانه ، گذر سرپولك ، گذر قلي ، گذر مروي ، گذر مستوفي ، گذر مهدي موش ، گذر ميرزا محمود وزير ، گذر نوروزخان و گذر لوطي صالح.

در دوره قاجار و اوايل پهلوي ، خيابان هاي تهران از 15 تا 20 خيابان اصلي و فرعي تجاوز نمي كرد. از خيابان هاي قديمي كه هنوز نام قديم خود را حفظ كرده اند، مي توان به خيابان ناصريه ( ناصرخسرو – اولين خيابان تهران ) ، خيابان چراغ گاز ( اميركبير ) ، خيابان گاز ماشين ( خيابان ري ) ، خيابان لاله زار، خيابان جليل آباد ( خيام ) ، خيابان باغشاه ( امام خميني ) ، خيابان حسن آباد ، خيابان اميريه ، خيابان منيريه ، خيابان شاه آباد ، خيابان استانبول ، خيابان علاء الدوله ( فردوسي ) ، خيابان عين الدوله، دروازه شميران، خيابان صاحب جمع، صفي عليشاه ، خيابان باب همايون، خيابان ملك ( سه راه اميريه تا ميدان قزوين )، خيابان ارامنه ( از ميدان وحدت اسلامي تا پل اميربهادر)، خيابان فرهنگ و اميربهادر اشاره نمود.

جاده مخصوص

خياباني كه امروز ولي عصر «عج» خوانده مي شود و تجريش و راه آهن را به هم متصل مي سازد، در زمان رضاشاه جاده مخصوص يا اختصاصي خوانده مي شد و تا سال ها اتومبيل هاي عادي اجازه رفت و آمد در آن را نداشتند. اين راه تا چهارراه انقلاب ( پهلوي ) ، خيابان بود و پس از آن به جاده تبديل مي شد و در اطراف آن فقط باغ و بيابان ، ويلا و به صورت پراكنده مهمانخانه و كافه هاي حومه شهر مشاهده مي شد.

محله هاي قديم تهران 1

ميدان ها

در تهران عهد قاجار پنج ميدان توپخانه ، بهارستان ، ارگ ، پاقاپق و مشق ساخته شد. بعد از آن 12 ميدان ديگر در تهران بنا شد. طراحان ميدان هاي جديد ابتدا مهندسان چك و فرانسه و سپس آلماني و دانماركي بودند. بعدها 150 ميدان كوچك و بزرگ به مرور به اين مجموعه اضافه شد. از 50 ميدان احداث شده در سال هاي اخير ، آفريقا ( آرژانتين ) و بسيج ، بزرگ ترين آنها هستند.

ميدان حسن آباد

بناي اين ميدان توسط «ميرزا يوسف آشتياني » صدراعظم ناصرالدين شاه گذاشته شد. وي اين ميدان را به نام فرزندش ميرزا حسن مستوفي الممالك ، ميدان حسن آباد ناميد. اين ميدان در زمان ساخت در شمال غربي تهران قرار داشت. در فاصله سال هاي 1302 تا 1312 شمسي چهار ساختمان مجزا در چهار طرف ميدان با اقتباس از پالاديو ، معمار معروف عصر رنسانس ايتاليا بنا شد. در سال 1345 ضلع جنوب شرقي ميدان تخريب و بانك ملي جايگزين آن شد. با تلاش بخش حفاظت آثار تاريخي اداره ميراث فرهنگي استان تهران ، در سال 1379 بناي تخريب شده به شكل اوليه بازسازي شد.

ميدان بوعلي سينا ( ميدان «چه كنم» )

هفت خيابان ، از هر سو به اين ميدان راه مي يابند ؛ روشندلان ، 20 متري دروازه شميران ، خورشيد ، كيوان ، سپاه ، گرگان و خيابان مازندران . وجه تسميه اين ميدان به اين دليل بود كه هر كس وارد آن مي شد ، نمي دانست كه با توجه به تعدد خيابان هايي كه به ميدان منتهي مي شود ، كدام مسير را انتخاب نمايد.

سبزه ميدان تهران

سبزه ميدان به دليل واقع شدن در حساس ترين نقطه مركزي شهر و سابقه طولاني در تاريخ سياسي ، مذهبي و اجتماعي ايران ، نقطه عطفي در تاريخ شهر تهران است. ابتدا سبزه ميدان فضاي محصوري بود كه نقطه اتصال ارگ و محلات قديمي تهران محسوب مي شد. در دوره پهلوي تغييرات بسيار در سبزه ميدان به وجود آمد ؛ ضلع شمالي ميدان حذف و حصار آن برداشته شد و آن را از فضاي محصور خارج كرد. سبزه ميدان در زمان صفويه ميدان «تخته پل» ناميده مي شد و بعدها به سبزه ميدان معروف شد و هنوز هم اين نام را حفظ كرده است.

ميدان مشق ؛ عمارت قزاقخانه

اين عمارت هسته اوليه مجموعه ي ميدان مشق است كه در دوره فتحعلي شاه به عنوان پادگان نظامي در شمال شهر تهران دوره صفوي بنيان نهاده شد. عمارت نظامي ميدان مشق كه بعدها به عمارت قزاقخانه موسوم شد ، چندين دوره ساخت و ساز را شامل شده و عمده ترين تغييرات انجام شده در آن در دوره ناصرالدين شاه قاجار و رضاشاه صورت گرفته است. به تدريج در فضاي باز مقابل اين عمارت ساختمان هاي دولتي چون كاخ شهرباني ، كاخ وزارت خارجه ، موزه ايران باستان ، شركت نفت ايران و انگليس ، و عمارت پست بنا شد.

ميدان راه آهن

اين ميدان در تقاطع خيابان هاي كارگر، وليعصر «عج» و شوش واقع است. ضلع جنوبي ميدان به تأسيسات و بناهاي راه آهن اختصاص دارد . با شكل گيري خيابان هاي جديد الاحداث سي متري نظامي ، پهلوي و شوش در سال هاي 1311 تا 1316 ، ميدان راه آهن ايجاد شد. اين ميدان به شكل مستطيل است.

ابنيه موجود در بدنه ميدان داراي سبك و شيوه يكسان هستند و به تبعيت از معماري خاص دوران خود ساخته شده اند. بناهاي اين مجموعه تحت تأثير نفوذ آلمان ها در زمان جنگ جهاني دوم در ايران ساخته شده و معمار آن طاهرزاده بهزاد به خوبي از عهده كار برآمده است.

ميدان امام خميني

ميدان توپخانه تهران قبل از توسعه آن ، در سال 1284 هـ .ق ميدان ارگ فعلي بود. در اين زمينه تصويري به وسيله يك نقاش فرانسوي از سال 1264 (1848 ميلادي) به جاي مانده است. در اين تصوير در جبهه شمال ، برج و باروي ارگ تهران در جايي كه ساختمان كنوني شركت مخابرات ايران قرار دارد، ترسيم شده است. ميدان توپخانه جديد در شمال ارگ ناصرالدين شاه ، به سال 1301 هـ .ق به دستور ميرزا تقي خان اميركبير تجديد بنا شد.

وقتي حصار ارگ سلطنتي را تعمير مي كردند «محمد ابراهيم خان» وزير نظام ، ميدان توپخانه را رسماً به اين نام خواند.

اين ميدان در دو طبقه بنا شد. طبقه زيرين براي قرار دادن نمونه توپ ها و طبقه دوم براي اقامت توپچيان اختصاص يافت. اين ميدان داراي چند دروازه بود از جمله در شمال شرقي – «خيابان لاله زار» – و در جنوب شرقي – «ناصريه» – و در شمال غربي خيابان علاء الدوله ، در جنوب غربي – «خيابان باب همايون» – كه آن را دروازه الماسيه و باب همايون ناميدند.

در وسط ميدان توپخانه حوضي پر از آب قرار داشت. انتهاي شرقي اين ميدان عملاً به ساختمان و زمين هاي ملك شاهنشاهي ايران كه ساختمان نسبتاً عظيمي بود، اختصاص داشت و داراي معماري ايراني و اروپايي با قوس هاي هلالي شكل بود. در دوره ناصرالدين شاه در روز عيد قربان شتر قرباني مي كردند كه اين كار سال ها ادامه داشت. امروزه اين ميدان يكي از پر رفت و آمدترين ميادين تهران با انشعاب خيابان هاي امام خميني، فردوسي، لاله زار، اميركبير، ناصرخسرو و اكباتان بيش از ميادين ديگر اهميت خود را حفظ نموده است.

ميدان محمديه

اين ميدان در گذشته خارج از شهر قرار داشت و نام هاي مختلفي بر آن نهاده بودند. اولين نام آن «محمديه» بود . كاشي هاي موجود در بالاي دروازه ، رستم و ديو را نمايش مي دهد.

نام ديگر اين ميدان «پاتاپوق» بود و وجه تسميه آن به دليل اين است كه در وسط ميدان تپه اي از خاك قرار داشت و روي آن ستون گـِرد كوتاهي از آجر ساخته بودند كه مجرمين را در پاي آن سر مي زدند. با تخريب تدريجي تپه ، تخت گاهي ديواردار ساخته شده و به جاي ستون آجري شير چوبي در آن قرار دادند و دار و طناب جاي آن را گرفت. بعدها دار و طناب نيز به باغشاه انتقال يافت. ميدان «اعدام» سومين نام اين ميدان است. در حال حاضر اين ميدان را محمديه مي خوانند.

محله هاي قديمي شيراز

حمام – آب انبارها ( قم )

حمام حاج عسگرخان
در بافت قديم  قم ، درشمال راسته ي بازار، حمام حاج عسگر خان واقع است . اين مجموعه از دو بخش حمام  و چاله حوض تشكيل شده و با تغيير درسيستم حرارتي و روشنايي هنوز به كار خود ادامه مي دهد. در ورودي حمام در كنار مغازه هاي راسته بازار قراردارد.
در قسمت ورودي حمام، كتيبه اي سنگي ديده مي شود. بر اساس اين كتيبه ، تاريخ ساخت حمام سال 1216 هـ . ق ذكر شده و با اين حساب مي توان ساختمان آن را به اوايل دوره قاجاريه و حكومت فتحعلي شاه  قاجار نسبت داد.

ورود به حمام از طريق يك ورودي مستطيل شكل ، كه با چند پله در سطح پايين تري از سطح گذر بازار قرار دارد ، ميسر است . بعد از آن وارد اولين فضاي اصلي حمام مي شويم كه مربعي به ابعاد 10/11 متر است . در مركز اين فضا ، گنبدي قرار دارد كه روي هشت ستون پنج ضلعي بر پا شده است . نحوه قرارگيري اضلاع اين پنج ضلع ، به صورت قرينه و هماهنگ با اضلاع مربع اطراف آن ، فرم زيبايي را به وجود آورده است . سپس يك هشتي كوچك قرار دارد كه به دومين گنبد بزرگ حمام راه دارد . نقشه اين گنبد نيز مربعي با ابعاد حدود 10 متر است كه چهارستون در وسط آن قرار گرفته و گنبد روي آن ايجاد شده است . در انتهاي منبع آب قرار دارد.

فضاي زيرگنبد اول به عنوان رختكن مورد استفاده است و كاربندي ساده و زيبايي زير گنبد را پوشش مي دهد . فضاي گنبدي دوم ، قسمت اصلي شست و شو است كه در حال حاضر با دوش هاي ايجاد شده در اطراف آن ، مورد استفاده قرار مي گيرد .

به موازات اين فضاها در شرق ساختمان ، چاله حوض واقع است . چاله حوض كه به صورت نيمه مخروبه بر جاي مانده ، داراي سكويي در دور تا دور است كه باساروج (1) پوشيده شده است . به گفته ي اهالي، در گذشته چاله حوض پر از آب و به عنوان منبع مورد استفاده بود

آب انبارها
در استان قم آب انبارها از كاركرد مهمي برخوردار بودند. به عنوان مهم ترين آب انبارهاي استان مي توان از موارد زير ياد كرد:


آب انبارالبرز: اين آب انبار در بخش كهك ، شهر كهك و در كنار مسجد جامع و گورستان قديم شهر واقع است و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .

آب انبار پاچيان : اين آب انبار در بخش جعفريه در روستاي پاچيان قرار دارد و به دوره قاجاريه تعلق دارد .

آب انبار چهل اختران: اين آب انبار در شهر قم ، پشت بقعه چهل اختران واقع شده و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .

آب انبار راهجرد : اين آب انبار در روستاي راهجرد از بخش خلجستان واقع شده و به دوره صفويه تعلق دارد.

آب انبار طيب و طاهر : اين آب انبار كه در بخش مركزي واقع شده در كنار امامزاده طيب و طاهر قرار دارد و متعلق به دوره قاجاريه است .

آب انبار كاج : در بخش مركزي روستاي كاج واقع شده و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .

آب انبار كاروانسراي صدر آباد : اين آب انبار در بخش مركزي واقع شده و در كنار كاروانسراي صدرآباد قرار دارد. بناي آب انبار به دوره صفويه و قاجاريه تعلق دارد .

آب انبارآجري كاروانسراي پاسنگان ؛ اين آب انبار كه در كنار كاروانسراي پاسنگان واقع شده ، به دوره قاجاريه تعلق دارد.

آب انبار سنگي كاروانسراي پاسنگان؛ اين آب انبار نيز در كنار كاروانسراي پاسنگان قرار دارد و از دوره قاجاريه به جاي مانده است .

آب انبار كوه سفيد؛ اين آب انبار در روستاي كوه سفيد از بخش مركزي واقع شده و به دوره قاجاريه تعلق دارد.

آب انبار كهك ؛ اين آب انبار در كنار مسجد جامع شهر كهك از دوره صفويه  به جاي مانده است .

آب انبار مبارك آباد ؛ اين آب انبار در روستاي مبارك آباد بخش مركزي واقع شده و به دوره قاجاريه تعلق دارد.

ساروج : مخلوطي است از آهك و خاكستر يا ريگ كه در آب به مرور جذب انيدريد كربنيك كنند و آهكش به صورت سنگ آهك كه محكم و پايدار است در مي آيد و از آن در جهت ساختن بنا استفاده مي كنند